Bài Giảng Kinh Tương Ưng Tập 2 – Chương 9: Tương Ưng Thí Dụ

Bài giảng Kinh Tương Ưng Tập 2 

Chương 9: Tương Ưng Thí Dụ

Nội dung các kinh:

Kinh 1: vai trò của vô minh.

Kinh 2: sự khó làm người.

Kinh 3: giá trị của từ tâm.

Kinh 4,5: cũng về từ tâm.

Kinh 6: nói về sự ngắn ngủi của đời sống.

Kinh 7: nói về tương lai của Phật pháp.

1. CHÓP MÁI

Kinh này nói về Vô Minh. Do vô minh trong Tứ Đế mà bắt đầu dòng sinh tử của mình. Vòng Duyên khởi là vòng tròn khép kín không có điểm bắt đầu, nhưng điểm đặc biệt để dễ hình dung đó là vô minh. Từ vô minh trong Bốn Đế dẫn đến ba hành… nhưng cuối cùng cũng quẩn quanh trong Tam giới, vì vậy Đức Phật dạy vô minh là gốc của sinh tử là gốc của mọi sự.

2. ĐẦU NGÓN TAY

Kinh này nói về sự khó làm người. Bên cạnh ví dụ con rùa mù, Đức Phật dạy rằng có sự chênh lệch rất lớn giữa chút xíu đất trong đầu ngón tay mình và trọng lượng đất của hành tinh này. Vậy mà số chúng sanh được sanh trở lại làm nhân loại ít như đất trong móng tay, còn số chúng sanh không được trở lại làm người thì nhiều như đất của cả hành tinh. Có chút hiểu biết về đời về đạo thì thấy điều này cũng không quá. Diện tích, chu vi, trọng lượng của trái đất là bao nhiêu, số người có thể đếm được. Bảy tỷ không phải là con số lớn. Cho dù là bảy ngàn tỷ cũng là con số có thể đếm được. Trong khi đó, loài động vật mình nhìn thấy được trên hành tinh này thì đếm làm sao cho xuể. Chỉ nghĩ bao nhiêu đó là thấy Đức Phật nói đúng hay là không. Quí vị có bao giờ từng thấy một khối cầu là bầy cá biển di chuyển trong lòng đại dương? Đó chỉ là cá. Chưa kể những loài côn trùng, bà con nào ở miền Tây Nam Bộ sáng ra đồng thấy con bù mắt, rồi các loài kiến, mối, chưa kể những loài li ti và khuất mặt siêu hình. Để mang được thân người không phải là chuyện dễ, bởi anh sống với tâm hồn của loài nào thì anh sẽ đi về với loài đó.

Một ngày hăm bốn giờ, tâm từ bi, trí tuệ, kham nhẫn, hành xả tinh tấn, thiền định, chánh niệm được bao nhiêu phút? Trong ngày mình có bao nhiêu phút sống bằng tâm tham, sân, si. Chỉ nghĩ như vậy là biết mai mốt mình đi về đâu. Mai mốt mình học kinh Tăng Chi, Đức Phật dạy chỗ nào mình sống bằng tâm tham, sân, si thì đó là chỗ ở của cọp beo, rắn rít (sân), chuồng heo, chuồng dê (tham), chỗ nào sống bằng từ bi hỷ xả thì chỗ đó là cõi Phạm thiên. Chỗ nào sống bằng trí tuệ thì đó là thánh xứ. Nếu mình giàu có sung sướng tiện nghi mà đời sống tinh thần nghèo quá thì chỉ là con chó nhà giàu. Nói vậy nghe thì sốc kinh hoàng lắm nhưng nghe kinh thì đừng sợ sốc.

