Quên Làm Điều Thiện
Quên tu tập hay trau dồi các thiện pháp một cách thành thực, liên tục và không ngừng nghỉ cũng là phóng dật.
Các thiện pháp ở đây nói gọn là bố thí, giữ giới, và tu tâm (bhāvanā). Bạn phải hiến mình cho công việc này một cách chân thành và thích đáng. Phải biết bố thí khi có dịp với hết khả năng của mình. Ngũ giới phải được thọ trì suốt đời và bất cứ khi nào có thể được hãy giữ thêm bát giới và các giới khác. Tâm phải được tu tập cho đến mức có thể. Những công việc này phải được làm một cách nghiêm túc và đều đặn. Thực hành nửa vời có nghĩa là thiếu sự chân thật và quên nhiều điều.
Các thiện pháp cần thiết cho sự phát triển tâm là tứ niệm xứ (satipaṭṭhāna), tứ chánh cần (sammappadhāna), tứ như ý túc (iddhipāda), ngũ căn (indriya), ngũ lực (bala), thất giác chi (bojjhaṅga) và bát thánh đạo (magga). Người hành thiền cần phải phát triển những thiện pháp này một cách thành thực và nghiêm túc.
Quan sát các oai nghi của thân như đi, đứng, ngồi, nằm,…. khi nó xảy ra là quán thân. Quan sát sự gò bó, nóng bức,… là quán các cảm thọ; quan sát những ý nghĩ và sự tưởng tượng xuất hiện trong tâm là quán các trạng thái tâm; trong khi quan sát những hoạt động nghe, thấy,… , là quán pháp. Chú tâm tỉ mỉ vào mọi thứ đang sanh khởi và biết rõ nó là sự áp dung cẩn thận của chánh niệm. Bốn niệm xứ đưa đến tứ chánh cần và sự áp dụng của các chi pháp giác ngộ khác. Do đó, quan sát sự phồng và xẹp của bụng và v.v… một cách thấu đáo là đã trau dồi các thiện pháp một cách thấu đáo. Bất cứ một hành vi quên nào sẽ là thiếu sự thấu đáo, cùng một nghĩa với phóng dật (pamāda).
Hơn nữa, nếu bạn quan sát thất thường thay vì làm điều đó một cách đều đặn, tức là thỉnh thoảng bạn sẽ bị quên, tất cả những trường hợp quên như vậy là phóng dật (pamāda). Nếu bạn chỉ quan sát được một hay hai tiếng thì có nghĩa là bạn đã phóng dật (pamāda) những giờ còn lại trong ngày. Trong trường hợp đó định của bạn đã bị ngăn lại và sẽ khó để phát triển được tuệ minh sát một cách hoàn hảo.
Lại nữa, nếu bạn buông lỏng tinh tấn hay nếu sự nhiệt tâm của bạn suy giảm, bạn có khuynh hướng trở nên phóng dật hay bị quên. Nếu trong tiến trình hành thiền bạn đầu hàng do không thấy mình tiến bộ hay do yếu sức khoẻ hay vì bất kỳ một lý do nào khác, bạn đã ngưng chánh niệm và để cho phóng dật chi phối. Loại phóng dật này rất rõ ràng trong trường hợp của một số người. Có những người không bao giờ nghĩ đến việc hành thiền. Một số thậm chí còn ngăn cản người khác hành thiền. Những người như vậy đã đắm chìm trong phóng dật suốt cả cuộc đời họ. Nói người khác từ bỏ hành thiền được xem là phóng dật (pamāda) ở mức tồi tệ nhất của nó. Một số vị sư không hành thiền mặc dù họ xuất gia với mục đích là hành thiền (để chứng ngộ chân lý). Tuy vậy thay vì bản thân mình phải nỗ lực hành thiền, họ chẳng những không hành mà lại còn ngăn cản những người khác hành thiền nữa.
Tóm lại, sẽ là phóng dật (pamāda) nếu một người không trau dồi các thiện pháp một cách nghiêm túc, không ngừng nghỉ và toàn tâm toàn ý.
Đối nghịch của quên là nhớ, là chánh niệm, là không phóng dật hay thận trọng (appamāda). Tránh tà nghiệp, tà ngữ và sống một cuộc đời hiền thiện là không phóng dật (appamāda); hay không cho những tà tư duy một lối thoát nhờ thực hành thiền định và thiền minh sát; hay chuyển hướng tâm ra khỏi các dục trần bằng sự tu tập tâm (bhāvanā); hay bố thí hoặc nghĩ đến việc bố thí hay làm những điều thiện khác. Đặc biệt, không phóng dật tốt nhất là quan sát và hay biết mọi sự phát sanh từ sáu giác quan.
Không phóng dật được các thiền sinh tại trung tâm thiền này áp dụng một cách triệt để trong cuộc sống hàng ngày. Việc giữ giới giúp họ thoát khỏi những hành động và lời nói bất thiện. Chánh niệm liên tục loại trừ những ý nghĩ bất thiện và giữ cho tâm tránh xa những dục trần. Nếu thỉnh thoảng tâm có phóng đi, nó sẽ được ghi nhận và ngăn chặn kịp thời. Vì lẽ người hành thiền luôn luôn quan sát những hình ảnh xuất hiện trong tâm, nên không thể có những ý nghĩ tham dục, và sự hồi tưởng (đến các dục trần). Điều này có nghĩa rằng chánh niệm đã và đang được phát triển nhờ sự thực hành chân thành, liên tục, đều đặn và không sút giảm. Sự trau dồi appamāda hay không phóng dật của họ như vậy rất tốt và thực sự làm cho chúng tôi phấn khởi.
