Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển IV
Phẩm Voi: Tích Quốc Vương Pasenadikosala
“Middhī yadā hoti mahagghaso ca
Niddāyitā samparivattasāyī
Mahāvarāho va nivāpapuṭṭho
Punappunaṃ gabbham upeti mando”.
“Người ưa ngủ, ăn nhiều
Nằm lăn lóc qua lại,
Chẳng khác heo no bụng,
Kẻ ngu nhập thai mãi”.
Pháp Cú nầy được Đức Đạo Sư thuyết ra khi Ngài ngự tại Jetavana, đề cập đến vua Pasenadikosala. Tương truyền rằng: Ngày kia Đức vua ăn uống quá độ, không tiết chế vật thực, rồi đi đến yết kiến Đức Phật, thân hình mệt mỏi khó chịu, ráng kham nhẫn hôn mê, mãi lo nhìn quanh quẩn. Lúc bấy giờ Đức Thế Tôn phán hỏi rằng:
– Nầy Đại vương! Đại vương chưa được nghỉ ngơi sao lại đến đây?
– Bạch Thế Tôn! Vì con ăn quá độ nên thấy khó chịu.
Đức Thế Tôn phán rằng:
– Nầy Đại vương! Người ăn uống thiếu tiết độ thường cảm nhận là khổ.
Rồi Ngài thuyết lên kệ ngôn rằng:
325. “Người thiếu trí ăn quá độ, khi hôn mê thích ngủ, ngã lăn nằm dài như con heo to mà họ nuôi bằng thức ăn thừa vậy. Người ấy sanh tử trở đi trở lại triền miên.
CHÚ GIẢI:
Trong những câu văn ấy, câu: Middhī: Người uể oải hôn mê.
Mahagghaso: Người ăn quá độ giống như āharahatthakabrāhmaṇa alaṅsātakabrahmaṇa, tatthavaṭṭakabrāhmaṇa, kākamāsakabrāhmaṇa và bhuttavannikabrahmaṇa: Một người nào. Nivāpapuṭṭho nghĩa là: Được nuôi bằng cám… Thật vậy, con heo được họ nuôi từ nhỏ, thân hình béo mập, cứ quanh quẩn trong chuồng rồi ngủ mê man. Cũng vậy, Ngài giảng giải: “Như người hôn mê ăn nhiều, không thể luyện tập thân thể khỏe mạnh, thường ngủ mãi như con heo to được nuôi bằng thức ăn thừa thế nào. Khi người không thể suy niệm về Tam tướng “Aniccaṃ, dukkhaṃ, anattā” được, vì trí tuệ
lu mờ, nặng bụng, khó chịu. Dứt thời Pháp, Ngài liền thuyết tiếp bài kệ: “Người chánh niệm luôn khi, ẩm thực tiết độ, thiểu bịnh và trường thọ”. Ngài đã
dạy thanh niên Uttara bài kệ nầy: “Khi nào Đức vua dùng, ngươi hãy nói lên để Đức vua tiết chế lại”. Y theo lời dạy của Ngài, Uttara nói lên kệ ngôn ấy khi Đức vua đang dùng vật thực.
Nhờ sự khuyên dạy của Đức Phật, nhà vua ăn uống tiết độ, thân thể khỏe mạnh, càng tăng thêm niềm kính mến Ngài, rồi Đức vua cúng dường trọng thể trọn 7 ngày. Sau khi Ngài phúc chúc, hội chúng tại nơi ấy chứng quả Thánh Nhân.
Dịch Giả Cẩn Đề
Nhiều cám thì heo mặc sức ăn,
Ăn no, mặc sức cứ nằm lăn,
Người khôn chẳng giống như heo ú,
Tiết độ nơi mình, tự giới răn,
Nhà vua lúc trước mập nặng nề,
Vì lẽ ăn uống quá phủ phê,
Sau khỏe nhờ ra công giảm thực,
Đồng thời cũng giảm được si mê.
DỨT TÍCH QUỐC VƯƠNG PASENADIKOSALA
