Tỳ Kheo Ariṭṭha
Một vị khác không những dính mắc thái quá vào tà kiến về tự ngã mà còn chấp chặt vào các tà kiến khác nữa. Thời Đức Phật có một vị tỳ-kheo tên là Ariṭṭha. Ông không phải là một người dốt như Sāti. Trái lại ông là người học rộng và chính do kiến thức quảng bác này mà ông đã có khuynh hướng chỉ trích giáo lý của Đức Phật. Ông lý luận như vầy: “Các tục gia đệ tử của Đức Phật vẫn sống một đời sống gia đình. Họ không tránh các dục lạc. Nhưng thỉnh thoảng họ đi nghe Pháp, suy tư trên Pháp và thực hành Pháp, một số đã đạt đến ba thánh Đạo đầu (nghĩa là có số đã đắc Nhập Lưu, Nhất Lai, và thậm chí Bất Lai). Cũng vậy, các vị Tỳ-kheo có thể thích thú trong những màu y khả ái của họ, nghe những tiếng hay, ăn những món ăn ngon,…Nếu họ có thể thọ hưởng ngũ dục được như vậy thì có lý nào họ không được đắm chìm trong sắc đẹp, tiếng hay, mùi thơm,… của phụ nữ. Trong những phân tích cùng tột, sắc của người nữ không khác với sắc của một tấm y, cũng vậy, về cơ bản, sự xúc chạm bằng thân với người nữ không khác với cảm giác xúc chạm do giường hay y áo tạo ra.” Lý luận theo cách này vị ấy khăng khăng cho rằng việc thọ hưởng các dục lạc đối với vị Tỳ-kheo là thích hợp. Nói cách khác, vị ấy thách thức Giới Luật đến mức tuyên bố rằng: “việc trục xuất một vị tỳ kheo phạm tội hành dâm với một người nữ là không hợp lý vì không có lý lẽ biện minh.”
Lý luận của Ariṭṭha có vẻ hơi giống lý luận của một số triết gia thời nay cho rằng việc uống rượu cũng giống như người ta uống nước vậy thôi, đó là điều thích hợp vì cả hai đều được tạo thành từ yếu tố nước (āpodhātu). Nó cũng giống như sự lý luận của những người khăng khăng cho rằng một người ý thức đầy đủ về thực tại của các nguyên tố và không có sự dính mắc vào sự thực chế định cũng như khái niệm sẽ không cần phải day dứt về chuyện giết một con gà hơn cắt một trái bầu vì cả hai đều được làm từ cùng những nguyên tố vật chất. Những kẻ ngụy biện như vậy quả thực đáng kinh sợ. Nó xuất phát từ sự quá độ của tư duy độc lập và những người nương nhờ vào những vị thầy này chắc chắn sẽ gặp thảm họa về đạo đức.
Các vị Tỳ-kheo khác phản đối kịch liệt quan niệm của Ariṭṭha, nhưng vô ích. Ariṭṭha vẫn cố chấp vào quan điểm của mình và vì thế các vị phải trình báo sự việc lên Đức Phật. Đức Phật cho gọi Ariṭṭha đến và nói, “Ta đã dạy điều như thế cho ai khi nào? Phải chăng ta thường nói rằng bất cứ một hành động dâm dục nào được thực hiện bởi một vị Tỳ-kheo cũng là một chướng ngại trên Thánh Đạo cho vị ấy, rằng các dục có khuynh hướng làm tổn hại nhiều hơn là an vui, rằng chúng cũng giống như một khúc xương khô mà con chó đói cố sức gặm hay như một miếng thịt là nguyên nhân tranh giành giữa những con kên kên đó sao? Không những ông đã hiểu sai lời dạy của ta mà còn làm mất uy tín ta dưới mắt mọi người. Hơn thế nữa, ông đã tự bứng gốc và làm cho mình mất tất cả sự hỗ trợ.” Tuy nhiên, bất chấp sự bác bỏ của Đức Phật về quan điểm của mình, Ariṭṭha vẫn chấp chặt vào nó và không thực hiện được một tiến bộ tâm linh nào do sự cố chấp ấy.
