Aṭṭhārasamo paricchedo
3. Rūpavibhāgo
18. Sarūpakathā
653.
Tepaññāsa paniccevaṃ, nāmadhammā pakāsitā;
Aṭṭhavīsavidhaṃ dāni, rūpaṃ nāma kathīyati.
654.
Pathavāpo ca tejo ca, vāyo ceti catubbidho;
Cakkhusotaghānajivhā, kāyoti pana pañca ca.
655.
Rūpasaddagandharasā, cattāro ca athāparaṃ;
Itthipumbhāvayugaḷaṃ, jīvitaṃ hadayampi ca.
656.
Kāyaviññatti cevātha, vacīviññatti ca dvayaṃ;
Ākāsadhātu rūpassa, lahutā mudutā tassa.
657.
Kammaññatā upacayo, santati jaratā pana;
Aniccatā ca kabaḷīkārāhāroti sabbathā.
658.
Aṭṭhavīsavidhaṃ hoti, rūpametaṃ sarūpato;
Tassa lakkhaṇabhedena, sabhāvañca vibhāvaye.
659.
Sandhāraṇaṃ tu pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā;
Ābandhanamāpodhātu, āpaggharaṇalakkhaṇā.
660.
Paripācanatā tejodhātu uṇhattalakkhaṇā;
Samudīraṇatā vāyodhātu vitthambhalakkhaṇā.
661.
Sabbatthāvinibhuttāpi, asammissakalakkhaṇā;
Taṃtaṃbhāvasamussannasambhāresupalakkhitā.
662.
Aññamaññenupatthaddhā, sesarūpassa nissayā;
Catudhevaṃ kalāpesu, mahābhūtā pavattare.
663.
Cakkhu sambhāracakkhumhi, sattakkhipaṭalocite;
Kaṇhamaṇḍalamajjhamhi, pasādoti pavuccati.
664.
Yena cakkhupasādena, rūpāni anupassati;
Parittaṃ sukhumañcetaṃ, ūkāsirasamūpamaṃ.
665.
Sotaṃ sotabilassanto,
Tambalomācite tathā;
Aṅgulivedhanākāre,
Pasādoti pakāsito.
666.
Anto ajapadaṭṭhāne, ghānaṃ ghānabile ṭhitaṃ;
Jivhā jivhāya majjhamhi, uppalākārasannibhe.
667.
Iccevaṃ pana cattāro, taṃtaṃdesavavatthitā;
Kāyappasādopādinne, sabbaketi yathākkamaṃ.
668.
Rūpādyābhighātārahabhūtānaṃ vā yathārahaṃ;
Daṭṭhukāmanidānādikammabhūtānameva vā.
669.
Pasādalakkhaṇā bhūtarūpānaṃ bhūtanissitā;
Kappāsapaṭalasnehasannibhāti ca vaṇṇitā.
670.
Pañcāpi jīvitārakkhā, rūpādiparivāritā;
Dhītarāva kumārāva, kalāpantaravuttino.
671.
Rūpaṃ nibhāso bhūtānaṃ, saddo nigghosanaṃ tathā;
Gandho ca gandhanaṃ tattha, raso ca rasanīyatā.
672.
Bhūtattayañca phoṭṭhabbaṃ, āpodhātuvivajjitaṃ;
Saddo aniyato tattha, tadaññe sahavuttino.
673.
Cakkhādipaṭihananalakkhaṇā tu yathākkamaṃ;
Pañceva pañcaviññāṇavīthiyā visayā matā.
674.
Itthindriyaṃ panitthittaṃ, itthibhāvoti desito;
Purisattaṃ tathābhāvo, purisindriya nāmako.
675.
Taṃ dvayaṃ panupādinne, kāye sabbattha labbhati;
Kalāpantarabhinnañca, bhinnasantānavatti ca.
676.
Rūpānaṃ kammajātānaṃ, anupālanalakkhaṇaṃ;
Jīvitindriyarūpanti, āyu nāma pavuccati.
677.
Manodhātuyā ca tathā, manoviññāṇadhātuyā;
Nissayalakkhaṇaṃ vatthurūpaṃ hadayanissitaṃ.
678.
Majjhe hadayakosamhi, aḍḍhappasatalohite;
Bhūtarūpamupādāya, cakkhādi viya vattati.
679.
Ākāsadhātu rūpānaṃ, paricchedakalakkhaṇā;
Taṃtaṃrūpakalāpānaṃ, pariyantoti vuccati.
