Quên Làm Điều Thiện (Pamāda, 放逸, Phóng Dật)
Chúng ta thường hay nói về sự hay quên (pamāda). Khuynh hướng hay quên của chúng ta không chỉ có trong cuộc sống đời thường mà cả đến những vấn đề phát triển tinh thần nữa. Chúng ta để một vật ở một chỗ nào đó và mất nó vì chúng ta không cầm theo khi rời khỏi chỗ ấy. Nhất là khi chúng ta đi xe, đi tàu lửa hay máy bay chúng ta thường hay bị mất món này món kia vì chúng ta quên giữ nó bên mình. Về phương diện tài chánh hay một số phương diện khác cũng vậy, chúng ta đau khổ khi chúng ta quên làm một việc gì đó. Tính hay quên như vậy trong đời sống hàng ngày rất có hại. Còn quên làm phước, bố thí, giữ giới,… là không lưu tâm đến những vấn đề trong đời sống tâm linh. Nó được gọi là phóng dật (pamāda) và Khuddaka-Vibhaṅga đã giải thích nó như sau: –
“Thế nào là bản chất của pamāda? Nó có nghĩa là sự không tự chủ đối với những hành động, lời nói, và ý nghĩ bất thiện cũng như ngũ dục.”
Thiếu khả năng kiềm chế những hành động xấu cũng là một loại phóng dật (pamāda). Hành động xấu ở đây muốn nói đến việc sát sanh, trộm cắp và tà dâm. Vì thế khi bạn nghĩ đến việc sát sanh hay khi bạn đang sát sanh là bạn đang buông thả cho ước muốn sát sanh của mình. Vào lúc ấy bạn quên rằng bạn phải tránh sát sanh, trộm cắp, tà dâm….
Cũng vậy, tâm tự do đối với bốn loại lời nói ác có nghĩa là đã quên. Chúng ta quên sự kiện rằng chúng ta phải tránh nói dối, tránh nói lời chia rẽ, tránh nói lời thô ác, và tránh nói lời phù phiếm. Vì thế đó cũng là một loại phóng dật (pamāda). Không kiểm soát những ý nghĩ ác, như ý nghĩ muốn lấy tài sản của người khác, ý nghĩ sát sanh, hay hoài nghi về quy luật nhân quả cũng vậy. Nó có nghĩa rằng chúng ta đã quên một sự thực, rằng sẽ là điều tốt đẹp nếu chúng ta không có ý tham đối với tài sản của người khác, nếu chúng ta trau dồi tâm từ ái và củng cố niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp.
Có thể xem việc quên những điều này là tệ hại nhất trong tất cả các loại pamāda vì một người nhiễm những thói hay quên ấy sẽ khuynh hướng về điều ác và hoàn toàn mù quáng trước những giá trị đạo đức và tinh thần.
