5. Pañcamo paricchedo
Nibbānapaññattiparidīpano
304.
Rāgādīnaṃ khayaṃ vuttaṃ, nibbānaṃ santilakkhaṇaṃ;
Saṃsāradukkhasantāpatattassālaṃ sametave.
305.
Khayamattaṃ na nibbānaṃ, sagambhīrādivācato;
Abhāvassa hi kummānaṃ, lomasseva na vācatā.
306.
Khayoti vuccate maggo, tappāpattā idaṃ khayaṃ;
Arahattaṃ viyuppāda-vayābhāvā dhuvañca taṃ.
307.
Saṅkhataṃ sammutiñcāpi, ñāṇamālamba neva hi;
Chinde male tato vatthu, icchitabbamasaṅkhataṃ.
308.
Pattukāmena taṃ santiṃ, chabbisuddhiṃ samādiya;
Ñāṇadassanasuddhī tu, sādhetabbā hitatthinā.
309.
Cetanādividhā sīla-suddhi tattha catubbidhā;
Sopacārasamādhī tu, cittasuddhīti vuccate.
310.
Sampādetvādidvesuddhiṃ, namanā nāmaṃ tu ruppa-
To rūpaṃ natthi attādivatthūti ca vavatthape.
311.
Maṇindhanātape aggi, asantopi samāgame;
Yathā hoti tathā cittaṃ, vatthālambādisaṅgame.
312.
Paṅgulandhā yathā gantuṃ, paccekamasamatthakā;
Yanti yuttā yathā evaṃ, nāmarūpavhayā kriyā.
313.
Na nāmarūpato añño, attādi iti dassanaṃ;
Sodhanattā hi duddiṭṭhiṃ, diṭṭhisuddhīti vuccati.
314.
Avijjātaṇhupādāna-kammenādimhi taṃ dvayaṃ;
Rūpaṃ kammādito nāmaṃ, vatthādīhi pavattiyaṃ.
315.
Sadā sabbattha sabbesaṃ, sadisaṃ na yato tato;
Nāhetunāñño attādiniccahetūti passati.
316.
Evaṃ tīrayate kaṅkhā, yāya paññāya paccaye;
Diṭṭhattā suddhi sā kaṅkhātaraṇaṃ iti vuccati.
317.
Pattaññātapariñño so, atraṭṭho yatateyati;
Tīraṇavhapariññāya, visuddhatthaṃ sadādaro.
318.
Tikālādivasā khandhe, samāsetvā kalāpato;
Aniccā dukkhānattāti, ādo evaṃ vipassati.
319.
Khandhāniccā khayaṭṭhena, bhayaṭṭhena dukhāva te;
Anattāsārakaṭṭhena, iti passe punappunaṃ.
320.
Ākārehi aniccādicattālīsehi sammase;
Lakkhaṇānaṃ vibhūtatthaṃ, khandhānaṃ pana sabbaso.
321.
Evañcāpi asijjhante, navadhā nisitindriyo;
Sattakadvayato sammā, rūpārūpe vipassaye.
322.
Rūpamādānanikkhepā, vayovuddhattagāmito;
Sammasevannajādīhi, dhammatārūpatopi ca.
323.
Nāmaṃ kalāpayamato, khaṇato kamatopi ca;
Diṭṭhimānanikantīnaṃ, passe ugghāṭanādito.
324.
Avijjātaṇhākammanna-hetuto rūpaṃ ubbhave;
Vināhāraṃ saphassehi, vedanādittayaṃ bhave.
325.
Tehiyeva vinā phassaṃ,
Nāmarūpādhikehi tu;
Cittaṃ hetukkhayā so so,
Veti ve tassa tassa tu.
326.
Hetutodayanāsevaṃ, khaṇodayavayenapi;
Iti paññāsākārehi, passe punūdayabbayaṃ.
327.
Yogissevaṃ samāraddhaudayabbayadassino;
Pātubhonti upaklesā, sabhāvā hetutopi ca.
328.
Te obhāsamatussāhapassaddhisukhupekkhanā;
Sati pītādhimokkho ca, nikanti ca dasīritā.
329.
Taṇhādiṭṭhunnatiggāhavatthuto tiṃsadhā te ca;
Taduppanne cale bālo, amagge maggadassako.
330.
Vipassanā pathokkantā, tadāsi matimādhunā;
Na maggo gāhavatthuttā, tesaṃ iti vipassati.
331.
Upaklese aniccādi-vasage sodayabbaye;
Passato vīthinokkantadassanaṃ vuccate patho.
332.