680.
Cittaṃ sahajarūpānaṃ, kāyassa gamanādisu;
Santhambhanasandhāraṇacalanassa tu paccayo.
681.
Vāyodhātuvikāroyaṃ , kāyaviññattināmako;
Vāyodhātādhikānaṃ tu, bhūtānamiti kecanā.
682.
Tathā cittasamuṭṭhino, vacīghosappavattiyaṃ;
Upādinnarūpakāyaghaṭṭanassa tu paccayo.
683.
Pathavīdhātuvikāroyaṃ, vacīviññattināmako;
Pathavīdhātādhikānaṃ tu, bhūtānamiti kecanā.
684.
Dvepi kāyavacīkammadvārabhūtā yathākkamaṃ;
Te pana ghaṭṭanāhetu-vikārākāralakkhaṇā.
685.
Viññāpetīti kāyena, vācāya ca vicintitaṃ;
Sayañca viññāyatīti, viññattīti pakittitā.
686.
Lahutā pana rūpānaṃ, adandhākāralakkhaṇā;
Mudutāpi ca rūpānaṃ, maddavākāralakkhaṇā.
687.
Kammaññatā ca rūpānaṃ, yoggatākāralakkhaṇā;
Gāravathaddhatā yoggapaṭipakkhā yathākkamaṃ.
688.
Sappāyamutumāhāraṃ, labhitvā cittasampadaṃ;
Lahū mudu ca kammaññaṃ, yadā rūpaṃ pavattati.
689.
Tathāpavattarūpassa, pavattākārabheditaṃ;
Lahutādittayampetaṃ, sahavutti tadā bhave.
690.
Sappāyaṃ paṭivedhāya, paṭipattupakāritā;
Sākārā rūpasampatti, paññattāva mahesinā.
691.
Rūpassopacayo nāma, rūpassācayalakkhaṇo;
Pavattilakkhaṇā rūpasantatīti pakāsitā.
692.
Rūpamācayarūpena, jāyaticcuparūpari;
Pekkhatopacayākārā, jāti gayhati yogino.
693.
Anuppabandhākārena, jāyatīti sapekkhato;
Tadāyaṃ santatākārā, jāti gayhati tassa tu.
694.
Evamābhogabhedena , jātirūpaṃ dvidhā kataṃ;
Attūpaladdhibhāvena, jāyantaṃ vātha kevalaṃ.
695.
Rūpaṃ vivittokāsassa, pūrakaṭṭhena cīyati;
Abhāvā punabhāvāya, pavattaṃ santatīti ca.
696.
Evamākārabhedāva, sabbākāravarākaro;
Jātirūpaṃ dvidhākāsi, jātirūpavirocano.
697.
Jaratā navatāhāyā, rūpānaṃ pākalakkhaṇā;
Aniccatanti mappatti, paribhijjanalakkhaṇā.
698.
Iti lakkhaṇarūpaṃ tu, tividhaṃ bhinnakālikaṃ;
Sabhāvarūpadhammesu, taṃtaṃkālopalakkhitaṃ.
699.
Yena lakkhīyati rūpaṃ, bhinnākāraṃ khaṇe khaṇe;
Vipassanānayatthāya, tamiccāha tathāgato.
700.
Kabaḷīkāro āhāro,
Yāpetabbojalakkhaṇo;
Āhāro sendriyajāto,
Rūpakāyānupālako.
701.
Iccevaṃ saparicchedā, savikārā salakkhaṇā;
Akiccapaṭivedhāya, dayāpannena tādinā.
702.
Tattha tattha yathāyogaṃ, desitāti pakāsitā;
Rūpadhammā sarūpena, aṭṭhavīsati sabbathā.
703.
Katvāna jātimekaṃ tu, tatthopacayasantatiṃ;
Sattavīsati rūpāni, bhavantīti viniddise.
704.
Bhūtattayaṃ tu phoṭṭhabbaṃ, katvā chabbīsadhāpi ca;
Ubhayaṃ jātiphoṭṭhabbaṃ, gahetvā pañcavīsati.
705.
Rūpadhammānamiccevaṃ , vibhāveyya visārado;
Sarūpaṃ nāmasaṅkhepaṃ, sabhāvañca salakkhaṇanti.
Iti rūpavibhāge sarūpakathā niṭṭhitā.
Aṭṭhārasamo paricchedo.
