Ekūnatiṃsatimo paricchedo
29. Nāmapaññattikathā
1114.
Nāmavohārasaṅketakāraṇopanibandhanā;
Yathāvuttatthasaddānaṃ, antarā cintanā gatā.
1115.
Nāmapaññatti nāmāyaṃ, atthasaddavinissaṭā;
Taṃdvayābaddhasaṅketañeyyākāropalakkhitā.
1116.
Yā gayhati nāmaghosagocaruppannavīthiyā;
Pavattānantaruppanna-manodvārikavīthiyā.
1117.
Mañcapīṭhādisaddaṃ hi, sotaviññāṇavīthiyā;
Sutvā tameva cintetvā, manodvārikavīthiyā.
1118.
Tato saṅketanipphannaṃ, nāmaṃ cintāya gayhati;
Nāmapaññattiatthā tu, tato gayhanti sambhavā.
1119.
Saddanāmatthapaññattiparamatthavasena hi;
Catudhā tividhā vātha, cintanā tattha icchitā.
1120.
Itthamaṭṭhakathāmaggaṃ, vaṇṇentena hi dassito;
Nayo ācariyeneti, vibhāgoyaṃ pakāsito.
1121.
Natthaññā kāci viññatti, vikārasahito pana;
Saddova nāmapaññatti, iccekaccehi vaṇṇitaṃ.
1122.
Tadetaṃ nāmapaññattibhāvenekavidhampi ca;
Neruttikayādicchakavasā nāmaṃ dvidhā bhave.
1123.
Saññāsu dhāturūpāni, paccayañca tato paraṃ;
Katvā vaṇṇāgamādiñca, saddalakkhaṇasādhitaṃ.
1124.
Neruttikamudīrenti , nāmaṃ yādicchakaṃ padaṃ;
Yadicchāya katamattaṃ, byañjanatthavivajjitaṃ.
1125.
Tividhampi tadanvatthakādimañcopacārimaṃ;
Nibbacanatthasāpekkhaṃ, tatthānvatthamudīritaṃ.
1126.
Yadicchākatasaṅketaṃ, kādimañcopacārimaṃ;
Atambhūtassa tabbhāvavohāroti pavuccati.
1127.
Tathā sāmaññanāmañca, guṇanāmañca kittimaṃ;
Opapātikamiccevaṃ, nāmaṃ hoti catubbidhaṃ.
1128.
Mahājanasammatañca, anvatthañceva tādisaṃ;
Tīṇi nāmāni candādināmaṃ tatthopapātikaṃ.
1129.
Yādicchakamāvatthikaṃ, nemittakamathāparaṃ;
Liṅgikaṃ ruḷhikañceti, nāmaṃ pañcavidhaṃ bhave.
1130.
Yādicchakaṃ yathāvuḍḍhaṃ, vacchadammādikaṃ pana;
Āvatthikaṃ nemittakaṃ, sīlavāpaññavādikaṃ.
1131.
Liṅgikaṃ diṭṭhaliṅgaṃ tu, daṇḍīchattītiādikaṃ;
Ruḷhikaṃ lesamattena, ruḷhaṃ gomahiṃsādikaṃ.
1132.
Vijjamānāvijjamāna-paññattobhayamissitā;
Vibhattā nāmapaññatti, chabbidhā hoti tattha hi.
1133.
Vijjamānapaññattīti , vijjamānatthadīpitā;
Vuccati khandhāyatana-dhātupañcindriyādikā.
1134.
Avijjamānapaññatti-nāmikā paramatthato;
Avijjamānamañcādi, atthapaññattidīpitā.
1135.
Vijjamānena avijja-mānapaññattināmikā;
Tevijjo chaḷabhiñño ca, sīlavā paññavāpi ca.
1136.
Avijjamānena vijja-mānapaññattināmikā;
Itthirūpaṃ itthisaddo, itthicittantiādikā.
1137.
Vijjamānena tu vijja-mānapaññattināmikā;
Cakkhuviññāṇaṃ ca cakkhu-samphasso cevamādikā.
1138.
Avijjamānenāvijja-mānapaññattināmikā;
Khattiyaputto brāhmaṇa-putto iccevamādikā.
1139.
Iti vuttānusārena, nāmapaññattiyā budho;
Sarūpaṃ visayañceva, vibhāgañca vibhāvaye.
1140.
Iccevaṃ paramatthā ca, yathāvuttā catubbidhā;
Paññatti duvidhā ceti, ñeyyatthā chabbidhā matāti.
Iti paññattivibhāge nāmapaññattikathā niṭṭhitā.
Ekūnatiṃsatimo paricchedo.
Niṭṭhito ca sabbathāpi paññattivibhāgo.
Nigamanakathā
1141.
Seṭṭhe kañcivare raṭṭhe, kāverinagare vare;
Kule sañjātabhūtena, bahussutena ñāṇinā.
1142.
Anuruddhena therena, aniruddhayasassinā;
Tambaraṭṭhe vasantena, nagare tañjanāmake.
1143.
Tattha saṅghavisiṭṭhena, yācitena anākulaṃ;
Mahāvihāravāsīnaṃ, vācanāmagganissitaṃ.
1144.
Paramatthaṃ pakāsentaṃ, paramatthavinicchayaṃ;
Pakaraṇaṃ kataṃ tena, paramatthatthavedināti.
Iti anuruddhācariyena racito
Paramatthavinicchayo niṭṭhito.
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
