6. Ākhyātakappa
Paṭhamakaṇḍa
(Ka)
Ākhyātasāgaramathajjatanītaraṅgaṃ ,
Dhātujjalaṃ vikaraṇāgamakālamīnaṃ;
Lopānubandhariyamatthavibhāgatīraṃ,
Dhīrā taranti kavino puthubuddhināvā.
(Kha)
Vicittasaṅkhāraparikkhitaṃ imaṃ,
Ākhyātasaddaṃ vipulaṃ asesato;
Paṇamya sambuddhamanantagocaraṃ,
Sugocaraṃ yaṃ vadato suṇātha me.
(Ga)
Adhikāre maṅgale ceva, nipphanne cāvadhāraṇe;
Anantare ca pādāne, athasaddo pavattati.
416, 429.Atha pubbāni vibhattīnaṃ cha parassapadāni.
Atha sabbāsaṃ vibhattīnaṃ yāni yāni pubbakāni cha padāni, tāni tāni parassapadasaññāni honti.
Taṃ yathā? Ti anti, si tha, mi ma.
Parassapadamiccanena kvattho? Kattari parassapadaṃ.
Sabbāsaṃ vibhattīnaṃ yāni yāni parāni cha padāni. Tāni tāni attanopadasaññāni honti.
Taṃ yathā? Te ante, se vhe, e mhe.
Attanopadamiccanena kvattho? Attanopadāni bhāve ca kammani.
408, 431.Dve dve paṭhama majjhimuttamapurisā.
Tāsaṃ sabbāsaṃ vibhattīnaṃ parassapadānaṃ, attanopadānañca dve dve padāni paṭhamamajjhimuttamapurisasaññāni honti.
Taṃ yathā? Ti anti iti paṭhamapurisā, si tha iti majjhimapurisā, mi ma iti uttamapurisā. Attanopadānampi te ante iti paṭhamapurisā, se vhe iti majjhimapurisā, e mhe iti uttamapurisā. Evaṃ sabbattha.
Paṭhamamajjhimuttamapurisamiccanena kvattho? Nāmamhi payujjamānepi tulyādhikaraṇe paṭhamo, tumhe majjhimo, amhe uttamo.
409, 441.Sabbesamekābhidhāne paro puriso.
Sabbesaṃ tiṇṇaṃ paṭhamamajjhimuttama purisānaṃ ekābhidhāne paro puriso gahetabbo.
So ca paṭhati, tvañca paṭhasi, tumhe paṭhatha. So ca pacati, tvañca pacasi. Tumhe pacatha. Evaṃ sesāsu vibhattīsu paro puriso yojetabbo.
410, 432.Nāmamhi payujjamānepi tulyādhikaraṇe paṭhamo.
Nāmamhi payujjamānepi appayujjamānepi tulyādhikaraṇe paṭhamapuriso hoti.
So gacchati, te gacchanti.
Appayujjamānepi – gacchati, gacchanti.
Tulyādhikaraṇeti kimatthaṃ? Tena haññase tvaṃ devadattena.
Tumhe payujjamānepi appayujjamānepi tulyādhikaraṇe majjhimapuriso hoti.
Tvaṃ yāsi, tumhe yātha.
Appayujjamānepi – yāsi, yātha.
Tulyādhikaraṇeti kimatthaṃ? Tayā paccate odano.
Amhe payujjamānepi appayujjamānepi tulyādhikaraṇe uttamapuriso hoti.
Ahaṃ yajāmi, mayaṃ yajāma.
Appayujjamānepi – yajāmi, yajāma.
Tulyādhikaraṇeti kimatthaṃ? Mayā ijjate buddho.
‘‘Kāle’’ iccetaṃ adhikāratthaṃ veditabbaṃ.
414, 428.Vattamānā paccuppanne.
Paccuppanne kāle vattamānāvibhatti hoti.
Pāṭaliputtaṃ gacchati, sāvatthiṃ pavisati.
415, 451.Āṇatyā siṭṭhe’nuttakāle pañcamī.
Āṇatyatthe ca āsīsatthe ca anuttakāle pañcamī vibhatti hoti.
Karotu kusalaṃ, sukhaṃ te hotu.
416, 454.Anumatiparikappatthesu sattamī.
Anumatyatthe ca parikappatthe ca anuttakāle sattamī vibhatti hoti.