Maggāmagge vavatthetvā, yā paññā evamuṭṭhitā;
Maggāmaggikkhasaṅkhātā, suddhi sā pañcamī bhave.
333.
Pahānavhapariññāya, ādito suddhisiddhiyā;
Tīraṇavhapariññāya, antago yatatedhunā.
334.
Jāyate navañāṇī sā, visuddhi kamatodaya-
Bbayādī ghaṭamānassa, nava honti panettha hi.
335.
Santatīriyato ceva, ghanenāpi ca channato;
Lakkhaṇāni na khāyante, saṃkiliṭṭhā vipassanā.
336.
Tatotra sammase bhiyyo, punadevudayabbayaṃ;
Tenāniccādisampassaṃ, paṭutaṃ paramaṃ vaje.
337.
Āvaṭṭetvā yaduppādaṭṭhitiādīhi passato;
Bhaṅgeva tiṭṭhate ñāṇaṃ, tadā bhaṅgamatī siyā.
338.
Evaṃ passayato bhaṅgaṃ, tibhavo khāyate yadā;
Sīhādiva bhayaṃ hutvā, siyā laddhā bhayikkhaṇā.
339.
Sādīnavā patiṭṭhante, khandhādittagharaṃ viya;
Yadā tadā siyā laddhā, ādīnavānupassanā.
340.
Saṅkhārādīnavaṃ disvā, ramate na bhavādisu;
Mati yadā tadā laddhā, siyā nibbidapassanā.
341.
Ñāṇaṃ muccitukāmaṃ te, sabbabhūsaṅkhate yadā;
Jālādīhi ca macchādī, tadā laddhā cajjamati.
342.
Saṅkhāre asubhāniccadukkhatonattato mati;
Passantī cattumussukkā, paṭisaṅkhānupassanā.
343.
Vuttātra paṭubhāvāya, sabbañāṇapavattiyā;
Mīnasaññāya sappassa, gāhaluddasamopamā.
344.
Attattaniyato suññaṃ, dvidhā ‘‘nāhaṃ kvacā’’dinā;
Catudhā chabbidhā cāpi, bahudhā passato bhusaṃ.
345.
Āvaṭṭatiggimāsajja,
Nhārūva mati saṅkhataṃ;
Cattabhariyo yathā dose,
Tathā taṃ samupekkhate.
346.
Tāva sādīnavānampi, lakkhaṇe tiṭṭhate mati;
Na passe yāva sā tīraṃ, sāmuddasakuṇī yathā.
347.
Saṅkhārupekkhāñāṇāyaṃ, sikhāpattā vipassanā;
Vuṭṭhānagāminīti ca, sānulomāti vuccati.
348.
Patvā mokkhamukhaṃ satta, sādhetiriyapuggale;
Jhānaṅgādippabhede ca, pādakādivasena sā.
349.
Aniccato hi vuṭṭhānaṃ, yadi yassāsi yogino;
Sodhimokkhassa bāhullā, tikkhasaddhindriyo bhave.
350.
Dukkhatonattato tañce, siyā honti kamena te;
Passaddhivedabāhullā, tikkhekaggamatindriyā.
351.
Paññādhurattamuddiṭṭhaṃ, vuṭṭhānaṃ yadinattato;
Saddhādhurattaṃ sesehi, taṃ viyābhinivesato.
352.
Dve tikkhasaddhasamathā, siyuṃ saddhānusārino;
Ādo majjhesu ṭhānesu, chasu saddhāvimuttakā.
353.
Itaro dhammānusārīdo, diṭṭhippatto anantake;
Paññāmuttobhayatthante, ajhānijhānikā ca te.
354.
Tikkhasaddhassa cantepi, saddhāmuttattamīritaṃ;
Visuddhimagge majjhassa, kāyasakkhittamaṭṭhasu.
355.
Vuttaṃ mokkhakathāyaṃ yaṃ, tikkhapaññārahassa tu;
Diṭṭhipattattaṃ hetañca, tañca natthābhidhammike.
356.
Te sabbe aṭṭhamokkhānaṃ, lābhī ce chasu majjhasu;
Kāyasakkhī siyuṃ ante, ubhatobhāgamuttakā.
357.
Anulomāni cattāri, tīṇi dve vā bhavanti hi;
Maggassa vīthiyaṃ mandamajjhatikkhamatibbasā.
358.
Visuddhimagge cattāri, paṭisiddhāni sabbathā;
Evamaṭṭhasāliniyā, vuttattā evamīritaṃ.
359.
Bhavaṅgāsannadosopi, nappanāya thirattato;
Suddhiṃ paṭipadāñāṇadassanevaṃ labhe yati.
