Chánh Trí (Sammāñāṇa)
Đối nghịch với tà trí là chánh trí vốn có nghĩa là sự suy xét trên đạo, quả hay Niết Bàn mà một người đã đạt đến hay suy xét trên những phiền não đã diệt và những phiền não còn ngủ ngầm. Những sự suy xét này được gọi là quan sát trí hay phản tỉnh trí (paccavekkhaṇāñāṇa 觀察智, 反省智, quán sát trí, phản tỉnh trí) và người hành thiền ở giai đoạn nhập lưu (sotāpanna) có bốn loại phản tỉnh này; ở giai đoạn nhất lai có năm loại; ở giai đoạn bất lai có năm loại trong khi các vị A-la-hán, do không còn phiền não, chỉ có bốn loại phản tỉnh mà thôi.
Một người hành thiền quán tất cả danh-sắc sanh khởi từ sáu giác quan là đang trên đường phát triển chánh trí. Khi minh sát trí trở nên hoàn thiện nhờ minh quán liên tục một loại minh sát trí phi thường gọi là Hành xả trí (saṅkhārupekkhāñāṇa) sẽ sanh khởi. Ở giai đoạn này người hành thiền có thể quan sát các đối tượng giác quan trong hai hay ba giờ liên tục. Vị ấy ở trong trạng thái thản nhiên, không vui cũng không buồn, khi đối diện với các đối tượng hay kinh nghiệm vừa ý hoặc không vừa ý. Vị ấy chỉ có một sự hay biết thuần tuý và thản nhiên đối với mọi sự kiện đang diễn ra. Tri giác của vị ấy rất nhạy bén và vị ấy nhận ra sự sanh và diệt liên tục của tất cả danh-sắc. Vị ấy phản tỉnh trên tính chất tan hoại và rồi trên sự diệt của tất cả mọi hiện tượng.
Quán sát trên sự diệt này là trí phản tỉnh về Niết Bàn (paccavekhaṇañāṇa). Một số hành giả phản tỉnh trên sự diệt của cái ảo tưởng về ngã thể và những hoài nghi về Đức Phật, Giáo Pháp, và chư Tăng. Một số phản tỉnh trên sự cần thiết cho những nỗ lực thêm nữa do thấy những dấu vết của phiền não như tham, sân, và vô minh. Theo các bản chú giải, sự phản tỉnh trên những phiền não như thế chỉ xảy ra đối với một số hành giả am tường mà thôi, và chúng xuất hiện vào lúc chứng đạo quả nhập lưu.
Nếu người hành thiền ở giai đoạn nhập lưu nỗ lực để có những kinh nghiệm tâm linh cao hơn và nếu vị ấy có đủ tiềm lực cho sự kinh nghiệm đó vị ấy sẽ đắc nó và những sự phản tỉnh khác sẽ xảy ra. Như chúng tôi đã chỉ ra ở trên, có cả thảy mười chín trí phản tỉnh hay chánh trí (sammāñāṇa) như vậy. Theo Đức Phật, người hành thiền nên phát triển đầy đủ mười chín loại chánh trí này.
