CHÁNH NIỆM VỀ CÁI GÌ? XẢ LY KHỎI CÁI CHI?

Hôm nay ngày 10 tháng 1 năm 2020, ngày thứ 4 của khóa thiền 9 ngày tại thiền viện Phước Sơn, Việt Nam. Đây là phần hướng dẫn hành thiền chung.

Hãy đặt tay và chân ở vị trí thoải mái cho tư thế ngồi thiền trong thời gian dài. Nhắm nhẹ đôi mắt. Thả lỏng cơ thể và tâm. Giữ đầu, cổ và lưng thẳng. Thả lỏng cơ. Buông bỏ những phiền não. Giữ cơ thể thẳng, đừng để sức nặng khiến cơ thể chùng xuống. Cả thân và tâm đều nên tĩnh lặng.

Mỗi cá thể con người là khác nhau nhưng tâm chánh niệm nên hòa làm một trong mỗi khoảnh khắc hiện tại. Dù khác nhau bởi sắc tộc, tôn giáo, giới tính, hình thể nhưng khi hành thiền tâm các vị nên hòa làm một. Chúng ta nên ưu tiên tâm hơn là thân xác và cuộc sống.

Thái độ chúng ta mỗi người mỗi khác, nhưng nên tập trung và chánh niệm hệt như nhau trong mỗi khoảnh khắc hiện tại. Tâm là quan trọng nhất trong tất cả mọi thứ, mọi chúng sanh. Chúng ta nên giữ tâm bình lặng và trong sạch. Hãy chánh niệm ở bất cứ đâu, trong bất kì hoàn cảnh nào, dù tốt dù xấu.

Phương pháp để chánh niệm là chỉ-làm-mà-thôi. Chánh niệm một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, không cần thúc ép hay làm có chủ đích. Chúng ta cần đại diện cho Tự nhiên vô-thường-luôn-đổi-mới; không cần thể hiện như là ai-đó, điều-gì-đó, nơi chốn và thời gian. Tất cả các bước hướng dẫn trên là cần thiết để trải nghiệm pháp chánh niệm.

Bạch Sayadaw, con thỉnh Ngài giảng giải cho con thế nào là chánh niệm do-tâm-tạo và xả ly do-tâm-tạo? Và thế nào là chánh niệm tự nhiên và xả ly tự nhiên? Con cảm ơn Ngài.

 

Tôi đã và đang giảng dạy trong nhiều năm. Từ lúc bắt đầu, tôi gặp phải khá nhiều trở ngại vì chưa quen thuộc với việc giảng dạy liên tục. Cho nên tôi phải chủ đích thực hành nhiều để pháp này trở nên quen thuộc; và tôi gọi là sự giảng dạy tạo tác. Kèm theo đó, tôi buộc phải chánh niệm trong mỗi lần giảng dạy nên gọi là là chánh niệm tạo tác. Tương tự như các hành giả và chư Tăng học giáo lí Phật. Ban đầu, các vị ấy không có thói quen học giáo lí Phật, do đó họ cần thực hành pháp học trong chánh niệm mỗi ngày và đó gọi là chánh niệm tạo tác. Một khi đã trở thành thói quen, trong hành động không cần tác ý chánh niệm nữa mà pháp chánh niệm trở thành tự nhiên bằng tinh tấn được trau dồi. Một khi tôi đã quen giảng dạy thường xuyên, tôi hành sự trong chánh niệm một cách tự nhiên.  Để xả ly khỏi gia đình, ta cần tác ý để trú tại trung tâm thiền vì thường tình ta không ở đây. Dần quen, ta sẽ thực hành được hạnh xả ly khỏi gia đình. Phương pháp này áp dụng như nhau dành cho tình nguyện viên và thiền sinh; loại xả ly này do tác ý mà thành. Để hiểu về chánh niệm – xả ly tự nhiên, ta cần hiểu về chánh niệm – xả ly tạo tác rất thuần thục. Càng hiểu về chánh niệm – xả ly tạo tác, ta càng hiểu về chánh niệm – xả ly tự nhiên. Vì chúng có liên quan đến nhau. Ví dụ như trường hợp của Sayalay Saddhamma, ban đầu quý cô chỉ quen sống cùng gia đình mà không quen trú ở thiền viện và cũng không muốn xuất gia; giờ thì quý cô đã xuất gia và đang sống trong thiền viện. Là cả một chặng đường thử thách để cô ấy trở thành tu nữ. Quý sư cô đã phải hành thiện pháp liên tục trong nhiều năm với những quý sư cô khác. Từ đó cô phát triển năng lực để ở tại thiền viện như một tu nữ một cách tự nhiên. Bạn cũng sẽ thành tựu như vậy, hãy thử trải nghiệm.