360.
Āvajjaṃ viya maggassa, chaṭṭhasattamasuddhinaṃ;
Antarā santimārabbha, tehi gotrabhu jāyate.
361.
Saṃyojanattayacchedī, maggo uppajjate tato;
Phalāni ekaṃ dve tīṇi, tato vuttamatikkamā.
362.
Tathā bhāvayato hoti, rāgadosatanūkaraṃ;
Dutiyo tapphalaṃ tamhā, sakadāgāmi tapphalī.
363.
Evaṃ bhāvayato rāgadosanāsakarubbhave;
Tatiyo tapphalaṃ tamhā, tapphalaṭṭhonāgāmiko.
364.
Evaṃ bhāvayato sesadosanāsakarubbhave;
Catuttho tapphalaṃ tamhā, arahā tapphalaṭṭhako.
365.
Katakicco bhavacchedo, dakkhiṇeyyopadhikkhayā;
Nibbutiṃ yāti dīpova, sabbadukkhantasaññitaṃ.
366.
Evaṃ siddhā siyā suddhi, ñāṇadassanasaññitā;
Vuttaṃ ettāvatā saccaṃ, paramatthaṃ samāsato.
367.
Saccaṃ sammuti sattādiavatthu vuccate yato;
Na labbhālātacakkaṃva, taṃ hi rūpādayo vinā.
368.
Tena tena pakārena, rūpādiṃ na vihāya tu;
Tathā tathābhidhānañca, gāhañca vattate tato.
369.
Labbhate parikappena, yato taṃ na musā tato;
Avuttālambamiccāhu, parittādīsvavācato.
370.
Pāpakalyāṇamittoyaṃ, sattoti khandhasantati;
Ekattena gahetvāna, voharantīdha paṇḍitā.
371.
Pathavādi viyekopi, puggalo na yato tato;
Kudiṭṭhivatthubhāvena, puggalaggahaṇaṃ bhave.
372.
Etaṃ visayato katvā, saṅkhādīhi padehi tu;
Avijjamānapaññatti, iti taññūhi bhāsitā.
373.
Paññatti vijjamānassa, rūpādivisayattato;
Kāyaṃ paññatti ce suṭṭhu, vadato suṇa saccato.
374.
Saviññattivikāro hi, saddo saccadvayassa tu;
Paññāpanattā paññatti, iti taññūhi bhāsitā.
375.
Paccuppannādiālambaṃ, niruttipaṭisambhidā-
Ñāṇassāti idañcevaṃ, sati yujjati nāññathā.
376.
Saddābhidheyyasaṅkhādi, iti ce sabbavatthunaṃ;
Paññāpetabbato hoti, paññattipadasaṅgaho.
377.
‘‘Sabbe paññattidhammā’’ti, desetabbaṃ tathā sati;
Atha paññāpanassāpi, paññāpetabbavatthunaṃ.
378.
Vibhāgaṃ ñāpanatthaṃ hi, tathuddeso katoti ce;
Na kattabbaṃ visuṃ tena, paññattipathasaṅgahaṃ.
379.
Paññāpiyattā catūhi, paññattādipadehi sā;
Parehi paññāpanattā, iti ācariyābravuṃ.
380.
Rūpādayo upādāya, paññāpetabbato kira;
Avijjamānopādāyapaññatti paṭhamā tato.
381.
Sotaviññāṇasantānānantaraṃ pattajātinā;
Gahitapubbasaṅketamanodvārikacetasā.
382.
Paññāpenti gahitāya, yāya sattarathādayo;
Iti sā nāmapaññatti, dutiyāti ca kittitā.
383.
Saddato aññanāmāvabodhenatthāvabodhanaṃ;
Kicchasādhanato pubbanayo eva pasaṃsiyo.
384.
Sā vijjamānapaññatti, tathā avijjamānatā;
Vijjamānena cāvijjamānā tabbiparītakā.
385.
Avijjamānena vijjamānatabbiparītakā;
Iccetā chabbidhā tāsu, paṭhamā matiādikā.
386.
Satto saddho narussāho,
Seniyo manacetanā;
Iccevametā viññeyyā,
Kamato dutiyādikā.
387.
Evaṃ lakkhaṇato ñatvā,
Saccadvayamasaṅkaraṃ;
Kātabbo pana vohāro,
Viññūhi na yathā tathāti.
Iti saccasaṅkhepe nibbānapaññattiparidīpano nāma
Pañcamo paricchedo.
Saccasaṅkhepo niṭṭhito.
