Nội Dung Chính
Tà Nghiệp (Micchākammanta)
Tà nghiệp có ba loại, đó là: sát sanh, trộm cắp, và tà dâm. Những hành động này có thể được biện minh bởi những người phạm chúng nhưng từ quan điểm của người bị hại thì không chính đáng tí nào cả. Vì, làm thế nào bạn có thể nói rằng việc một người nào đó giết bạn, hay trộm cắp tài sản của bạn, hay tà dâm với vợ hoặc con gái của bạn vì lợi ích của họ hay vì lợi ích của một số người khác là điều thích hợp được không? Mọi người đều đồng ý rằng những hành động ấy là ác và người nào phạm vào chúng sẽ phải chịu khổ trong tương lai do những ác nghiệp đó.
Ở đây cũng vậy, chánh nghiệp có nghĩa là tránh sát sanh, trộm cắp, tà dâm. Những người đã tự nguyện giữ giới không sát sanh và tránh sát sanh là đang hành chánh nghiệp. Mỗi sát na chánh niệm trong lúc hành thiền đều dẫn đến sự tránh sát sanh,…mặc dù nó không dính dáng gì đến tâm sở tiết chế (virati cetasika). Khi một người ở trên A-la-hán thánh đạo mọi tà nghiệp đều bị loại trừ bằng sự tuyệt diệt.
Tà Mạng (Micchāājīva)
Tà mạng là kiếm sống bằng tiền có được một cách phi pháp. Một số người phạm những ác nghiệp như sát sanh để kiếm sống nhưng cũng có số phạm ác nghiệp không phải vì lý do kinh tế mà do tâm tham hay sân của họ thúc đẩy. Những ác nghiệp không liên quan đến sự sống của một người mà xuất phát từ tham lam hay sân hận thì không phải là tà mạng mà là tà nghiệp hay tà ngữ. Chẳng hạn giết một con muỗi, con rắn, hay giết một kẻ thù do sân là tà nghiệp. Nhưng giết gà, vịt, heo, cá,… cho thị trường hoặc để ăn là tà mạng. Còn về trộm cắp, nó thường được làm vì lý do kinh tế và vì thế hầu hết những hành động này đều được xếp vào loại tà mạng. Trộm cắp xuất phát từ sân hận hay ác ý, hay thói quen, hay khuynh hướng tất nhiên là tà mạng. Tà dâm thường không liên quan đến sinh kế của một người. Tuy nhiên, dụ dỗ một người phụ nữ vì tiền hay vì sinh kế là tà mạng.
Nói dối trong giao dịch mua bán là tà mạng; nhưng nếu bạn nói dối vì những lý do nào khác, đó chỉ là tà ngữ. Đối với việc nói lời ly gián cũng vậy. Ngày nay một số hình thức tuyên truyền có tính cách nói xấu, bôi nhọ (đối phương) đều nằm trong loại tà mạng này, và rất có hại. Ngôn ngữ lăng mạ thường ít được dùng trong buôn bán. Nhưng có nhiều loại tà mạng dưới hình thức nói chuyện phù phiếm mà chúng ta có thể thấy trong lối viết tiểu thuyết, diễn kịch, làm phim,…
Tất cả các loại tà mạng đều dính líu đến sự vi phạm giới luật. Những người giữ trong sạch ngũ giới kể như đã thoát khỏi bảy loại tà mạng mà chúng tôi vừa đề cập ở trên. Một điều hiển nhiên rằng những người trung thành với hoạt mạng đệ bát giới (ājīvaṭṭhamaka) sẽ đặc biệt thoát khỏi tà mạng này. Chánh mạng là kiếm tiền một cách hợp pháp với đời sống đạo đức không bị ô nhiễm bởi bất cứ loại tà mạng nào.
