Trả Lời Ba Câu Hỏi
Sự minh sát rõ ràng này đưa ra được câu trả lời cho ba câu hỏi, đó là: 1) Ai đi? Có một ngã thể đi hay không? 2) Cái đi ấy là của ai? Có tác nhân nào làm việc đi hay không? 3) Tại sao cái đi xảy ra?
1) Không có một ngã thể đi vì rõ ràng đó chỉ là một tiến trình sanh và diệt nối tiếp nhau của ước muốn đi và các trạng thái cứng và chuyển động.
2) Không có một chủ thể hay tác nhân nào làm việc đi cả.
3) Chỉ có sự tập hợp của các yếu tố vật lý, đó là tính cứng và chuyển động,… Không có tác nhân nào tạo ra cái đi ngoài ước muốn đi và những yếu tố vật lý nối tiếp nhau.
Tuệ Phân Biệt Danh Sắc (Nāmarūpaparicchedañāṇa)
Người hành thiền thực hành chánh niệm ở từng khoảnh khắc đi,… như vậy sẽ phát triển được trí tuệ minh sát đúng theo kinh Đại Niệm Xứ. Những người không chánh niệm không có được tuệ giác này và bước đi với loại tâm tiêu biểu tính cách của những con vật. Sự khác biệt giữa danh và sắc không bao giờ xảy ra đối với họ. Trái lại người hành thiền có chánh niệm phân biệt được giữa các yếu tố vật lý của sự cứng và chuyển động cùng với tâm quan sát ở từng khoảnh khắc, dù cho họ đang làm gì.
Sự xuất hiện của trí tuệ phân biệt danh sắc tùy thuộc vào mức chánh niệm liên tục của một người đối với những gì họ đang làm cũng như đối với những hành động của thân. Tuệ này được gọi là tuệ phân biệt danh sắc và sự nội quan (xoay vào bên trong) là tuyệt đối cần thiết cho sự phát triển của nó. Tuệ này không tùy thuộc vào sự suy đoán hay suy xét. Về vấn đề cho rằng chỉ có danh và sắc, danh bao gồm tám mươi mốt loại tâm hiệp thế và năm mươi hai tâm sở, còn sắc bao gồm hai mươi tám loại sắc,…là vấn đề thuộc kiến thức dựa trên khái niệm. Nó không phải là trí tuệ minh sát độc lập.
Thế nào là tám mươi mốt loại tâm hiệp thế? Liệu tất cả những loại tâm ấy có khởi lên trong tâm của một người bình thường không? Chín loại tâm quả đáo đại (mahaggata vipāka) chỉ được tìm thấy trong các cõi Phạm Thiên sắc giới và vô sắc giới. Các tâm thiện, duy tác đáo đại (mahaggata kusala, kiriyā) là thuộc tính của những người đã đắc thiền. Ngay cả những tốc hành tâm duy tác dục giới cũng chỉ được thấy nơi các vị A-la-hán. Liệu bạn có thực sự biết những loại tâm này không có trong tâm bạn không? Trong hai mươi tám loại sắc có một loại gọi là iṭṭhibhāvarūpa (sắc nữ tánh) chỉ thuộc về giới phụ nữ. Liệu những người đàn ông có thể biết được loại sắc này bằng kinh nghiệm không? Có phải kiến thức phát sanh do suy xét trên cái không thể biết được xem là kiến thức về thực tại không? Chúng ta phải thành thực thừa nhận rằng đó chỉ là sự hiểu biết về những tên gọi và khái niệm đã được áp đặt trên những thực tại cùng tột mà thôi. Hiển nhiên sự hiểu biết theo khái niệm khác xa với sự hiểu biết sâu sắc hay minh sát trí vào sự khác biệt giữa danh và sắc, một loại tuệ minh sát thấp nhất và hoàn toàn xa lạ đối với những người không thực hành chánh niệm.