Một trở ngại con gặp phải là khi con trú xứ nơi có năng lượng thiền mạnh mẽ, ví như thiền viện thì con không ngủ được. Khi ngồi thiền ở những nơi này thì đầu óc bắt đầu tưởng tượng nhiều, suy nghĩ mông lung, và còn đau đầu, đau bụng. Nhưng khi con ngồi thiền trong rừng hay bãi biển thì con hành thiền thư giãn và thấy mọi thứ cân bằng hơn. Con nên làm gì để kham nhẫn hơn với sự nghỉ ngơi ở thiền viện?

 

Bạn đừng gò bó khi thực hành ở bất cứ đâu, bằng bất cứ phương pháp nào và hãy thực hành không chỉ cho bạn mà còn cho người khác. Hãy chỉ-sử-dụng-mà-thôi. Bằng cách này bạn sẽ không phiền não nếu không ngủ được. Bạn sẽ có năng lực loại bỏ các hình ảnh tưởng tượng ra khỏi tâm trí. Đây là cách bạn có thể thay đổi cuộc đời và trải nghiệm bản thân.

Nhưng lúc nào con cũng vướng phải tình trạng này dù ở Panditarama, ở Thabarwa hay là Phước Sơn thiền viện. Con chưa rõ đó là do tâm hay là do nơi chốn. Con cũng học hỏi nhiều phương pháp và tham gia các khóa thiền miên mật nhưng tâm con vẫn mất cân bằng và thấy lúng túng giữa các phương pháp khác nhau. Nên con nghĩ con sẽ tập trung vào một cái mà thôi ạ!

Đó là một dính mắc lớn của bạn. Bạn cần chuyên tâm đối trị bằng cách thực hành nghiêm túc hơn và nên làm những việc mà năng lực của bạn còn yếu. Dần dần bạn có thể đạt được những kết quả như ý.

Con đang hiểu là Ngài giảng dạy về chánh niệm và xả ly. Làm thế nào một thiền sinh thực hành xả ly khi năng lực chánh niệm của họ yếu?

 

Vậy người đó nên làm nhiều việc thiện nguyện. Cùng hành thiền và hành thiện. Khi có thể là không thành tựu trong pháp thiện nhưng lại thành tựu trong pháp thiền và ngược lại. Nỗ lực thiền tập đòi hỏi rất khó, khi đó thiện pháp là một cân nhắc để hỗ trợ thiền tập. Một giải pháp thay thế thiền miên mật là bạn hãy hỗ trợ thiền sinh khác. Bạn cũng đang gặp khó khăn trong thiền tập, vậy thì hiện tại này là cơ hội luyện tập để bớt dính mắc với thiền.

Nhưng con có một số vấn đề khi ở lại trung tâm thiền. Con cần chánh niệm mạnh mẽ, nếu không con sẽ không kham nhẫn được. Lần nào cũng vậy bạch Sayadaw!

 

Đừng lấy đó làm phiền não. Học cách chấp nhận thì tốt hơn.

Ngài cứ liên tục đề cập đến chánh niệm và xả ly. Vậy xả ly hay buông bỏ khỏi cái gì và chánh niệm vào cái gì?

 

Chúng ta phải buông bỏ những dính mắc vào hiện tại và chánh niệm từng hành động thân-khẩu-ý.

Con biết rất rõ dính mắc của mình nhưng không thể buông bỏ được mặc dù đã thử rất nhiều lần. Và con thấy giận bản thân. Con nên làm gì đây thưa Sayadaw?

 

Đừng vội vàng như thế. Chỉ là điều tự nhiên. Không điều khiển được tâm cũng là điều tự nhiên, không vấn đề gì cả. Nếu chấp nhận điều đó, ta sẽ tiếp tục làm được thiện pháp; nếu không làm thiện pháp nghĩa là ta dừng tích góp công đức. Giống như trung tâm Thabarwa, giai đoạn 2008 – 2014 luôn gặp đủ loại khó khăn: thiếu tình nguyện viên, không đủ chỗ ở, thiếu hụt tài chính; nhưng chúng tôi chưa bao giờ từ bỏ vì hiểu rằng chỉ là tự nhiên. Do đó, pháp xả ly không thành tựu cũng chỉ là tự nhiên. Bạn nên quan sát những thiền sinh thực hành hạnh xả ly. Ngoài ra nên biết không ai hoàn hảo cả. Và sự không hoàn hảo cũng là tự nhiên. Cần chấp nhận tự nhiên. Và rồi bạn sẽ tiếp tục tu tập mà không còn hoài nghi.

 

Thiền sư Ottamathara

10/01/2020, thiền viện Phước Sơn, Việt Nam
Kha Nguyen thực hiện
Nguồn: Facebook Thiền sư Ottamathara