3. Tatiyo paricchedo
Cittapavattiparidīpano
116.
Cittaṃ visayaggāhaṃ taṃ, pākāpākadato dudhā;
Kusalākusalaṃ pubbaṃ, paramabyākataṃ mataṃ.
117.
Kusalaṃ tattha kāmādibhūmito catudhā siyā;
Aṭṭha pañca cattāri ca, cattāri kamato kathaṃ.
118.
Somanassamatiyuttamasaṅkhāramanamekaṃ;
Sasaṅkhāramanañcekaṃ, tathā hīnamatidvayaṃ.
119.
Tathopekkhāmatiyuttaṃ, matihīnanti aṭṭhadhā;
Kāmāvacarapuññettha, bhijjate vedanādito.
120.
Dānaṃ sīlañca bhāvanā, pattidānānumodanā;
Veyyāvaccāpacāyañca, desanā suti diṭṭhiju.
121.
Etesvekamayaṃ hutvā, vatthuṃ nissāya vā na vā;
Dvārahīnādiyonīnaṃ, gatiyādippabhedavā.
122.
Tikālikaparittādigocaresvekamādiya;
Udeti kālamuttaṃ vā, matihīnaṃ vināmalaṃ.
123.
Chagocaresu rūpādipañcakaṃ pañca gocarā;
Sesaṃ rūpamarūpañca, paññatti chaṭṭhagocaro.
124.
Ñāṇayuttavaraṃ tattha, datvā sandhiṃ tihetukaṃ;
Pacchā paccati pākānaṃ, pavatte aṭṭhake duve.
125.
Tesuyeva nihīnaṃ tu, datvā sandhiṃ duhetukaṃ;
Deti dvādasa pāke ca, pavatte dhīyutaṃ vinā.
126.
Evaṃ dhīhīnamukkaṭṭhaṃ, sandhiyañca pavattiyaṃ;
Hīnaṃ panubhayatthāpi, hetuhīneva paccati.
127.
Kāmasugatiyaṃyeva, bhavabhogadadaṃ idaṃ;
Rūpāpāye pavatteva, paccate anurūpato.
128.
Vitakkacārapītīhi, sukhekaggayutaṃ manaṃ;
Ādi cārādipītādisukhādīhi paraṃ tayaṃ.
129.
Upekkhekaggatāyantamāruppañcevamaṅgato ;
Pañcadhā rūpapuññaṃ tu, hotārammaṇato pana.
130.
Ādissāsubhamantassu-
Pekkhā mettādayo tayo;
Ādo catunnaṃ pañcannaṃ,
Sassāsakasiṇāni tu.
131.
Nabhatammanatassuññataccittacatugocare;
Kamenātikkamāruppapuññaṃ hoti catubbidhaṃ.
132.
Amalaṃ santimārabbha, hoti taṃ maggayogato;
Catudhā pādakajjhānabhedato puna vīsati.
133.
Diṭṭhikaṅkhānudaṃ ādi, kāmadosatanūkaraṃ;
Paraṃ paraṃ taducchedī, antaṃ sesakanāsakaṃ.
134.
Evaṃ bhūmittayaṃ puññaṃ, bhāvanāmayamettha hi;
Paṭhamaṃ vatthuṃ nissāya, dutiyaṃ ubhayenapi.
135.
Tatiye ādi nissāya,
Sesā nissāya vā na vā;
Honti ādidvayaṃ tattha,
Sādheti sakabhūbhavaṃ.
136.
Sādhetānuttaraṃ santiṃ, abhiññā panidheva tu;
Jhānūdayaphalattā na, phaladānāpi sambhavā.
137.
Nāññabhūphaladaṃ kammaṃ, rūpapākassa gocaro;
Sakammagocaroyeva, na caññoyamasambhavo.
138.
Pāpaṃ kāmikamevekaṃ, hetuto taṃ dvidhā puna;
Mūlato tividhaṃ lobha-dosamohavasā siyā.
139.
Somanassakudiṭṭhīhi , yuttamekamasaṅkharaṃ;
Sasaṅkhāramanañcekaṃ, hīnadiṭṭhidvayaṃ tathā.
140.
Upekkhādiṭṭhiyuttampi, tathā diṭṭhiviyuttakaṃ;
Vedanādiṭṭhiādīhi, lobhamūlevamaṭṭhadhā.
141.
