Nội Dung Chính
Hành Động Sát Sanh
Bây giờ chúng ta sẽ xem xét những yếu tố cấu thành hành động sát sanh theo quan điểm luân lý Phật giáo. Một hành động được gọi là sát sanh phải có những yếu tố cần thiết sau: 1. Đối tượng phải là một hữu tình (chúng sanh có thức tánh). 2. Phải có sự hay biết rằng đó là một hữu tình chúng sanh. 3. Người làm hành động phải có ý định giết. 4. Phải có nỗ lực để giết hay gây ra cái chết như đánh, chặt, chém, v.v… 5. Nỗ lực này phải đưa đến sự huỷ diệt mạng sống của chúng sanh ấy. Nếu thiếu bất kỳ một yếu tố nào trong những yếu tố này, hành động ấy hoàn toàn không thể gọi là một hành động sát sanh. Sự huỷ diệt cây, cỏ bị nhầm lẫn cho là các vật hữu tình không tạo thành hành động sát sanh. Dĩ nhiên, việc làm ấy vẫn là việc làm bất thiện bởi vì nó bị thúc đẩy bởi ác ý hay tâm sân. Nhưng nó sẽ không tạo ra quả nghiệp ác đáng nói nào.
Sự huỷ diệt một chúng sanh mà bạn lầm tưởng đó là một vật vô tình cũng không phải là một hành động sát sanh vì không có ý định giết. Một hành động nào đó của bạn ngẫu nhiên dẫn đến cái chết của một hữu tình chúng sanh cũng không có quả nghiệp gì nhiều vì đó là một hành động không có chủ tâm. Chẳng hạn, bạn là một người giữ giới cẩn thận, khi bị một con kiến cắn, bạn sẽ phủi nó đi. Nhưng nếu hành động của bạn vô tình dẫn đến cái chết của con kiến ấy, nó sẽ không có quả nghiệp vì hành động đó không có tư hay chủ ý (cetanā) giết.
Giả sử bốn điều kiện đầu có mặt nhưng chủ thể thất bại trong việc gây ra cái chết của nạn nhân, hay nói khác hơn hành động ấy không tạo ra cái chết cho nạn nhân. Đó là một hành động bất thiện, tính nghiêm trọng của nó trên phương diện nghiệp lực tuỳ thuộc vào giá trị sống của nạn nhân. Nếu nạn nhân chết như kết quả của nỗ lực giết của bạn, đó là một hành động sát sanh, không khác, và bạn sẽ phải trả giá cho hành động ấy theo địa vị của nạn nhân trong thế gian. Nếu tư hay chủ ý của người giết yếu, quả nghiệp sẽ nhỏ. Nếu tư mạnh, quả của nó sẽ lớn. Hơn nữa, cường độ của quả nghiệp còn được quyết định bởi tâm trạng căng thẳng và khẩn trương trong nỗ lực giết cũng như bởi nhân cách của nạn nhân.
Bảo Người Khác Giết
Một hành động sát sanh không chỉ có quả nghiệp khi tự tay bạn giết mà cả khi bạn xúi giục người khác giết nữa. Nếu bạn bày tỏ những dấu hiệu cho thấy ước muốn tạo ra cái chết của một chúng sanh, thì đó cũng là một hành động sát sanh về phần bạn. Điều này hết sức quan trọng và những bà nội trợ cần phải nhớ. Người ta nói rằng ở những quầy bán cá ngoài chợ, cá thường được giữ cho còn sống và chỉ bị đập chết khi có khách hàng yêu cầu. Nếu mua cá đã được những người bán cá làm sẵn có thể không tạo ra bất kỳ quả nghiệp nào. Nhưng quay lưng khi thấy cá còn sống và chỉ mua sau đó khi nó đã được làm cho chết, cũng không làm cho bạn ít tội hơn trên phương diện nghiệp lực. Vì thế bạn cần phải lưu ý khi đi mua sắm ở chợ.
