Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển III
Phẩm Tự Ngã: Tích Trưởng Lão Ka Lá
“Yo sāsanaṃ arahataṃ,
Ariyānaṃ dhammajīvinaṃ;
Paṭikkosati dummedho,
Diṭṭhiṃ nissāya pāpikaṃ;
Phalāni kaṇṭakasseva(1),
Attaghaññāya phallati”.
“Kẻ ngu si miệt thị,
Giáo Pháp bậc La Hán,
Bậc Thánh, bậc Chánh mạng,
Chính do Ác kiến này,
Như quả loại cây lau,
Mang quả tự hoại diệt”.
Kệ Pháp Cú này, Đức Bổn Sư thuyết khi ngự tại Jetavana Vihāra (Kỳ Viên Tự), đề cập đến Trưởng lão Lāla (Ka Lá). Tương truyền rằng: Trong thành Sāvatthī (Xá Vệ) có nàng tín nữ với tâm thành tín, hộ độ cho Trưởng lão Kāla, nàng đã chu đáo trong việc phụng sự Trưởng lão như người mẹ lo lắng cho con mình.
Thân tộc của nàng thường xuyên đến tịnh xá Kỳ Viên nghe Pháp từ Bậc Đạo Sư, trở về nhà hằng tán dương: “Chư Phật thật huyền diệu thay! Giáo Pháp của Ngài thật là thậm thâm thay!”.
Nghe người nhà tán thán Pháp bảo như thế, nàng Tín nữ đã bạch với Trưởng lão Kāla rằng:
– Bạch Ngài! Tôi muốn đến tịnh xá Kỳ Viên để được nghe Pháp từ nơi Đức Thế Tôn.
– Này Cận sự nữ! Nàng chớ nên đến nơi đó.
Sáng hôm sau, nàng Tín nữ ấy lại xin Trưởng lão lần nữa, vị ấy lại từ khước. Cả ba lần như thế, và Trưởng lão Kāla cũng ngăn cản trọn cả ba lần việc nàng Tín nữ muốn được nghe Pháp từ nơi Đức Thế Tôn.
Hỏi rằng: Tại sao vị ấy lại cản trở cô tín nữ? Người ta đồn rằng: Vì vị ấy có suy nghĩ: “Nếu nàng ta nghe được Pháp từ Bậc Đạo Sư rồi, hẳn sẽ bỏ rơi ta”. Do vậy, ông mới cản trở cô Tín nữ ấy. Một hôm, trong buổi sáng vào ngày Bát quan trai, độ điểm tâm và thọ giới xong, bà đi đến chùa sau khi đã dặn bảo con gái:
– Con hãy ở nhà lo việc cúng dường vật thực đến Trưởng lão cho chu đáo nhé! Nàng đi đến tịnh xá từ mờ sáng, về phần cô con gái đã chu toàn việc mẹ dặn bảo. Trưởng lão đến nơi thọ thực tại tư gia ấy, thấy vắng bóng nàng tín nữ, nên hỏi thăm rằng:
– Mẹ của con đâu rồi?
– Bạch Ngài! Mẹ con đi đến tịnh xá Kỳ Viên nghe Pháp!
Nghe như vậy, tâm của Trưởng lão Kāla bồn chồn, lo lắng nghĩ: “Thật thế, giờ đây nàng ấy đã bỏ ta rồi!”.
Ông đi nhanh về tịnh xá, thấy nàng Cận sự nữ ấy đang ngồi trong thính chúng nghe Pháp, mới bạch với Bậc Đạo Sư rằng:
– Bạch Thế Tôn! Người nữ này rất tối trí, không hiểu được Diệu Pháp thâm sâu, xin Ngài đừng giảng thuyết về Chân đế như Uẩn, Xứ, Giới, Đế… Ngài nên nói về Bố thí, Trì giới cho nàng ta là đủ.
Với Phật Tuệ, Đức Thế Tôn hiểu rõ thâm ý của vị ấy, Ngài phán dạy rằng:
– Thầy là người Thiểu trí, chấp theo Tà kiến quấy ác đã miệt thị Giáo pháp của Chư Phật. Như thế là thầy cố gắng tự huỷ diệt mình đó.
Nói rồi, Ngài ngâm kệ rằng:
“Yo sāsanaṃ arahataṃ,
Ariyānaṃ dhammajīvinaṃ;
Paṭikkosati dummedho,
Diṭṭhiṃ nissāya pāpikaṃ,
Phalāni kaṇṭakasseva
Attaghaññāya phallati”.
Những người Ác tuệ ngu si, vì tâm tà kiến mà vu miệt Giáo pháp A La Hán, vu miệt người hành Chánh đạo và Giáo pháp Đức Như Lai để tự mang lấy bại hoại, như giống cỏ Cách Tha, hễ sinh hoa quả xong, liền tiêu diệt(1).
CHÚ GIẢI
Ý nghĩa của kệ ngôn này là:
Kẻ ngu nào do sự tự tôn tự đại, chấp theo Tà kiến quấy ác, nghe ai nói: “Chúng
tôi sẽ Thính pháp, hoặc chúng tôi sẽ Bố thí” mà khinh chê, tức là kẻ ấy miệt thị Giáo
Pháp của Chư Phật, miệt thị các bậc Thánh nhân và những bậc sống Chánh Mạng. Sự
tà kiến của kẻ ấy giống như những trái của thứ cỏ lau có tên là Cách Tha Cách Trúc
(Veḷusaṅkhatakaṭṭhaka). Hễ cỏ lau này kết quả xong là tự hoại như thế nào, thì kẻ ngu
chấp theo tà kiến cũng tự hoại như thế ấy. Bởi thế, còn có kệ rằng:
“Phalaṃ ve kadaliṃ hanti,
Phalaṃ veluṃ phalaṃ naḷaṃ;
Sakkāro kāpurisaṃ hanti,
Gabbho assatariṃ yathāti”.
“Quả thật trái chuối giết hại cây chuối, trái trúc giết cây trúc, trái lau giết cây
lau, thai bào giết tài ngựa hay, cũng y như sự tự tôn giết hại kẻ đê tiện vậy”.
Cuối thời Pháp, bà Tín nữ đắc Tu Đà Hườn quả. Tất cả hội chúng thính pháp
cũng đều được sự lợi ích.
1 Cách Tha Cách (Kaṭṭhaka), loại cây lau có tên là Cách Tha Cách Trúc (Veḷusaṅkhatakaṭṭhaka),
hễ ra hoa kết trái rồi là chết.
Chú giải KINH PHÁP CÚ – Quyển 3 Trang 79
Dịch Giả Cẩn Đề
Ngăn người đi thính Pháp cao siêu,
Sợ bị bỏ rơi, mất lợi nhiều,
Trưởng lão quên rằng: Chư Phật biết,
Tâm mình bỏn xẻn pháp và kiêu!
Phật dạy: Kẻ ngu ác tự hào,
Dám khinh miệt Pháp bậc thanh cao,
Rồi đây sẽ đến nơi tự diệt,
Như Tha Cách Trúc ở bờ ao.
DỨT TÍCH TRƯỞNG LÃO KA LÁ
