PHÚ HỘ CITTA VÀ GIÁO CHỦ NĀTAPUTTA
Thời Đức Phật có một người đàn ông giàu có tên là Citta, đã đắc Bất Lai Thánh Đạo (anāgāmi magga). Một hôm ông tình cờ đến nơi cư ngụ của Nātaputta, giáo chủ phái Nigandha. Giáo chủ Nātaputta cũng được gọi là Mahāvira được những người theo đạo Jain (Kỳ-na giáo)sùng kính như một vị Thượng Đế. Ông nổi tiếng trước khi có sự giác ngộ của Đức Phật. Nātaputta đã nói với phú hộ Citta, “Này gia chủ, samôn Cồ Đàm thầy của ông dạy rằng có bậc thiền (jhāna) và định (samādhi) không tầm (vitakka), không tứ (vicāra). Ông có tin như vậy không?
Gia chủ Citta trả lời, “Tôi thừa nhận có bậc thiền và định không tầm và tứ không phải vì đức tin của tôi nơi Đức Phật.” Đại giáo chủ Nātaputta đã diễn giải sai câu trả lời này. Vì thế ông nói với các đệ tử của ông: “Hãy xem, này các đệ tử, gia chủ Citta rất là thẳng thắn và trung thực. Điều gì ông không tin, ông nói là ông không tin. Đúng vậy, vấn đề (định không tầm không tứ) này thực sự không thể tin được. Nó là điều không thể xảy ra, giống như cố gắng lấy lưới để bắt không khí; hay lấy nắm tay hay bàn tay để hốt nước chảy trong sông Hằng vậy.Định thoát khỏi tầm và tứ là chuyện không thể có được.”
Nghe như vậy gia chủ Citta đã hỏi lại đại Giáo Chủ Nātaputta, “Theo ngài, biết và tin cái nào cao thượng hơn?” ông trả lời, “Tất nhiên, biết cao thượng hơn tin.” Gia chủ Citta lúc đó vặn lại, “Tôi có thể nhập sơ thiền có tầm và tứ; nhị thiền không tầm không tứ; tam thiền không hỷ; và tứ thiền không lạc bất cứ lúc nào tôi muốn. Vấn đề bảo rằng ‘có thiền định không đi kèm tầm và tứ,’ nếu tôi tự thân kinh nghiệm thiền định không tầm, không tứ, này liệu tôi có cần dựa và các bậc cao quý hay các bậc sa-môn khác, để tin hay không?”
Trong câu chuyện trên, gia chủ Citta đã tự thân kinh nghiệm thiền định không kèm tầm và tứ nên không cần dựa vào người khác để tin sự thực này. Cũng vậy, Kiều Trần Như đã tự thân kinh nghiệm tứ đế nên đối với vấn đề Giáo Pháp — bát thánh đạo và giới, định, tuệ, ngài không cần dựa vào ai khác. Do tự thân kinh nghiệm, không dựa vào ai khác như vậy, ngài đã thỉnh cầu Đức Phật cho phép gia nhập vào Tăng Đoàn. Đoạn này rất thôi thúc, rất kích thích đến nỗi tôi không thể không lập lại nó một lần nữa với sự phiên dịch đầy đủ.