3. GIA ĐÌNH

Đức Phật dạy gia đình nào nữ nhiều nam ít thì lỡ có gì khó bề đối phó. Một tâm hồn không có sự tu tập, lỡ bị tám ngọn gió đời thì khó bề đối phó. Tu tập trong bài kinh này đặc biệt là tu tập Từ tâm. Kinh này dạy rằng Từ tâm là cách tự vệ tốt nhất. Vì nhiều lẽ:

1. Do nghĩ nhiều về người khác nên bớt khổ về mình.

Các bà mẹ VN, cao có một thước rưỡi, trọng lượng chưa tới năm chục ký mà một nắng hai sương, không biết cực khổ, làm nhiều chuyện đàn ông thanh niên còn sợ. Đàn bà con gái gì mà đêm hôm tay yếu chân mềm, qua quãng đường nghĩa trang, cổ miếu sương rơi gió lạnh vắng tanh, ngó trước trông sau chỉ có một mình mà gánh đòn gánh hột vịt lộn, cháo lòng để đi bán. Tại sao làm được điều đó? Chỉ vì thương con mà chuyện gì cũng làm. Không thấy lạnh, không thấy đói, không sợ ma quỷ cướp bóc vì không nghĩ tới mình. Các bà mẹ thời chiến, đang ngủ nghe tiếng súng đạn thì lùa con xuống hầm trước, rồi mình xuống sau. Trong ký ức của tôi, năm 1975 tôi đã 6 tuổi, mẹ tôi lùa đám con xuống hầm trước, còn mình thì là hư không vô biên, là rác là khói, vì nghĩ đến con. Có thể do ái, có thể do từ tâm. Chỉ vì nghĩ đến người khác, khi nghĩ đến người khác thì cỡ nào cũng dấn thân. Vì vậy, Từ tâm là cách tự vệ tốt nhất. Khi nghĩ đến người khác là mình bớt khổ

2. Công đức của Từ tâm là vô lượng

Để tạo phước vật chất không gì bằng sự cúng dường Tứ Phương Tăng. Để tạo phước đức không gì bằng Tứ Vô Lượng Tâm (từ, bi, hỷ, xả). Để tạo trí tuệ không gì bằng Tứ Niệm Xứ. Cứ nhớ ba con số 4 này thì sống khỏi cầu an, chết khỏi cầu siêu.

4. CÁI NỒI

* Từ bi hỷ xả

Bài kinh này cũng nói về từ tâm. Ngài xác định chỉ một nháy mắt tu Từ tâm thì công đức không sao kể hết. Chú giải nói thời gian rải tâm từ chỉ một chút xíu thôi nhưng công đức lớn kinh khủng bởi lòng nghĩ đến lợi ích chúng sinh.

Trong kinh nói có nhiều kiếp Bồ tát, tiền thân Đức Phật, chỉ tu bảy năm từ tâm mà suốt nhiều kiếp trái đất sống trên Phạm thiên, khi trở lại cõi Người Ngài có được tất cả những gì hay ho nhất.

Từ (metta): là mong người khác an lạc, có được những điều tốt đẹp

Bi (karuna): bất nhẫn trước cái khổ của người khác, mong người ta đừng bị chuyện gì xấu.

Hỷ (mudita): là vui khi thấy người ta được chuyện tốt đẹp.

Xả (upekkha): là sự thanh thản khi nghĩ đến nghiệp riêng của mỗi người.

