Không Hoài Nghi Về Sự Tu Tập Tứ Niệm Xứ
Theo như giải thích ở trên, quan sát sự phồng xẹp là quan sát phong đại (vāyo dhātu) hợp với kinh Đại Niệm Xứ. Nó có nghĩa là quan sát yếu tố gió của hơi thở vô-ra (assāsapassāsa), một trong sáu vāyo-dhātu thể hiện rõ ràng ở bụng. Đây cũng là sự quán xuyên suốt các oai nghi của thân và tính chất rõ ràng của tâm.
Vì vậy quan sát sự phồng hay xẹp trong khi ngồi hoặc quan sát “ngồi, ngồi” là quan sát yếu tố gió và cách hoạt động của nó. Đây là sự thực hành thân quán niệm xứ (kāyānupassanāsatipaṭṭhāna); đối với sự quan sát các hình thức hoạt động khác như co, duỗi, chuyển động, đi, và v.v… cũng thế.
Lại nữa, quan sát các cảm thọ – “chuột rút”, “nóng”, “đau” –là thọ quán niệm xứ (vedanānupassanāsatipaṭṭhāna). Quan sát từng trạng thái tâm khi nó nảy sanh, như tưởng tượng, suy nghĩ, ý định, …, là tâm quán niệm xứ (cittānupassanāsatipaṭṭhāna). Quan sát sự thấy, nghe, v.v…, khi những hiện tượng này thể hiện rõ nét là pháp quán niệm xứ (dhammānupassanāsatipaṭṭhāna). Vì vậy chánh niệm về sự phồng xẹp và các hiện tượng tâm-vật lý khác ở sát na sanh khởi của chúng là chánh pháp hợp với lời dạy trong Kinh Niệm Xứ. Không có gì hoài nghi về điều đó. Tuy thế những người không hiểu biết đầy đủ bản chất của thiền minh sát vẫn có khuynh hướng bị hoài nghi.
Hầu hết những người hoài nghi này đều là những người học nhiều hiểu rộng và có thói quen phê phán, chỉ trích. Người phụ nữ thường có đức tin tuyệt đối nơi các vị thầy (thiền sư) và nói chung họ hiến mình cho việc thực hành minh sát một cách toàn tâm toàn ý. Họ dễ dàng đắc định nhờ lối tiếp cận không phê phán và niềm tin không dao động của họ. Định được theo sau bởi minh sát và vì thế họ không khó để trải nghiệm các giai đoạn tuệ minh sát theo tuần tự. Tất nhiên không phải mọi người nữ đều như vậy, có những người nữ không đạt được một tiến bộ nào do tâm chỉ trích của họ.
Có số không đạt được một tuệ minh sát nào do thực hành không nghiêm túc, tuổi tác cao, sức khoẻ yếu và không dốc hết sức tinh tấn. Trong số những nam cư sĩ và Tỳ-kheo cũng có những người đắc định và minh sát nhanh chóng nhờ nỗ lực tinh tấn có hệ thống đúng theo những chỉ dẫn. Tóm lại, việc đắc định và các tuệ minh sát sẽ dễ dàng nếu người hành thiền có niềm tin vào phương pháp thiền minh sát mà chúng tôi đã đề cập ở trên và thực hành một cách nhiệt tâm, đều đặn.
