7. Sattamo paricchedo
Sabbasaṅgahavibhāgo
617.
Catupaññāsa dhammā hi, nāmanāmena bhāsitā;
Aṭṭhārasavidhā vuttā, rūpadhammāti sabbathā.
618.
Abhiññeyyā sabhāvena, dvāsattati samīritā;
Saccikaṭṭhaparamatthā, vatthudhammā salakkhaṇā.
619.
Tesaṃ dāni pavakkhāmi, sabbasaṅgāhikaṃ nayaṃ;
Ābhidhammikabhikkhūnaṃ, hatthasāramanuttaraṃ.
620.
Dukā tikā ca khandhāyatanato dhātusaccato;
Paṭiccasamuppādā ca, paccayā ca samaññato.
621.
Paccayo eva nibbānamapaccayamasaṅkhataṃ;
Asaṅkhāramanuppādaṃ, sassataṃ niccalakkhaṇaṃ.
622.
Paccayā ceva saṅkhārā, saṅkhatā ca tatopare;
Uppādavayadhammā ca, paccayaṭṭhitikā tathā.
623.
Nibbānaṃ rūpadhammā ca, vippayuttāva kevalaṃ;
Ārammaṇā eva nāma, nālambanti hi kiñcipi.
624.
Ekuppādanirodhā ca, ekālambaṇavatthukā;
Saṃsaṭṭhā sampayuttā ca, sahajātā yathārahaṃ.
625.
Aññamaññenupatthaddhā, sabbattha sahavuttino;
Sārammaṇārammaṇā ca, cittacetasikā matā.
626.
Vipassanāya bhūmīti, tattha tebhūmakā matā;
Lokiyā pariyāpannā, vaṭṭadhammā sauttarā.
627.
Sakkāyadhammā sabhayā, tīramorimanāmakaṃ;
Saṃyojaniyā samalā, tathā nīvaraṇīyakā.
628.
Saṃklesikā parāmaṭṭhā, upādānīyasāsavā;
Oghanīyā yoganīyā, ganthanīyāti bhāsitā.
629.
Aññe apariyāpannā, vivaṭṭā cāvipassiyā;
Lokuttarānuttarā ca, nosaṃyojaniyādayo.
630.
Kammajātā upādinnā, nāma vuccanti sāsavā;
Anupādinnakā nāma, tato sesā pavuccare.
631.
Dhammā sappaṭibhāgāti, kusalākusalā matā;
Appaṭibhāgadhammāti, tadaññe paridīpaye.
632.
Saraṇā ca pahātabbā, dvādasākusalā pana;
Tadaññe araṇā nāma, pahātabbā na kehici.
633.
Rūpino rūpadhammā ca, nāmadhammā arūpino;
Evamādippabhedena, dvidhā bhedaṃ vibhāvaye.
634.
Bālā dhammā tapanīyā, kaṇhā ca kaṭukapphalā;
Asevitabbā sāvajjā, dvādasākusalā matā.
635.
Paṇḍitā cātapanīyā, sukkā ca sukhadāyakā;
Sevitabbānavajjā ca, kusalā ekavīsati.
636.
Kriyā vipākā rūpañca, nibbānanti catubbidhā;
Vuttā abyākatā nāma, dhammā tabbiparītato.
637.
Hīnā dhammā parittā ca, kāmāvacarabhūmikā;
Rūpārūpā pavuccanti, majjhimā ca mahaggatā.
638.
Appamāṇā paṇītā ca, dhammā lokuttarā matā;
Saṃkiliṭṭhasaṃklesikā, dvādasākusalā tathā.
639.
Asaṃkiliṭṭhasaṃklesikā, dhammā tebhūmakāpare;
Asaṃkliṭṭhāsaṃklesikā, nava lokuttarā siyuṃ.
640.
Vipākā te pavuccanti, vipākā catubhūmakā;
Vipākadhammā nāmāti, kusalākusalā matā.
641.
Kriyā rūpañca nibbānaṃ, na pākaṃ na tu paccati;
Ācayagāmino dhammā, puññāpuññāva sāsavā.
642.
Vuttāpacayagāmino , kusalānuttarā pana;
Kriyā rūpañca nibbānaṃ, pākā cobhayavajjitā.
643.
Paṭhamānuttaro maggo, dassanaṃ bhāvanāpare;
Tadaññe dvayanimmuttā, sabbepi paramatthato.
644.
Satta lokuttarā heṭṭhā, vuttā sekkhāti tādinā;
Arahattaphalameva, asekkhanti pakāsitaṃ.
645.
Lokiyāpi ca nibbānaṃ, bhāsitobhayavajjitā;
Evamādippakārehi, tividhāti vibhāvaye.
646.
Atītānāgataṃ rūpaṃ, paccuppannamathāparaṃ;
Ajjhattaṃ vā bahiddhā vā, sukhumoḷārikaṃ tathā.
647.
Hīnaṃ paṇītaṃ yaṃ dūre, santike vā tadekato;
Sabbaṃ rūpaṃ samodhāya, rūpakkhandhoti vuccati.
648.
Tatheva vedanākkhandho, nāma yā kāci vedanā;
Saññākkhandhoti saññā ca, rāsibhāvena bhāsitā.
649.
Vaṭṭadhammesu assādaṃ, tadassādopasevanaṃ;
Vinibhujja nidassetuṃ, khandhadvayamudāhaṭaṃ.