Mình thương con quá sức mà dạy hoài không được, lòng xót xa đó là tâm Bi, bất nhẫn thấy con dạy không được. Nếu đúng là người có tu tập, có trí tuệ thì không tiếp tục khổ tâm vì con mà phải đạt đến Xả, biết rằng kiếp này nó là con của mình, tuy nó mười mấy tuổi nhưng trong dòng luân hồi nó và mình giống hệt nhau, có vô số nghiệp thiện ác đi theo để hỗ trợ hoặc hành hạ. Mình với nó y hệt nhau, chỉ có điều nó là đứa con mình đẻ ra nên mình không đành lòng. Đường cùng hết nước mình phải nhớ rằng nó có tiền gởi trong nhà băng sinh tử không thua gì mình; có những nghiệp thiện ác đi theo nó. Phũ phàng nữa là mình đã có thời gian nào nghĩ đến mẹ mình chưa? Chúng sinh thường nghĩ nhiều về tác phẩm của mình hơn là nguồn cội của mình. Thương con nhiều hơn cha mẹ. Vì sao? Vì tác phẩm gợi nhớ đến cái tôi của mình nhiều hơn cội nguồn của mình. Lâu lâu mình có nhắc đến cha mẹ một chút để hãnh diện, nhưng nhớ triền miên vẫn là con, bởi nó chính là tác phẩm của mình, cái tôi của mình. Lẽ ra mình phải nhớ rằng mình đối với cha mẹ ra sao thì mai sau con đối xử với mình y chang như vậy. Mình sẽ được hưu trí trong lòng con. Cha mẹ thương con thì đúng, nhưng phải thương theo kiểu tứ vô lượng tâm mới thanh thản, chỉ có trách nhiệm chớ không phải là gánh nặng (not burden, but duty). Muốn con được điều tốt đẹp, không muốn con bị bất hạnh thì đúng nhưng đường cùng phải nhớ nó có chiều dày quá khứ sinh tử không kém cạnh gì mình. Đời này chớ kiếp khác chắc gì gặp lại, chuyện gặp lại hiếm hoi như trong bài kinh Con Rùa Mù, Đầu Móng Tay. Hạnh nghiệp tương đồng mới mong gặp lại.

5. CÂY LAO

Một người tu tập Từ tâm thì ‘kim cang bất hoại”, nghĩa là an toàn. An toàn ở đây có hai nghĩa:

1- Hiện tại có thể nhờ phước của tâm từ mà tránh được họa hay tối thiểu khi gặp họa lòng cũng thanh thản vì đã lâu không nghĩ nhiều về bản thân.

2- Nhờ phước tu từ tâm, đời sau sinh ra ở những nơi an toàn.

Ngay cả ngoài chiến địa, trời xui đất khiến cũng đẩy mình vào chỗ an toàn, chỗ hầm sâu nhất, tránh được hỏa lực.

Không phải tu tâm từ là tránh được mà còn phụ thuộc vào việc tu tâm từ cỡ nào, có bị xen kẽ ác nghiệp quá khứ hay không. Đức Phật cũng bị vu oan giá họa, chỉ là người ta không giết được thôi, số lần người ta ám sát đếm không xuể, ngoại đạo thì ghét còn Ma Vương thì cứ muốn Ngài niết bàn. Đệ nhất thần thông bên tăng và bên ni đều gặp đại nạn. Vì vậy hôm nay mấy chuyện cầu an, cầu siêu khi gia đình gặp nạn…; thưa thiệt với bà con là mời thì thôi cũng tụng, tụng để kiếm bạc cắc đổ xăng, muốn thì chiều chớ bụng không có tin. VN có câu: “Nam mô hai chữ từ bi, Phật còn gặp nạn huống chi thầy chùa”, nghe có vẻ hài hước nhưng là sự thật. Đừng tin kiểu cuồng tín rồi mai mốt thất vọng, hãy tin sao cho khoa học một chút.

6. BẮN CUNG

Đức Phật dạy rằng mũi tên nhanh như vậy nhưng tốc độ nào đi nữa vẫn không bằng sự biến diệt, vô thường của ‘thọ hành’ (theo bản dịch của ngài Minh Châu). Trong bản Pāḷi Đức Phật dùng chữ ‘Āyusaṅkhārā’, trong chú giải là ‘rūpajīvitindriya’. Nghĩa là ‘mạng quyền’, là sinh lực, tuổi thọ, sức sống của mình. Ý nói cái chết rất dễ đến và từng phút thân xác sinh học của ta đang thay đổi chớp nhoáng.

