Chú Giải Kinh Pháp Cú Quyển III
Phẩm An Lạc: Tích Đức Vua Kosala Bại Trận
“Jayaṃ veraṃ pasavati,
Dukkhaṃ seti parājito;
Upasanto sukhaṃ seti,
Hitvā jayaparājayaṃ”.
“Chiến thắng sinh thù oán,
Thất bại chịu khổ đau,
Sống tịch tịnh an lạc,
Bỏ sau mọi thắng bại”.
Pháp Cú nầy, Đức Bổn Sư đã thuyết ra khi Ngài ngự tại Jetavana, đề cập đến sự bại trận của Vua Pasenadi. Tương truyền rằng: Đức Vua Kosala chiến đấu với cháu mình là Đức Vua Ajātasattu, gần làng Kāsika đã bị bại trận ba lần liên tiếp. Đến lần thứ ba, Đức Vua tự nghĩ: “Trẫm không thắng được đứa con nít miệng còn hôi sữa. Vậy Trẫm còn sống để làm gì?”.
Đức Vua bèn tuyệt thực, nằm liệt trên Long sàng. Tin nầy được lan truyền khắp kinh thành, chư Tăng trình lên Đức Thế Tôn: “Bạch Ngài! Được tin rằng Đức Vua Kosala ngự giá thân chinh gần thành Kāsika, bị đánh bại ba lần, và bây giờ rút binh trở về. Ngài âu sầu nên tuyệt thực nằm liệt giường, vì nghĩ rằng: Đã không thắng nổi đứa con nít miệng hôi sữa, thì Trẫm còn sống làm gì?”.
Nghe Chư Tăng thuật lại câu chuyện, Đức Bổn Sư phán dạy:
– Nầy các Tỳ khưu! Người thắng cũng bị thù oán, người bại cũng chịu đau khổ.
Rồi Ngài ngâm lên kệ ngôn rằng:
“Jayaṃ veraṃ pasavati,
Dukkhaṃ seti parājito;
Upasanto sukhaṃ seti,
Hitvā jayaparājayaṃ”.
“Chiến thắng sinh thù oán,
Thất bại chịu khổ đau,
Sống tịch tịnh an lạc,
Bỏ sau mọi thắng bại”.
CHÚ GIẢI:
Jayaṃ: Người thắng ắt bị thù oán.
Parājito: Người bị thắng tức là kẻ bại, ắt chịu khổ trong bốn oai nghi là đi, đứng, nằm, ngồi. Lúc nào cũng khổ, luôn luôn tự hỏi: Chừng nào ta mới có thể trả thù rửa hận.
Upasanto: Ở giữa hai người trên đây. Bậc Lậu Tận đã làm an tịnh phiền não tham ái, đã dứt bỏ sự thắng và bại, luôn luôn được an vui trong cả bốn oai nghi. Cuối thời Pháp, nhiều vị Tỳ khưu chứng đắc Thánh Quả, nhất là Tu Đà Hườn.
Dịch Giả Cẩn Đề
Nhà Vua tham đất, nỡ quên tình
Chẳng đánh người dưng, đánh cháu mình.
Ba lượt ra quân, ba lượt bại
Nghĩ càng tủi nhục, có gì vinh
Hai đàng ra sức giựt giành nhau
Thắng lợi sinh thù, bại khổ đau
Chẳng thắng, chẳng thua, lòng tịnh lạc
Người quen tri túc khỏe làm sao.
DỨT TÍCH ĐỨC VUA KOSALA