650.
Vivādamūlasaṃsāra-kamahetunidassanaṃ;
Sandhāya vedanā saññā, katā nānāti kecana.
651.
Cittasaṃsaṭṭhadhammānaṃ, cetanāmukhato pana;
Saṅkhārakkhandhanāmena, dhammā cetasikā matā.
652.
Sabbabhedaṃ tathā cittaṃ, viññāṇakkhandha sammataṃ;
Bhedābhāvena nibbānaṃ, khandhasaṅgahanissaṭaṃ.
653.
Ālambanīyabhāvena, upādānopakārato;
Pañcupādānakkhandhāti, lokuttaravivajjitā.
654.
Yathā thūlaṃ hitatthāya, pariggāhakayoginaṃ;
Dhammā tebhūmakā eka-bhūmibhāvāya desitā.
655.
Bhājanaṃ bhojanaṃ tassa, byañjanaṃ bhojako tathā;
Bhuñjitā cāti pañcete, upamenti yathākkamaṃ.
656.
Gilānasālā gelaññaṃ, asappāyopasevanā;
Samuṭṭhānaṃ gilānoti, upamenti ca paṇḍitā.
657.
Cārako kāraṇaṃ tattha, aparādho ca kārako;
Aparādhakato coro, iti copamitā puna.
658.
Niccādhipīḷanaṭṭhena , bhārāti paridīpitā;
Klesadukkhamukhenete, khādakā ca nirantaraṃ.
659.
Anatthāvahitā niccamukkhittāsikaverino;
Maccumārābhidheyyattā, vadhakāti ca bhāsitā.
660.
Vimaddāsahanaṃ rūpaṃ, pheṇapiṇḍaṃva dubbalaṃ;
Muhuttaramaṇīyattā, vedanā bubbuḷūpamā.
661.
Marīcikūpamā saññā, vipallāsakabhāvato;
Saṅkhārāpi ca nissārā, kadalikkhandhasādisā.
662.
Nānappakāraṃ cintentaṃ, nānāklesavimohitaṃ;
Palambhatīti viññāṇaṃ, māyāsamamudīritaṃ.
663.
Iccevaṃ pañcupādānakkhandhā khandhā ca kevalaṃ;
Pañcakkhandhāti nāmena, desitāti vibhāvaye.
664.
Ajjhattañca bahiddhā ca, viññāṇuppattikāraṇaṃ;
Dvārālambaṇabhedena, dvedhāyatanamīritaṃ.
665.
Cakkhādajjhattikaṃ tattha, chadvārāyatanaṃ bhave;
Bāhirāyatanaṃ nāma, tathā rūpādigocaraṃ.
666.
Iti vīthippavattānaṃ, dvārālambaṇasaṅgaho;
Āgame abhidhamme tu, sabbathāpi yathārahaṃ.
667.
Tathāhanantarātīto, jāyamānassa pacchato;
Mano sabbopi sabbassa, manassāyatanaṃ bhave.
668.
Tathā pubbaṅgamaṭṭhena, sahajānamarūpinaṃ;
Dvārabhāvena viññāṇaṃ, sabbamāyatanaṃ mataṃ.
669.
Manāyatanamiccevaṃ, pasādāyatanaṃ tathā;
Pañcaviññāṇadhammānaṃ, iti chaddhā vibhāvaye.
670.
Pañcappasādavisayā, pañcāyatanasammatā;
Sesaṃ rūpañca nibbānaṃ, sabbe cetasikāti ca.
671.
Ekūnasaṭṭhidhammānaṃ , dhammāyatanasaṅgaho;
Iti chaddhā pakāsenti, bāhirāyatanaṃ budhā.
672.
Suññagāmova daṭṭhabba-majjhattikamasārato;
Gāmaghātakacorāva, taṃ hanantaṃva bāhiraṃ.
673.
Nāmappavattimuḷhānaṃ, taduppattikakāraṇaṃ;
Dvādasāyatanānīti, vuttamitthaṃ mahesinā.
674.
Samattā bhāvamattena, dhārentīti salakkhaṇaṃ;
Dvārālambataduppanna-pariyāyena bheditā.
675.
Manāyatanametthāha, satta viññāṇadhātuyo;
Ekādasa yathāvuttā, iccaṭṭhārasa dhātuyo.
676.
Antādikā manodhātu, manoviññāṇadhātuyā;
Pavesāpagame dvāra-pariyāyena tiṭṭhati.
677.
Bherītaladaṇḍaghosa-samaṃ chakkaṃ yathākkamaṃ;
Kaṭṭhāraṇipāvakādi-samañca tividhaṃ bhave.
678.
Dukkhaṃ samudayo ceva, nirodho ca tathāparo;
Maggo cāti catuddhāha, saccaṃ saccaparakkamo.
679.
Bhāro ca bhāradānañca, bhāranikkhepanaṃ tathā;
Bhāranikkhepanūpāyo, iccopammaṃ yathākkamaṃ.
680.
Rogo roganidānañca, rogavūpasamo tathā;
Rogabhesajjamicceva-mupamāhi ca dīpitaṃ.
681.
Visarukkho rukkhamūlaṃ, rukkhacchedo tathāparo;
Rukkhacchedakasatthanti, catudhopamitaṃ tathā.
682.
