Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển III
Phẩm Pháp Trụ: Tích Đại Đức Lakuṇṭaka Bhaddiya
260. “Na tena thero hoti
Yanassa palitaṃ siro
Paripakko vayo tassa
Moghajiṇṇoti vuccati”.
261. “Yamhi saccañ ca dhammo ca
Ahiṃsā saññamo damo
Sa ve vantamalo dhīro
Thero iti pavuccati”.
“Không phải vì bạc đầu
Mà được gọi Trưởng Lão
Chỉ có tuổi tác cao
Danh chỉ xứng “Lão ngu”.”
“Ai chân thật đúng pháp
Bất hại biết chế phục
Kẻ trí không cấu uế
Mới xứng danh Trưởng lão”.
Pháp Cú nầy, Đức Bổn Sư thuyết lên khi Ngài ngự tại Jetavana, đề cập đến Đại Đức Lakuṇṭaka Bhaddiya.
Một hôm nọ, khi vị Đại Đức ấy đến hầu hạ Đức Thế Tôn, Ngài vừa đi ra thì có ba mươi vị Tỳ khưu ở rừng về, thấy Đại Đức các Tỳ khưu vào đảnh lễ Đức Bổn Sư rồi ngồi xuống. Thấy duyên lành đắc quả A La Hán của nhóm Tăng nầy, Đức Bổn Sư nêu lên một câu hỏi như vầy:
– Các thầy có gặp vị Đại Đức từ nơi đây vừa đi ra chăng?
– Bạch Ngài! Chúng con không thấy.
– Các thầy há chẳng thấy vị ấy ư?
– Bạch Ngài, chúng con có trông thấy một Sa di.
– Này các Tỳ khưu, đó là một vị Đại Đức, chứ không phải là Sa di đâu.
– Bạch Ngài! Ông ta còn quá trẻ mà.
– Nầy các Tỳ khưu! Ta không gọi Thera(1) (Đại Đức hay Trưởng Lão) vì lẽ tuổi cao hạ lớn, vì lẽ được ngồi ở chỗ ngồi của các Thượng tọa. Ai thấu triệt Tứ Diệu Đế, không có tâm não hại đại chúng, người ấy mới xứng danh Thera đó thôi.
Nói rồi, Ngài thuyết lên kệ ngôn rằng:
260. “Na tena thero hoti
Yanassa palitaṃ siro
Paripakko vayo tassa
Moghajiṇṇoti vuccati”.
“Không phải vì bạc đầu
Mà được gọi Trưởng Lão
Chỉ có tuổi tác cao
Danh chỉ xứng “Lão ngu”.”
261. “Yamhi saccañ ca dhammo ca
Ahiṃsā saññamo damo
Sa ve vantamalo dhīro
Thero iti pavuccati”.
“Ai chân thật đúng pháp
Bất hại biết chế phục
Kẻ trí không cấu uế
Mới xứng danh Trưởng lão”.
CHÚ GIẢI:
Paripakko: (Chín muồi) là già nua, đã đến tuổi lão rồi.
Moghajiṇṇo: Người không có những pháp hành trong Pháp vị Thượng nhân thì chỉ là già suông, là lão rỗng (Tucchajjiṇṇo).
Saccañca: Nơi người nào đã hiểu rõ 16 lý, đã dùng trí tuệ làm cho thấu rõ bốn chân lý, ắt phải có Chín pháp Siêu thế.
Ahiṃsa: Trạng thái vị nào, không làm hại, không bạo động. Phải có thiền chứng về Tứ vô lượng tâm là Từ, Bi, Hỷ, Xả.
Saññamo namo: Người có sự kềm chế, thu thúc trong Giới Luật và thu thúc lục căn.
Vantamalo: Đã tẩy sạch hết nhơ bẩn.
Dhīro: Người có đầy đủ nghị lực, quả quyết.
Thera: Người có điều để xứng danh là Trưởng Lão. Cuối thời Pháp, nhóm Tỳ khưu ấy chứng đắc A La Hán.
Dịch Giả Cẩn Đề
Chẳng đợi già nua mới xứng danh
Thủ tòa, Đại Đức, bậc đàn anh
Già nua, ngu dốt, tên già rỗng
Đầu bạc không, sao gọi lão thành
Trẻ, nhưng Tứ Đế hiểu thật rành
Vô não, không làm hại chúng sanh
Lậu Tận, Phật khen, kêu Trưởng Lão
Níp Bàn tu chứng lúc đầu xanh.
DỨT TÍCH ĐẠI ĐỨC LAKUṆṬAKA BHADDIYA