Sadukkhadosāsaṅkhāraṃ, itaraṃ dosamūlakaṃ;
Mohamūlampi sopekkhaṃ, kaṅkhuddhaccayutaṃ dvidhā.
142.
Tattha dosadvayaṃ vatthuṃ, nissāyevitare pana;
Nissāya vā na vā honti, vadhādisahitā kathaṃ.
143.
Pharussavadhabyāpādā, sadosena salobhato;
Kudiṭṭhimethunābhijjhā, sesā kammapathā dvibhi.
144.
Sandhiṃ catūsvapāyesu, deti sabbattha vuttiyaṃ;
Paccate gocaraṃ tassa, sakalaṃ amalaṃ vinā.
145.
Abyākataṃ dvidhā pāka-kriyā tatthādi bhūmito;
Catudhā kāmapākettha, puññapākādito dudhā.
146.
Puññapākā dvidhāhetu-sahetūti dviraṭṭhakā;
Ahetū pañca ñāṇāni, gahaṇaṃ tīraṇā ubho.
147.
Kāyañāṇaṃ sukhī tattha, somanassādi tīraṇaṃ;
Sopekkhāni cha sesāni, sapuññaṃva sahetukaṃ.
148.
Kevalaṃ sandhibhavaṅga-tadālambacutibbasā;
Jāyate sesametassa, pubbe vuttanayā naye.
149.
Manussavinipātīnaṃ, sandhādi antatīraṇaṃ;
Hoti aññena kammena, sahetupi ahetunaṃ.
150.
Pāpajā puññajāhetu-samā tīraṃ vinādikaṃ;
Sadukkhaṃ kāyaviññāṇaṃ, aniṭṭhārammaṇā ime.
151.
Te sātagocarā tesu, dviṭṭhānaṃ āditīraṇaṃ;
Pañcaṭṭhānāparā dve te, parittavisayākhilā.
152.
Sampaṭicchadvipañcannaṃ, pañca rūpādayo tahiṃ;
Paccuppannāva sesānaṃ, pākānaṃ cha tikālikā.
153.
Rūpārūpavipākānaṃ, sabbaso sadisaṃ vade;
Sakapuññena sandhādi-sakiccattayataṃ vinā.
154.
Samānuttarapākāpi, sakapuññena sabbaso;
Hitvā mokkhamukhaṃ taṃ hi, dvidhā magge tidhā phale.
155.
Kriyā tidhāmalābhāvā,
Bhūmito tattha kāmikā;
Dvidhā hetusahetūti,
Tidhāhetu tahiṃ kathaṃ.
156.
Āvajjahasitāvajjā , sopekkhasukhupekkhavā;
Pañcachakāmāvacarā, sakalārammaṇā ca te.
157.
Saheturūparūpā ca, sakapaññaṃvārahato;
Vuttiyā na phale pupphaṃ, yathā chinnalatā phalaṃ.
158.
Anāsevanayāvajja-dvayaṃ puthujjanassa hi;
Na phale vattamānampi, moghapupphaṃ phalaṃ yathā.
159.
Tisatta dvicha chattiṃsa, catupañca yathākkamaṃ;
Puññaṃ pāpaṃ phalaṃ kriyā, ekūnanavutīvidhaṃ.
160.
Sandhi bhavaṅgamāvajjaṃ, dassanādikapañcakaṃ;
Gahatīraṇavoṭṭhabba-javataggocaraṃ cuti.
161.
Iti esaṃ dvisattannaṃ, kiccavuttivasādhunā;
Cittappavatti chadvāre, saṅkhepā vuccate kathaṃ.
162.
Kāme sarāginaṃ kamma-nimittādi cutikkhaṇe;
Khāyate manasoyeva, sesānaṃ kammagocaro.
163.
Upaṭṭhitaṃ tamārabbha, pañcavāraṃ javo bhave;
Tadālambaṃ tato tamhā, cuti hoti javehi vā.
164.
Avijjātaṇhāsaṅkhāra-sahajehi apāyinaṃ;
Visayādīnavacchādi-namanakkhipakehi tu.
165.
Appahīnehi sesānaṃ, chādanaṃ namanampi ca;
Khipakā pana saṅkhārā, kusalāva bhavantiha.
166.
Kiccattaye kate evaṃ, kammadīpitagocare;
Tajjaṃ vatthuṃ sahuppannaṃ, nissāya vā na vā tahiṃ.