Tīramorimasaṅkhātaṃ, mahogho pārimaṃ tathā;
Tadatikkamupāyoti, upamenti ca taṃ budhā.
683.
Sacchikatvāna paccakkha-miccopammaṃ yathākkamaṃ;
Samācikkhi vimokkhāya, saccaṃ tacchaniyāmato.
684.
Tathā hi dukkhaṃ nābādhaṃ, nāññaṃ dukkhā ca bādhakaṃ;
Bādhakattaniyāmena, dukkhasaccamitīritaṃ.
685.
Taṃ vinā nāññato dukkhaṃ, na hoti na ca taṃ tato;
Dukkhahetuniyāmena, saccamāha visattikaṃ.
686.
Nāññā nibbānato santi, na ca santaṃ na taṃ yato;
Santabhāvaniyāmena, nibbānaṃ saccamuttamaṃ.
687.
Nāññaṃ maggāca niyyānaṃ, aniyyāno na cāpi so;
Tasmā niyyānabhāvena, maggo saccanti sammato.
688.
Iti tacchāvipallāsa-bhūtabhāvo catūsupi;
Saccaṭṭhoti viniddiṭṭho, dukkhādīsvavisesato.
689.
Pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho, santāpaṭṭho ca bhāsito;
Viparīṇāmaṭṭho cāti, dukkhassevaṃ catubbidhā.
690.
Āyūhanā nidānā ca, saṃyogā palibodhato;
Dukkhassamudayassāpi, catudhatthā pakāsitā.
691.
Nissāraṇā vivekā cā-saṅkhatāmatato tathā;
Atthā dukkhanirodhassa, catudhāva samīritā.
692.
Niyyānato hetuto ca,
Dassanādhipateyyato;
Maggassāpi catuddheva-
Miti soḷasadhā ṭhitā.
693.
Saccikaṭṭhaparamatthaṃ, tacchābhisamayaṭṭhato;
Tathatthamapi saccaṭṭhaṃ, paṭṭhapentettha paṇḍitā.
694.
Tadetaṃ paṭivijjhanti, ariyāva catubbidhaṃ;
Vuttamariyasaccanti, tasmā nāthena taṃ kathaṃ;
695.
Jāti jarā ca maraṇaṃ, soko ca paridevanā;
Dukkhañca domanassañca, upāyāso tathāparo.
696.
Appiyehi ca saṃyogo, vippayogo piyehi ca;
Yampi na labhaticchanto, tampi dukkhamidaṃ mataṃ.
697.
Apāyesupapajjantā, cavantā devalokato;
Manussesu ca jīrantā, nānābyasanapīḷitā.
698.
Socantā paridevantā, vedentā dukkhavedanaṃ;
Domanassehi santattā, upāyāsavighātino.
699.
Aniṭṭhehi akantehi, appiyehi samāyutā;
Saṅkhārehi ca sattehi, nānānatthavidhāyibhi.
700.
Iṭṭhehi piyakantehi, manāpehi viyojitā;
Saṅkhārehi ca sattehi, nānāsampattidāyibhi.
701.
Dukkhāpagamamicchantā , patthayantā sukhāgamaṃ;
Alabbhaneyyadhammesu, pipāsāturamānasā.
702.
Kicchādhipannā kapaṇā, vipphandantā rudammukhā;
Taṇhādāsā parābhūtā, bhavasaṃsārasaṃkaṭe.
703.
Yaṃ tebhūmakanissandaṃ, kaṭukaṃ gāḷhavedanaṃ;
Vedenti saṃsāraphalaṃ, taṃjātādiṃ vinā kuto.
704.
Tasmā jātādibhedehi, bādhamānā bhayāvahā;
Dukkhā ca dukkhavatthu ca, bahudhāpi papañcitā.
705.
Te sabbe pañcupādāna-kkhandhā eva samāsato;
Dukkhādhiṭṭhānabhāvena, dukkhatāya niyāmitā.
706.
Tasmā tebhūmakā dhammā, sabbe taṇhāvivajjitā;
Dukkhasaccanti desesi, desanākusalo muni.
707.
Virāgatejālābhena , taṇhāsnehasinehitaṃ;
Visarukkhova jātādinānānatthaphalodayaṃ.
708.
Nandirāgānubandhena, santānamavakaḍḍhitaṃ;
Punabbhavābhinibbattibhāvena parivattati.
709.
Patiṭṭhitañca tatthetamattasnehānusevanaṃ;
Gocarānunayābaddhaṃ, rāgamucchāsamohitaṃ.
710.
Klesarāsiparikliṭṭhaṃ, byasanopaddavāhataṃ;
Dukkhasallasamāviddhaṃ, vihaññati nirantaraṃ.
711.
Have virāgatejena, vicchinne sati sabbathā;
Kena bandhena santāna-mānessati bhavantaraṃ.
712.
Bhavantaramasampatte, santānamhi vivaṭṭite;
Kimadhiṭṭhāya jātādidukkhadhammā pavattare.
713.
Tasmā mokkhavipakkhena, taṇhādukkhavidhāyinī;
Dukkhasamudayo nāma, saccamiccāha nāyako.
714.
Sabbadukkhavinimuttaṃ, sabbaklesavinissaṭaṃ;
Dukkhanirodhanāmena, saccaṃ vuccati accutaṃ.
715.
Dukkhañca parijānanto, pajahaṃ dukkhasambhavaṃ;
Nibbānaṃ padamārabbha, bhāvanāvīthimosaṭo.
