Tuệ Sanh Diệt (Udayabbayañāṇa)
Nếu bạn tiếp tục quan sát không suy xét trên ba dấu ấn của sự hiện hữu, sự nhận thức và hay biết của bạn sẽ trở nên sắc bén và nhanh hơn. Bạn sẽ giữ được chánh niệm liên tục mà không cần phải có một nỗ lực đặc biệt nào cả. Bất cứ điều gì xảy ra với đối tượng của sự chú ý cũng sẽ rất nhanh chóng và rõ ràng. Chỉ có sự sanh và diệt. Ở giữa sự sanh và diệt này bạn không thấy bất cứ thứ gì cả. Tuệ chỉ đi sâu vào sự sanh và diệt hay sự bbắt đầu và chấm dứt của mọi hiện tượng này được gọi là Tuệ Sanh Diệt (Udayabbayañāṇa).
Ở giai đoạn này sự nhận thức và trí của bạn sắc bén đến độ bạn có thể theo dõi được tất cả các đối tượng giác quan vốn sanh khởi rất nhanh. Dường như không có gì thoát khỏi sự chú ý của bạn. Bạn thấy được ánh sáng rực rỡ kỳ diệu, và cảm nghiệm một trạng thái đê mê, sung sướng. Tuy nhiên kinh nghiệm này chỉ là sản phẩm phụ của việc thực hành minh sát. Bạn sẽ không có kinh nghiệm này nếu bạn không đạt đến tuệ sanh diệt và bạn không thể có được tuệ đó nếu bạn thực hành không đúng hoặc nếu bạn thực hành không đều đặn. Việc thực hành không ngừng nghỉ cả ngày lẫn đêm trừ một vài giờ ngủ là cần thiết cho sự chứng đắc tuệ này và dẫn đến các đạo trí cao hơn.
Kinh nghiệm đầy hoan hỷ xuất phát từ tuệ sanh diệt này làm phát sanh đức tin mãnh liệt và bảo đảm một sự tái sanh an vui trong những cõi cao hơn. Trong Kinh Ví Dụ Con Rắn (Alagaddūpama) của Trung Bộ Kinh Đức Phật có nói: “Chư Tỷ-kheo, vì pháp được Ta khéo giảng, làm cho tỏ lộ, làm cho khai thông, làm cho khai thị, được loại trừ các vải quấn cũ, nên những vị nào chỉ đủ lòng tin nơi Ta, chỉ đủ lòng thương mến đối với Ta, thì tất cả những vị ấy được hướng về chư Thiên.” Chú giải giải thích đoạn kinh này như sau:
“Lời này của Đức Phật muốn nói đến những người đang thực hành Minh Sát. Những hành giả này chưa có được những quả lợi ích của Thánh Đạo ngoài việc thực hành minh sát với đức tin. Nghĩa là vì tin Đức Phật mà họ thực hành. Trong khi đang nỗ lực để đạt đến những tuệ minh sát, họ trào dâng một niềm tịnh tín nơi Đức Phật và đức tin này sẽ đưa họ đi tái sanh trong thế giới chư thiên như thể có một đôi tay nâng họ lên trên đó vậy.”
Ở đây đức tin mà Kinh Điển Pāḷi muốn nói tới là niềm tin mãnh liệt phát sanh như kết quả của việc thực hành minh sát. Niềm tin này thường trào dâng trong lúc ánh sáng nhất thời của tuệ minh sát cấp thấp phát sanh. Nó thể hiện rất rõ ràng cùng lúc với sự xuất hiện của tuệ sanh diệt (udayabbañāṇa).
Theo chú giải thì người có được loại đức tin này được gọi là bậc Tiểu Nhập Lưu (Cūlasotāpanna). Điều này đã được trích dẫn trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