167.
Tajjā sandhi siyā hitvā, antarattaṃ bhavantare;
Antarattaṃ vinā dūre, paṭisandhi kathaṃ bhave.
168.
Iheva kammataṇhādi-hetuto pubbacittato;
Cittaṃ dūre siyā dīpa-paṭighosādikaṃ yathā.
169.
Nāsaññā cavamānassa, nimittaṃ na cutī ca yaṃ;
Uddhaṃ sandhinimittaṃ kiṃ, paccayopi kanantaro.
170.
Pubbabhave cuti dāni, kāme jāyanasandhiyā;
Aññacittantarābhāvā, hotānantarakāraṇaṃ.
171.
Bhavantarakataṃ kammaṃ, yamokāsaṃ labhe tato;
Hoti sā sandhi teneva, upaṭṭhāpitagocare.
172.
Yasmā cittavirāgattaṃ, kātuṃ nāsakkhi sabbaso;
Tasmā sānusayasseva, punuppatti siyā bhave.
173.
Pañcadvāre siyā sandhi, vinā kammaṃ dvigocare;
Bhavasandhānato sandhi, bhavaṅgaṃ taṃ tadaṅgato.
174.
Tamevante cuti tasmiṃ, gocare cavanena tu;
Ekasantatiyā evaṃ, uppattiṭṭhitibhedakā.
175.
Athaññārammaṇāpātha-gate cittantarassa hi;
Hetusaṅkhyaṃ bhavaṅgassa, dvikkhattuṃ calanaṃ bhave.
176.
Ghaṭṭite aññavatthumhi, aññanissitakampanaṃ;
Ekābaddhena hotīti, sakkharopamayā vade.
177.
Manodhātukriyāvajjaṃ, tato hoti sakiṃ bhave;
Dassanādi sakadvāra-gocaro gahaṇaṃ tato.
178.
Santīraṇaṃ tato tamhā, voṭṭhabbañca sakiṃ tato;
Sattakkhattuṃ javo kāme, tamhā tadanurūpato.
179.
Tadālambadvikaṃ tamhā, bhavaṅgaṃtimahantari;
Javā mahante voṭṭhabbā, paritte nitare manaṃ.
180.
Voṭṭhabbassa paritte tu, dvattikkhattuṃ javo viya;
Vadanti vuttiṃ taṃ pāṭhe, anāsevanato na hi.
181.
Niyamopidha cittassa, kammādiniyamo viya;
Ñeyyo ambopamādīhi, dassetvā taṃ sudīpaye.
182.
Manodvāretarāvajjaṃ , bhavaṅgamhā siyā tato;
Javokāme vibhūte tu, kāmavhe visaye tato.
183.
Kāmīnaṃ tu tadālambaṃ, bhavaṅgaṃ tu tato siyā;
Avibhūte paritte ca, bhavaṅgaṃ javato bhave.
184.
Avibhūte vibhūte ca, paritte aparittake;
Javāyeva bhavaṅgaṃ tu, brahmānaṃ catugocare.
185.
Mahaggataṃ panārabbha, javite dosasaṃyute;
Viruddhattā bhavaṅgaṃ na, kiṃ siyā sukhasandhino.
186.
Upekkhātīraṇaṃ hoti, parittenāvajjaṃ kathaṃ.
Niyamo na vināvajjaṃ, maggato phalasambhavā.
187.
Mahaggatāmalā sabbe, javā gotrabhuto siyuṃ;
Nirodhā ca phaluppatti, bhavaṅgaṃ javanādito.
188.
Sahetusāsavā pākā, tīraṇā dve cupekkhakā;
Ime sandhi bhavaṅgā ca, cuti cekūnavīsati.
189.
Dve dve āvajjanādīni, gahaṇantāni tīṇi tu;
Santīraṇāni ekaṃva, voṭṭhabbamitināmakaṃ.
190.
Aṭṭha kāmamahāpākā, tīṇi santīraṇāni ca;
Ekādasa bhavantete, tadārammaṇanāmakā.
191.
Kusalākusalaṃ sabbaṃ, kriyā cāvajjavajjitā;
Phalāni pañcapaññāsa, javanāni bhavantime.
Iti saccasaṅkhepe cittapavattiparidīpano nāma
Tatiyo paricchedo.