716.
Niyyānaṭṭhaṅgiko maggo, sabbadukkhavimuttiyā;
Dukkhanirodhagāmīti, saccaṃ tasmā tamīritaṃ.
717.
Catusaccavinimuttā, sesā lokuttarā matā;
Maggaṅgasampayuttā ca, phaladhammā ca sabbathā.
718.
Itthaṃ sahetukaṃ dukkhaṃ, sopāyāmatanibbutiṃ;
Paṭipattihitatthāya, vibhāveti vināyako.
719.
Sappāṭihāriyaṃ dhammaṃ, desetvāna anuttaro;
Catudhāriyasaccāni, vibhajīti vibhāvaye.
720.
Tabbhāvabhāvibhāvena , paccayākāralakkhitaṃ;
Tiyaddhaṃ dvādasaṅgañca, vīsatākārasaṅgahaṃ.
721.
Tisandhi catusaṅkhepaṃ, tivaṭṭañca tilakkhaṇaṃ;
Tebhūmakaṃ dvimūlañca, catukkanayamaṇḍitaṃ.
722.
Paccekaṃ catugambhīra-manupubbavavatthitaṃ;
Avijjākūṭasaṅkhātaṃ, bandhāvicchedamaṇḍalaṃ.
723.
Sokādīnatthanissandaṃ, kevalaṃ dukkhapiṇḍitaṃ;
Paṭiccasamuppādoti, bhavacakkaṃ pavuccati.
724.
Paṭividdhāya vijjāya, bhaṅgāvijjāya sabbathā;
Vivaṭṭatānupubbena, hetubhaṅgā yathākathaṃ.
725.
Asmiṃ sati idaṃ hoti, assuppādā idaṃ bhave;
Asatāsmiṃ na taṃ hoti, tassa bhaṅgāva bhijjati.
726.
Etamatthaṃ purakkhatvā, paccayaṭṭhiti dassitā;
Paṭiccasamuppādassa, idappaccayatā naye.
727.
Tathā hi jātiyāpāha, paccayattaṃ mahāmuni;
Jarāmaraṇadhammānaṃ, mattābhedepi vatthuto.
728.
Āhaccapaccayaṭṭhamhi, nedisī paccayaṭṭhiti;
Tattha dhammantarasseva, paccayaṭṭho vibhāvito.
729.
Vuttamācariyenetaṃ, paṭṭhānanayasaṅgahe;
Labbhamānanayaṃ tāva, dassanatthaṃ papañcito.
730.
Ettha tasmānupekkhitvā, āhacca niyamaṃ budho;
Tabbhāvabhāvimattena, paccayatthaṃ vibhāvaye.
731.
Tatthāvijjā ca saṅkhārā, addhātītoti bhāsitā;
Viññāṇaṃ nāmarūpañca, saḷāyatanasaññitaṃ.
732.
Phasso ca vedanā taṇhā, upādānaṃ bhavoti ca;
Paccuppanno bhave addhā, bhave addhā anāgato.
733.
Jāti jarā maraṇanti, dvedhā hoti ca sabbathā;
Kālattayavavatthānaṃ, tiyaddhamiti dīpaye.
734.
Tatthāvijjāti aññāṇaṃ, catusaccesu bhāsitaṃ;
Pubbante cāparante ca, paccayaṭṭhitiyaṃ tathā.
735.
Apuññātisaṅkhāroti, vuttā dvādasa cetanā;
Tathā puññābhisaṅkhāro, kāmarūpesu bhāsito.
736.
Āneñjātisaṅkhāroti, vuttāruppā catubbidhā;
Kāyabbacīmanodvāraṃ, patvā tāyeva cetanā.
737.
Vuttā kāyavacīcittasaṅkhārāti mahesinā;
Saṅkhārāti vibhattevamekūnatiṃsa cetanā.
738.
Ekūnavīsatividhaṃ, paṭisandhikkhaṇe tathā;
Pavatte dvattiṃsavidhaṃ, viññāṇaṃ pākamānasaṃ.
739.
Tividhaṃ vedanā saññā, saṅkhārāti vibheditaṃ;
Nāmarūpaṃ tu duvidhaṃ, bhūtopādāyabhedato.
740.
Saḷāyatanasaṅkhātaṃ, cakkhādajjhattikaṃ mataṃ;
Cakkhusamphassādibhedā, phasso chadhā pakāsito.
741.
Sukhā dukkhā upekkhāti, vedanā tividhā bhave;
Kāme bhave ca vibhave, taṇhāti tividhā matā.
742.
Kāmupādānādibhedā, upādānā catubbidhā;
Kammopapattibhedena, bhavo nāma dvidhā mato.
743.
Attabhāvābhinibbatti, jāti nāma jarā pana;
Purāṇabhāvo maraṇaṃ, pariyosānamīritaṃ.
744.
Dvādasaṅgappabhedena, vibhattevaṃ mahesinā;
Paṭiccasamuppādoti, paccayā eva kevalā.
745.
Paṭicca phalabhāvena, sāpekkhaṃ ṭhitamattani;
Apaccakkhāya saṅgantvā, uppādentīti paccayā.
746.
Avijjāsaṅkhārānaṃ tu, gahaṇe gahitāva te;
Taṇhupādānabhavāpi, iti pañcettha hetuyo.
747.
