Nội Dung Chính
Duppaññatā – Liệt Tuệ
Chúng ta nên thực hành pháp đoạn giảm (Sallekha dhamma) với mục đích chứng đắc trí tuệ minh sát. Những người ngoài Phật Giáo không thể có trí tuệ minh sát, kể cả những người theo đạo Phật nhưng không hành thiền theo kinh Đại Niệm Xứ cũng thế. Thậm chí những người thực hành theo phương pháp Tứ Niệm Xứ nhưng nếu mục đích của họ chỉ là để đắc định hoặc thiền cũng không có trí tuệ minh sát này.
Tứ Niệm Xứ Và Thiền Minh Sát
Một số người cho rằng những gì dạy trong kinh Đại Niệm Xứ không phải là thiền Minh Sát mà là thiền định vì, theo họ, satipaṭṭhāna (niệm xứ) được kể trong định uẩn hay trong nhóm định (samādhikkhandha) và như vậy đã hàm tàng chánh tinh tấn và chánh định. Quan niệm này được dựa trên một nghiên cứu hời hợt về bài kinh và chú trọng quá nhiều đến từ satipaṭṭhāna (niệm xứ). Trong khi đó, phần đầu của bài kinh có đề cập đến từ Tỉnh Giác “Sampajano – tỉnh giác hay sự hiểu biết đúng như thực bằng phân tích” và từ này chắc chắn chỉ nói đến trí tuệ minh sát. Phần sau của bài kinh nói đến Quán tánh sanh và diệt – “samudayavayadhammanupassi – quán sự sanh khởi và nguyên nhân của sự hoại diệt”. Tu tập thiền chỉ (Samatha bhāvanā) không liên quan đến việc minh sát vào tính chất sanh diệt và các nhân của chúng. Hay nói khác hơn nó chỉ đòi hòi người hành thiền phải giới hạn sự chú tâm của họ trên đối tượng đã chọn để duy trì sự ổn định.
Bài kinh cũng nói về trạng thái thoát khỏi tham ái và tà kiến (anissito ca viharati); không chấp trước vào bất cứ thứ gì ở đời (na ca kiñci loke upādiyati). Tu tập thiền chỉ không liên quan đến việc giải thoát khỏi tham ái, tà kiến và vô chấp vốn chỉ thích hợp với thiền minh sát. Ngay cả phần nói về hơi thở vô ra,… của thiền chỉ, cũng được định rõ là không chỉ dành cho sự tu tập thiền định thôi mà còn để góp phần vào sự tu tập minh sát trên căn bản của định nữa. Không cần phải bình luận về phần thiền minh sát của bài kinh. Chúng ta thấy việc quán thọ, tâm và pháp cũng đã không liên quan gì đến thiền chỉ và không có gì phải hoài nghi về tầm quan trọng của chúng trong sự thực hành minh sát vậy.
