Kosajja (懈怠, Giãi Đãi)
Một người có thể giãi đãi (lười biếng) trong những công việc đời thường hay trong đời sống tinh thần của anh ta. Nói chung hai loại giãi đãi này thường đi với nhau. Loại giãi đãi sau khiến một người do dự làm điều thiện, miễn cưỡng nghe pháp, không sẵn lòng học hỏi kinh điển hay hành thiền. Chúng ta nên vượt qua sự giãi đãi này và vận dụng sự tinh tấn tích cực.
Có bốn loại chánh tinh tấn (sammāpadhāna), đó là., 1) tinh tấn ngăn ngừa sự sanh khởi của những thân hành ác, lời nói ác, và ý nghĩ ác mà chúng ta vẫn chưa phạm, 2) tinh tấn tránh lập lại một điều ác chúng ta đã phạm, 3) tinh tấn trau dồi những thân hành thiện, lời nói thiện, và ý nghĩ thiện chưa sanh, 4) tinh tấn duy trì và phát triển điều thiện chúng ta đã làm. Như vậy, chúng ta nên tránh điều ác mà chúng ta đã thấy hay nghe ở ai đó đã làm nhưng vẫn chưa xảy ra đối với chúng ta; thấy rằng một điều ác đã khởi lên và không lập lại nó là loại tinh tấn thứ hai; làm những điều thiện mà chúng ta vẫn chưa làm, đặc biệt là thiền minh sát chúng ta vẫn chưa thực hành là loại thứ ba và cố gắng duy trì cũng như phát triển điều thiện chúng ta đã làm, đặc biệt là thiền định và minh sát trí chúng ta đã có được là loại tinh tấn thứ tư.
Thiền đòi hỏi phải có bốn loại chánh tinh tấn này. Nếu bạn không quan sát các căn hay giác quan của mình bạn sẽ bị quấy rối bởi những điều ác cũ và mới. Mỗi sát na chánh niệm có nghĩa là chúng ta đã tinh tấn chặn trước cả hai loại ác chưa sanh lẫn đã sanh; và nó cũng có nghĩa là đã tinh tấn phát triển các minh sát trí mới cũng như tinh tấn để gia tăng và hoàn thiện các minh sát trí đã phát sanh nơi chúng ta.
Một số người lười biếng không muốn tự thân bố thí mà bảo người khác làm thay cho họ. Sự bố thí do uỷ nhiệm này về phương diện nghiệp báo không đem lại lợi ích nhiều cho họ. Một số người Phật tử lười biếng không muốn tụng kinh ở Phật điện hay nghe pháp, hay nghiên cứu kinh điển hoặc hành thiền. Cho dù có hành thiền, họ cũng không vận dụng hết sức tinh tấn. Có thể nói họ chỉ hành một cách miễn cưỡng và do đó có rất ít tiến bộ. Tất cả những thiếu sót này là do lười biếng. Vì thế họ nên phát khởi nghị lực để làm những điều được xem là thiết yếu cho đời sống tinh thần của họ.