Taṇhupādānabhavānaṃ, gahaṇe gahitā puna;
Avijjā saṅkhārā cāti, pañcevetthāpi hetuyo.
748.
Viññāṇādisarūpena, dassitaṃ phalapañcakaṃ;
Jātijjarāmaraṇena, tadeva gahitaṃ puna.
749.
Atīte hetavo pañca, idāni phalapañcakaṃ;
Idāni hetavo pañca, āyatiṃ phalapañcakaṃ.
750.
Itthaṃ bhedena saṅgayha, dvādasaṅgaṃ vicakkhaṇā;
Atthāpattivisesena, vīsatākāramīrayuṃ.
751.
Hetuphalaṃ phalahetu, puna hetuphalanti ca;
Tisandhi catusaṅkhepaṃ, tamevāhu vibhāvino.
752.
Avijjātaṇhupādānā, klesavaṭṭanti bhāsitā;
Bhavekadeso saṅkhārā, kammavaṭṭaṃ tatoparaṃ.
753.
Vipākavaṭṭamiccevaṃ, vivaṭṭenāvivaṭṭitaṃ;
Tivaṭṭavaṭṭitaṃ hutvā, vaṭṭametaṃ pavattati.
754.
Aniccañca khayaṭṭhena, dukkhametaṃ bhayaṭṭhato;
Anattāsārakaṭṭhena, vaṭṭamevaṃ tilakkhaṇaṃ.
755.
Saṃsārasseva vuttāyaṃ, paccayānaṃ paramparā;
Paṭiccasamuppādoti, tato tebhūmako mato.
756.
Bandhāvijjāṇḍakosena, vijjādibhedavajjitā;
Vimuttirasamappattā, bhavataṇhāpipāsitā.
757.
Abhisaṅkhārabhāvena, paṭibandhati santati;
Tathābhisaṅkhatā pāka-bhāvāya parivattati.
758.
Vipākā puna kammāni, pākāni puna kammato;
Iccevaṃ pariyāyena, saṃsāroyaṃ pavattati.
759.
Iccāvijjābhavataṇhā, vaṭṭopatthambhakā matā;
Sampayuttānusayitā, tasmā vaṭṭaṃ dvimūlakaṃ.
760.
Paccayapaccayuppanna-santānabhedato pana;
Nānābhūtānamekantaṃ, bījarukkhādayo viya.
761.
Tathāpi tesaṃ dhammānaṃ, vatthulakkhaṇabhedato;
Dīpavaṭṭisikhānaṃva, natthi ekantamekatā.
762.
Hetuhetusamuppannā, īhābhogavivajjitā;
Paccayāya ca paccetu-mabyāpārā tato matā.
763.
Avijjādīnamevātha, sambhave sambhavanti ca;
Saṅkhārādisabhāvāti, ṭhitevaṃdhammatāya te.
764.
Itthamekattanānattā, abyāpāro tathāparo;
Etthevaṃdhammatā ceti, nayā vuttā catubbidhā.
765.
Phalānaṃ paccayuppatti, paccayattho ca hetusu;
Sabhāvapaṭivedho ca, desanā cittatāti ca.
766.
Atthadhammapaṭivedha-desanānaṃ yathākkamaṃ;
Atigambhīrabhāvena, catugambhīramīritaṃ.
767.
Padhānakāraṇattā hi, avijjādiparamparā;
Kamena saṅkhārādīnaṃ, paccayāti vavatthitā.
768.
Tathā hi jātiyā eva, jarāmaraṇasambhavo;
Ajātānaṃ jarā vātha, maraṇaṃ vā kuto bhave.
769.
Sāvopapattisaṅkhātā, jāti kammabhavoditā;
Aṅkuro viya bījamhā, tattha tatthopalabbhati.
770.
Sampayogānusayato, upādānappatiṭṭhitā;
Āyūhanti ca kammāni, ākaḍḍhantopapattikaṃ.
771.
Upādāniyadhammesu , taṇhāsnehapipāsitā;
Daḷhī kubbantupādānaṃ, piyarūpābhinandino.
772.
Vedanīyesu dhammesu, assādamanupassato;
Vedanāpaccayā taṇhā, samuṭṭhāya pavaḍḍhati.
773.
Iṭṭhāniṭṭhañca majjhattaṃ, phusantā pana gocaraṃ;
Vedenti vedanaṃ nāma, nāphusantā kudācanaṃ.
774.
Phusatālambaṇañceso, saḷāyatanasambhave;
Dvārābhāve kuto tassa, samuppatti bhavissati.
775.
Saḷāyatanametañca, nāmarūpūpanissitaṃ;
Chaphassadvārabhāvena, pavattati yathārahaṃ.
776.
Pubbaṅgamādhiṭṭhānena, viññāṇena patiṭṭhahe;
Nāmarūpaṃ upatthaddhaṃ, paṭisandhipavattiyaṃ.
777.
Saṅkhārajanitaṃ hutvā, patiṭṭhāti bhavantare;
Viññāṇaṃ janakābhāve, tassuppatti kathaṃ bhave.
778.
Avijjāyānusayite, paṭivedhavirodhite;
Vaṭṭānugatasantāne, paṭisandhiphalāvahe.
779.
Pākadhammā sabhāvena, pavattanti hi cetanā;
Avijjāpaccayā honti, saṅkhārāti tato matā.
780.