Bảy mươi phần trăm cái gọi là bụi trong chỗ ở của một người là da khô của đương sự. Da khô, móng tay, ghèn, mũi, ráy tai là sự phát triển, thay đổi, bài tiết của cơ thể. Da khô được thay thế liên tục và liên tục mỗi ngày. Sống đó rồi chết đó. Phũ phàng là khi sống mình cứ để ý cái vết nám trên mặt trong khi chỉ là mười lăm phút sau mình có thể chết, và số người dám chạm vào người mình thì không nhiều lắm. Tôi là tu sĩ PG, có điều kiện dự đám cũng hơi nhiều nhiều. Ở Mỹ có kiểu quan tài nắp đậy có một nửa, phần trên mở ra để cho mình nhìn lần cuối, có người thương thò tay vào rờ. Người dám rờ chỉ là người nhà, nhưng ở mức vợ chồng con cái hay anh em thôi, xa hơn nữa thì chú thím, cậu mợ dượng chắc không dám rờ.

Pha bình trà mà nãy giờ lo nói quên uống, bây giờ sắp hết giờ rồi. Xong bài kinh này là mình nghỉ, à không, còn bài kinh nữa tiếc quá, không giảng là uổng, bài kinh tiếp theo là bài kinh tôi rất là thích. Cái chốt trống. Đây là bài kinh không thể nào bỏ qua được.

7. CÁI CHỐT TRỐNG

* Cái trống Ānaka

Đây là một trong những bài kinh đáng được đọc tụng mỗi ngày và treo trên vách nhà.

Đức Phật dạy rằng ngày xửa ngày xưa, có một dân tộc Dasārahā giống như dân Chàm, dân Đại Việt, dân Văn Lang của người Việt xưa. Người Việt mình có trống đồng Ngọc Lũ, Đông Sơn v.v…thì dân tộc Dasārahā có một cái trống tên là Ānaka dùng để hiệu triệu. Người dân nghe tiếng trống thì tập trung lại họp mặt. Đức Phật nói cái trống này lâu quá thì hư, chỗ nào bằng gỗ thì sửa bằng gỗ, chỗ bằng da thì vá bằng da. Cái trống Ānaka nguyên thủy không còn nữa nhưng người ta vẫn kêu cái trống bằng tên cũ là Ānaka.

Đức Phật báo cho mình biết sẽ có một ngày tứ chúng đệ tử phàm phu của Ngài không còn tha thiết với lời dạy nguyên thủy của Ngài nữa mà họ sẽ thêm mắm dặm muối bằng những văn chương, thơ ca, tạp nhạp vào trong đó. Người ta vẫn gọi là Phật pháp nhưng buồn thay nó chỉ là cái tên thôi, như cái trống Ānaka sửa hoài, chằm vá miết, tên trống thì vẫn còn, nhưng bản thân cái trống không còn nữa. Sẽ có một ngày đi đâu cũng nghe nói là Phật pháp, nhưng nội dung thì không còn là Phật pháp nữa. Trong Bắc Tông có câu: “Y kinh giải nghĩa tam thế Phật oan, ly kinh nhất tự tức đồng ma thuyết”. Khổ thay người đời sau sẽ có một lúc không còn phân biệt nữa, cứ thấy áo vàng không tóc thì gọi là thầy. Khi tin họ theo kiểu nhắm mắt nhắm mũi là có cái họa: họ bày tào lao thì mình mất cả đời, và khi phát hiện ra họ là đồ dỏm thì mình hận. Khi bất mãn là vơ đũa cả nắm. Nhiều người bỏ đạo vì một tăng một ni nào đó. Phật pháp là của chung, vì giận cá nhân nào đó mà bỏ đạo thì giống như giận ông bác sĩ nào đó rồi bịnh không uống thuốc. Bài kinh này rất là hay. Khi tôi ngưng rồi bà con tự đọc thầm bài kinh này một lần nữa. Chính Ngài nói, sẽ có một ngày, lời dạy của Ngài không còn được người ta nghe nữa, mà người ta sẽ kiếm những thơ ca, văn chương khác mà nghe, lời Phật thì bỏ qua một bên.