Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển IV
Phẩm Chánh Đạo: Tích Các Đại Đức Già
“Vanaṃ chindatha mā rukkhaṃ
Vanato jāyati bhayaṃ
Chetvā vanañ ca vanathañ ca
Nibbanā hotha bhikkhavo”.
“Yāvaṃ hi vanatho na chijjati
Aṇumatto’pi narassa nārisū,
Paṭibaddhamano va tāva so
Vaccho khīrapako’va mātari”.
“Đốn rừng không đốn cây (dục vọng)
Từ rừng sinh sợ hãi
Đốn rừng và củi gỗ (dục)
Tỳ kheo hãy thoát ly”.
“Khi nào chưa dứt sạch
Dây tình giữa trai gái
Tâm ý vẫn buộc ràng
Như bò con vú mẹ”.
Pháp Cú nầy Đức Bổn Sư thuyết ra khi Ngài ngự tại Jetavana, đề cập đến nhiều vị Tỳ khưu già.
Tương truyền rằng: Trong thời gian còn là cư sĩ, các vị ấy là những Trưởng giả trong thành Sāvatthī thuộc hạng cự phú. Là những bạn thân, họ thường rủ nhau đi làm phước và nghe Đức Bổn Sư thuyết pháp. Rồi họ tự hỏi lẫn nhau rằng: “Chúng ta đã già rồi. Chúng ta còn nán lại nơi nhà làm gì nữa?”.
Sau khi xuất gia với Đức Bổn Sư, vì tuổi già nên họ không thể học thuộc lòng Pháp thuyết. Do đó họ cho cất một thảo am, ở sát ranh chùa rối sống chung ở đó.
Khi đi trì bình xong, họ ghé qua nhà để vợ con họ thêm vật thực mà độ.
Trong nhóm các vị Sư ấy, có một bà vợ cũ của một vị, có tên là Madhurapanikā (Mādhurapacikā) (Bàn tay thiện xảo), là người hộ độ cho tất cả nhóm. Cho nên các vị ấy thường mang vật thực khất thực được đến nhà bà mà ngồi độ, và bà tùy tiện nấu nướng thêm canh với thức ăn vào vật thực các vị ấy.
Ít lâu sau, bà lâm trọng bệnh và mệnh chung. Khi ấy các vị Sư già ấy ngồi tụ hội lại cùng nhau tại thảo am, ôm cổ nhau mà khóc than, kể lể rằng:
– Bà tín nữ có tay thiện xảo nay mất rồi.
Chư Tỳ khưu khắp nơi đi đến hỏi thăm rằng:
– Có việc chi thế, nầy các hiền giả?
– Bạch các Ngài! Bà vợ cũ của bạn chúng tôi đã mất rồi. Một tay bà đã hộ độ chúng tôi thật nhiều. Nay bà mất đi, chúng tôi tìm đâu ra được một bà hộ tăng như thế đó nữa. Do đó, chúng tôi khóc.
Chư Tỳ khưu đem việc nầy ra thảo luận tại Giảng đường. Đức Thế Tôn ngự đến phán hỏi rằng:
– Nầy các Tỳ khưu! Hôm nay các thầy tụ hội thảo luận việc chi vậy?
– Bạch Ngài, việc như thế… như thế…
– Nầy các Tỳ khưu! Không phải bây giờ, mà trước kia bà ấy là một con quạ mái.
Một hôm đi kiếm ăn dọc bờ biển, bị một lượn sóng kéo lôi xuống biển mà chết. Các vị Tỳ khưu nầy khi ấy là những con quạ trống, chúng cũng đã từng khóc than trước cái chết của con quạ mái, thở than cùng nhau rằng: “Chúng ta sẽ vớt nàng lên”.
Rồi chúng dùng mỏ định rút hết nước biển lớn, nhưng chỉ nhọc công vô ích. Nói rồi, Ngài nói lên kệ ngôn rằng:
“Api na bahukā santā
Mukhañca Parisassati
Cramāna na pārema
Pūrateva mahodathati”.
“Quai hàm ta đã mỏi
Miệng mồm ta đã khô
Ta không tát vơi nước
Biển lớn lại đầy tràn”.
Sau khi thuật xong Bổn sanh con quạ, Đức Thế Tôn gọi chư Tỳ khưu già đến bảo rằng:
– Nầy các Tỳ khưu! Sở dĩ các thầy gặp phải khổ nầy là tại vì khu rừng tham, sân, si. Phải đốn tuyệt khu rừng ấy đi thì các thầy sẽ giải thoát khổ.
Rồi Ngài nói lên kệ ngôn rằng:
283. “Vanaṃ chindatha mā rukkhaṃ
Vanato jāyati bhayaṃ
Chetvā vanañ ca vanathañ ca
Nibbanā hotha bhikkhavo”.
284. “Yāvaṃ hi vanatho na chijjati
Aṇumatto’pi narassa nārisū,
Paṭibaddhamano va tāva so
Vaccho khīrapako’va mātari”.
“Đốn rừng không đốn cây (dục vọng)
Từ rừng sinh sợ hãi
Đốn rừng và củi gỗ (dục)
Tỳ kheo hãy thoát ly”.
“Khi nào chưa dứt sạch
Dây tình giữa trai gái
Tâm ý vẫn buộc ràng
Như bò con vú mẹ”.
CHÚ GIẢI:
Nā rukkhaṃ: Nghe Đức Bổn Sư bảo: Hãy đốn rừng. Những vị mới tu ngỡ rằng: Đức Bổn Sư ta hãy dùng búa, lấy rìu đi đốn rừng, rồi khởi lên ý đốn cây. Thật ra, Đức Bổn Sư ngụ ý nói đến khu rừng phiền não nhất là tình ái, chứ không ám chỉ các cây, nên nói rằng: “Đừng đốn cây”.
Vanato: Ví như từ khu rừng thông thường hằng có sự sợ hãi do thú dữ trú ẩn như sư tử… Cũng vậy, những sự sỡ hãi khởi lên từ khu rừng dục vọng phiền não, phát sanh bốn sự sợ nhất là sự sợ sanh.
Vanaṃ hi vanatthañ ca: Ở đây, những cây to gọi là rừng (vana), những cây mọc sau gọi là củi gỗ. Cũng vậy, những đại phiền não dẫn đi thọ sanh các cảnh giới gọi là rừng, còn các phiền não cho quả dị thục, gọi là củi gỗ. Cả hai thứ nầy cần nên chặt đứt bằng Bốn Đạo, nên mới có câu: “Đốn rừng và củi gỗ”.
Nibbānā hotha: Hãy dập tắt phiền não.
Kāvaṃ hi vanatho: Dầu nhỏ như hạt bụi của các củi gỗ ấy, là dây luyến ái giữa nam và nữ chưa cắt đứt đến chừng nào tâm còn bị dính mắt buộc ràng, như bò con chưa rời vú mẹ.
Cuối thời Pháp, các vị Tỳ khưu già đắc quả Tu Đà Hườn. Thính chúng cũng được hưởng nhiều lợi ích.
Dịch Giả Cẩn Đề
Bà hộ Tăng nay đã mất rồi,
Sư già khóc tợ trẻ mồ côi,
Vắng người dâng phụ đồ ăn uống,
Thiếu kẻ lau qua chỗ đứng ngồi,
Khát sữa bò con mơ tưởng vú,
Thèm cơm quạ trống ước ao mồi,
Dây tình trai gái còn miên viễn,
Biển khổ trầm luân mãi mãi trôi.
DỨT TÍCH CÁC ĐẠI ĐỨC GIÀ