Paṭividdhesu saccesu, paccayānaṃ paramparā;
Vighātīyati sabbāpi, tato vaṭṭaṃ vivaṭṭati.
781.
Iccāvijjāvirodhena, tassā vaṭṭappavattiyā;
Saṅghātanikabhāvena, avijjā kūṭasammatā.
782.
Jarāmaraṇasaṅghāṭa-paṭipīḷitacetasaṃ;
Klesamucchāparetānaṃ, sā cāvijjā pavaḍḍhati.
783.
Iccābaddhamavicchedaṃ, idappaccayamaṇḍalaṃ;
Cakkanemisamāvaṭṭaṃ, kamena parivattati.
784.
Vaṭṭassa dvādasaṅgassa, tassa tebhūmakassa tu;
Dukkhakkhandhassa dassesi, nissandena nidassanaṃ.
785.
Sokañca paridevañca, tathā dukkhañca kāyikaṃ;
Domanassamupāyāsaṃ, nānābyasanasambhavaṃ.
786.
Iccāturamaniccantaṃ, mahopaddavasaṅkulaṃ;
Bahupaklesupassaṭṭhaṃ, dukkhametanti piṇḍitaṃ.
787.
Iccevaṃ pañcupādāna-kkhandhabheditasaṅgaho;
Attabhāvabhavaratho, hatthamuttaṃva yantakaṃ.
788.
Gatiṭṭhitinivāsesu, saṃsaranto nirantaraṃ;
Cakkenetena yātīti, bhavacakkamidaṃ mataṃ.
789.
Avijjāṇḍaṃ padāletvā, paṭivedhappavattiyā;
Paccayappaccayuppannā, supaṭṭhanti sabhāvato.
790.
Aniccā dukkhanattā ca, bhaṅgavanto bhayāvahā;
Sādīnavāti saṅkhāya, vivaṭṭamabhitiṭṭhati.
791.
Tato sānusayā taṇhā, nirujjhati punabbhave;
Santānaratiyābhāvā, na pakkhandati sandhiyaṃ.
792.
Aviruḷhikabhāvena, tattha vaṭṭavirodhite;
Abhisaṅkhārabhāvena, na pavattanti cetanā.
793.
Paṭisandhipavattīpi, na janenti bhavantare;
Iccāvijjānirodhena, niruddhā kammacetanā.
794.
Paccayatthanirodhena, saṅkhārānaṃ nirodhato;
Viññāṇaṃ janakābhāvā, niruddhamiti vuccati.
795.
Viññāṇādinirodhā ca, nāmarūpādikaṃ tathā;
Dukkhakkhandhassimassevaṃ, nirodhoti pavuccati.
796.
Iti vaṭṭavivaṭṭānaṃ, vasā dvedhā vibhāvito;
Paṭiccasamuppādoti, desitoyaṃ mahesinā.
797.
Sabbasaṅkhatadhammānaṃ , sabbe dhammāpi paccayā;
Janakā cevupatthambhā, saṃvibhattā yathārahaṃ.
798.
Āhacca paccayaṭṭhena, catuvīsatidhā ṭhitā;
Hetālambaṇādhipatānantarasamanantarā.
799.
Sahajātaaññamañña-nissayā copanissayo;
Purejātā pacchājātā-sevanā kammameva ca.
800.
Pākāhārindriyajjhāna-maggaṅgasampayuttakā;
Vippayuttatthi natthi ca, vigatāvigatanti ca.
801.
Pañcātītāva kammaṃ tu, vattamānañca īritaṃ;
Sabbathāpi tayo vuttā, vattamānā tatopare.
802.
Chadhā nāmaṃ tu nāmassa, pañcadhā nāmarūpinaṃ;
Ekadhā puna rūpassa, rūpaṃ nāmassa cekadhā.
803.
Paññattināmarūpāni, nāmassa duvidhā dvayaṃ;
Dvayassa navadhā ceti, chabbidhā paccayā kathaṃ.
804.
Niruddhānantarā eva, jāyantānamanantaraṃ;
Nāmadhammāva nāmānaṃ, janakattopakārakā.
805.
Nirantarappavattiyā, anurūpamanantarā;
Anantarapaccayena, paccayoti pakāsitā.
806.
Samanantarabhāvena, tesaṃ te eva paccayā;
Samanantaranāmena, paccayoti pakāsitā.
807.
Atthibhāvāya dhammānaṃ, natthitāyopakārakā;
Natthipaccayanāmena, vuttā te eva tādinā.
808.
Okāsadānabhāvena, vigatāvopakārakā;
Dhammā te eva vuccanti, vigatappaccayoti ca.
809.
Javā paguṇabhāvāya, javānamupakārakā;
Āsevanapaccayoti, niruddhānantarā matā.
810.
Saṃsaṭṭhasahajātānaṃ, sampayogena paccayā;
Sampayuttapaccayoti, nāmā nāmānamīritā.
811.
Icceko vattamāno ca, pañcātītā yathārahaṃ;
Arūpānamarūpā ca, paccayā chabbidhā matā.
812.
Pavatte cittajātānaṃ, kammajānañca sandhiyaṃ;
Rūpānaṃ sahajātāna-marūpānañca tādinā.
813.
Hetubhūtā cha dhammāpi, mūlaṭṭhenopakārakā;
Hetupaccayabhāvena, paccayoti pakāsitā.
814.
Tathā nijjhāyanaṭṭhena, tesamevopakārakā;
Jhānapaccayanāmena, jhānadhammā vibhāvitā.
815.
Tatheva niyyānaṭṭhena, paccayāti pakāsitā;
Maggapaccayanāmena, maggaṅgā ca mahesinā.
816.
Tesameva ca dhammānaṃ, sahajātāti cetanā;
Kammabyāpārābhāvena, vattamānā ca paccayā.
817.
Kaṭattārūpapākānaṃ, nānakkhaṇikacetanā;
Abhisaṅkhārabhāvena, janakappaccayā matā.
818.
Iccevaṃ duvidhā bhedā, vipphāraṭṭhena cetanā;
Kammapaccayanāmena, paccayoti pakāsitā.
819.
Rūpānaṃ sahajātānaṃ, aññamaññamarūpinaṃ;
Paccayā santabhāvena, vipākā samudīritā.
820.
Ekotītopi cattāro, vattamānāti pañcadhā;
Paccayā nāmadhammāva, nāmarūpānamīritā.
821.
Imassa rūpakāyassa, pacchājātopakārako;
Pacchājātapaccayoti, nāmaṃ rūpānamekadhā.
822.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ , cha vatthūni pavattiyaṃ;
Pañcaviññāṇavīthiyā, pañcālambā yathākkamaṃ.
823.
Purejātavisesena, nāmānamupakārakā;
Purejātapaccayoti, rūpaṃ nāmassa cekadhā.
824.
Cittacetasikā dhammā, yaṃ yamārabbha jāyare;
Ālambaṇapaccayoti, sabbametaṃ pavuccati.
825.
Yamālambaṃ garuṃ katvā, nāmadhammā pavattare;
Svāyamevālambaṇūpa-nissayoti pakāsito.
826.
Anantarapaccayena, ye dhammā paccayā matā;
Te eva vānantarūpa-nissayoti pakāsito.
827.
Rāgasaddhādayo dhammā, ajjhattamanuvāsitā;
Sattasaṅkhāradhammā ca, bahiddhopanisevitā.
828.
Rāgasaddhādidhammānaṃ, kammaṃ pākānamiccayaṃ;
Pakatūpanissayoti, paṭṭhapesi tathāgato.
829.
Iccevaṃ balavaṭṭhena, nissayenopakārakā;
Upanissayanāmena, paccayoyaṃ tidhā mato.
830.
Rūpārūpaṃ paniccevaṃ, tekālikamakālikā;
Paññatti ceva nāmānaṃ, paccayo duvidho mato.
831.
Ālambādhippatibhūtaṃ, nāmānaṃ garugocaraṃ;
Sahajādhippatīdhammā, sahajānaṃ yathārahaṃ.
832.
Nāmarūpānamicceva-mādhippaccena paccayo;
Adhippatipaccayoti, duvidhā paridīpito.
833.
Sahajā nāmarūpānaṃ, mahābhūtā ca rūpinaṃ;
Paṭisandhikkhaṇe vatthu, nāmānamiti sabbathā.
834.
Sahajātavisesena, dhammānamupakārakā;
Sahajātapaccayoti, tividhevaṃ vibhāvitā.
835.
Arūpino catukkhandhā, mahābhūtā catubbidhā;
Sandhiyaṃ vatthunāmāni, sahajānīti sabbathā.
836.
Upakārapavattā ca, aññamaññassa tādinā;
Aññamaññapaccayoti, vibhattā tividhā matā.
837.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ, bhūtopādāyarūpinaṃ;
Sahajātanāmarūpa-dhammānañca yathākkamaṃ.
838.
Vatthu bhūtā catukkhandhā, nissayenopakārakā;
Nissayappaccayo nāma, paccayoti mato tidhā.
839.
Kabaḷīkāro āhāro, rūpakāyassa paccayo;
Arūpino panāhārā, sahajānaṃ yathārahaṃ.
840.
Nāmarūpānamiccevaṃ, yāpanaṭṭhena paccayā;
Āhārapaccayoteva, duvidhevaṃ pakāsito.
841.
Pasādajīvitārūpi-ndriyadhammā yathākkamaṃ;
Pañcaviññāṇupādinna-rūpānaṃ nāmarūpinaṃ.
842.
Sahajātānamicceva-missaraṭṭhena paccayā;
Indriyappaccayoteva, tividhā samudāhaṭo.
843.
Sattaviññāṇadhātūnaṃ, cha vatthūni yathārahaṃ;
Pacchājātā ca kāyassa, cittacetasikā tathā.
844.
Arūpā sahajātānaṃ, rūpānanti matā tidhā;
Vippayuttapaccayoti, vippayogopakārakā.
845.
Sahajātaṃ purejātaṃ, pacchājātañca sabbathā;
Kabaḷīkāro āhāro, rūpajīvitamiccayaṃ.
846.
Atthipaccayasaṅkhāto, paccayo pañcadhā mato;
Vijjamānasabhāvena, paccayaṭṭhā yathārahaṃ.
847.
Te evāvigatā hutvā, vattamānopakārakā;
Avigatapaccayoti, sugatena vavatthitā.
848.
Aṭṭhevaṃ vattamānāni, nāmarūpāni paccayā;
Sabbatthādhippatī cāti, navadhā nāmarūpinaṃ.
849.
Itthamuddiṭṭhaniddiṭṭhā, paṭṭhānanayasaṅgahā;
Kusalākusalādīhi, suvibhattā mahesinā.
850.
Paññattināmarūpānaṃ, vasena tividhā ṭhitā;
Paccayāti pakāsenti, catuvīsati paṇḍitā.
851.
Paññatti paññapīyattā, paññāpetīti ca dvidhā;
Nāmarūpavinimuttā, paññattā tādinā kathaṃ.
852.
Bhūtapariṇāmākāramupādāya tathā tathā;
Bhūmipabbatapāsāṇatiṇarukkhalatādayo.
853.
Sambhārākāramārabbha, sannivesavisesitā;
Yānagāmavanuyyānakaṭasārapaṭādayo.
854.
Kārakavedakākāraṃ, viññattindriyalakkhitaṃ;
Khandhapañcakamāhacca, maccāsurasurādayo.
855.
Candādāvaṭṭanādīhi, disākālādisammuti;
Pārampariyakādīhi, jātigottakulādayo.
856.
Taṃtaṃkriyādibhedehi, paññattā kathinādayo;
Taṃtaṃkalāpāsamphuṭṭhā, kūpākāsaguhādayo.
857.
Taṃ taṃ nimittamārabbha, cintayantassupaṭṭhitā;
Kasiṇādikavohārā, bhāvanāmayagocarā.
858.
Pubbopalabbhābhāvena, kasiṇugghāṭimādayo;
Nirodhā ca samāpatti, visesābhāvalakkhitā.
859.
Iti taṃ tamupādāya, samaññātā tathā tathā;
Saṅkhā samaññā paññatti, vohāroti pakāsitā.
860.
Ālambaṇaṭṭhākārena, santābhāvepi vatthuto;
Cintāvohāranipphannā, atthacchāyāva bhāsinī.
861.
Paññāpīyattāpaññatti, nāmāyamiti bhāsitā;
Upādāya ca paññatti, sā evopanidhāya ca.
862.
Paññatti paññāpanato, paṇḍitehi pakāsitā;
Avijjamānā paññatti, vijjamānātipi dvidhā.
863.
Lokavohārikaṭṭhena, paññattaṃ paramatthato;
Avijjamānametāya, paññāpenti yadā tadā.
864.
Avijjamānapaññatti, vijjamānaṃ yadā puna;
Paññāpenti tadā esā, vijjamānanti vuccati.
865.
Itthaṃ paññattidhammañca, sammatatthavisesato;
Bhāvadhammañca rūpādi-salakkhaṇavisesato.
866.
Paññāpetīti paññatti, nāmāyamiti bhāsitā;
Yā nāmaṃ nāmakammādināmena samudīritā.
867.
Sā evāvijjamānena-vijjamānādibheditā;
Itthisaddo chaḷābhiñño, rājaputto tu bhāsitā.
868.
Kriyānimittatthayoga-ruḷhijātopacārikā;
Sambandhopacayāvatthā, saṇṭhānāpekkhitā tathā.
869.
Devadattotha medhāvī, vedanā candimā tathā;
Khattiyo narasīho ca, bhātā lohitakaṃ yuvā.
870.
Kuṇḍalaṃ dussamiccevamādibheditasaṅgahā;
Sammatatthasabhāvesu, vohārākāralakkhitā.
871.
Sāyaṃ yādicchakānvatthasaṅketakkhaṇasambhavā;
Vohāratthavisesena, ñeyyākārānusārinī.
872.
Vacīghosānusārena, sotaviññāṇavīthiyā;
Pavattānantaruppanna-manodvārassa gocarā.
873.
Atthā yassānusārena, viññāyanti tato paraṃ;
Sammatā ca sabhāvā ca, pubbasaṅketabhāgino.
874.
Yāyaṃ vālambaṇākāravisese paṭidissati;
Vedanādivacīghosaṃ, sabhāvānugacetaso.
875.
Sāyaṃ paññatti viññeyyā, lokasaṅketanimmitā;
Vacīviññattisahito, saddo evāti kecana.
876.
Itthaṃ paññattidhammāti, vuttaṃ paññattikadvayaṃ;
Tathādhivacanā dhammā, niruttīti ca tādinā.
877.
Avisaṃvādakaṭṭhena, lokavohārasādhakaṃ;
Samaññāsaccamiccevaṃ, ācikkhanti vicakkhaṇā.
878.
Satthā yaṃ paramatthamuttamaguṇo nāmañca rūpanti ca,
Dvedhākāsi sabhāvadhammakusalo nibbijjha dhammantaraṃ;
Vohāratthavisesañeyyamaparaṃ byākāsi paññattito,
Āraddhaṃ kamato mayevamakhilaṃ taṃ suṭṭhu niṭṭhāpitaṃ.
879.
Yaṃ dhammaṃ dhammarājā niratikamabhisambodhi maggena buddhā,
Katvā kaṇḍambamūle paramamanupamaṃ pāṭihīraṃ khaṇena;
Pātvākā tattha patvā puravaragaṇamullāpalāvaṇṇaraṃsi,
Tatthādāyatthasāraṃ kathitamaticiraṃ ṭhātu pāṭhānukūlaṃ.
Iti nāmarūpaparicchede sabbasaṅgahavibhāgo nāma
Sattamo paricchedo.
Niṭṭhito ca nāmarūpaparicchede sabbathāpi
Abhidhammaparamatthavibhāgo.