Tvaṃ gaccheyyāsi, kimahaṃ kareyyāmi.
417, 460.Apaccakkhe parokkhātīte.
Apaccakkhe atīte kāle parokkhāvibhatti hoti.
Supine kilamāha, evaṃ kila porāṇāhu.
418, 456.Hiyyopabhuti paccakkhe hiyyattanī.
Hiyyopabhuti atīte kāle paccakkhe vā apaccakkhe vā hiyyattanī vibhatti hoti.
So agamā maggaṃ, te agamū maggaṃ.
Ajjappabhuti atīte kāle paccakkhe vā apaccakkhe vā samīpe ajjatanīvibhatti hoti.
So maggaṃ agamī, te maggaṃ agamuṃ.
Hiyyattanīajjatanīiccetā vibhattiyo yadā māyogā, tadā sabbakāle ca honti.
Mā gamā, mā vacā, mā gamī, mā vacī.
Caggahaṇena pañcamīvibhattipi hoti. Mā gacchāhi.
Anāgate kāle bhavissantī vibhatti hoti.
So gacchissati, karissati. Te gacchissanti, karissanti.
422, 475.Kriyātipanne’tīte kālātipatti.
Kriyātipannamatte atīte kāle kālātipatti vibhatti hoti.
So ce taṃ yānaṃ alabhissā, agacchissā. Te ce taṃ yānaṃ alabhissaṃsu, agacchissaṃsu.
423, 426.Vattamānā ti anti, si tha, mi ma, te ante, se vhe, e mhe.
Vattamānā iccesā saññā hoti ti anti, si tha, mi ma, te ante, se vhe, e mhe iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Vattamānā iccanena kvattho? Vattamānā paccuppanne.
424, 450.Pañcamī tu antu, hitha, mima, taṃ antaṃ, ssu vho, e āmase.
Pañcamīiccesā saññā hoti tu antu, hi tha, mima, taṃ antaṃ, ssu vho, e āmase iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Pañcamīiccanena kvattho? Āṇatyāsiṭṭhe, nuttakāle pañcamī.
425, 453.Sattamī eyya eyyuṃ, eyyā si eyyā tha, eyyāmi eyyāma, etha eraṃ, etho eyyāvho, eyyaṃ eyyāmhe.
Sattamī iccesā saññā hoti eyya eyyuṃ, eyyāsi eyyātha, eyyāmi eyyāma, etha eraṃ, etho, eyyāvho, eyyaṃ eyyāmhe iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Sattamī iccanena kvattho? Anumatiparikappatthesu sattamī.
426, 459.Parokkhā au ettha, aṃmha, tthare, ttho vho, iṃ mhe.
Parokkhā iccesā saññā hoti a u, ettha, aṃ mha, ttha re ttho vho, iṃ mhe iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Parokkhā iccanena kvattho? Apaccakkhe parokkhātīte.
427, 455.Hiyyattanīāū, ottha, aṃmhā, tthatthuṃ, se vhaṃ, iṃ mhase.
Hiyyattanī iccesā saññā hoti ā ū, o ttha, aṃ mhā, ttha tthuṃ, se vhaṃ, iṃ mhase iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Hiyyattanī iccanena kvattho? Hiyyopabhuti paccakkhe hiyyattanī.
428, 468.Ajjatanī ī uṃ, o ttha, iṃ mhā, ā ū, se vhaṃ, aṃ mhe.
Ajjatanī iccesā saññā hoti ī uṃ, o ttha, iṃmhā, ā ū, sevhaṃ, aṃ mhe iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Ajjatanī iccanena kvattho? Samīpejjatanī.
429, 472.Bhavissantī ssati ssanti, ssasi ssatha, ssāmi ssāma, ssate ssante, ssase ssavhe, ssaṃ ssāmhe.
Bhavissantī iccesā saññā hoti ssati ssanti, ssasi ssatha, ssāmi ssāma, ssate ssante, ssase ssavhe, ssaṃ ssāmhe iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Bhavissantī iccanena kvattho? Anāgate bhavissantī.
430, 373.Kālātipattissā ssaṃsu, sse ssatha, ssaṃ ssāmhā, ssatha sissu, ssase ssavhe, ssiṃ ssāmhase.
Kālātipatti iccesā saññā hoti ssā ssaṃsu, sse ssatha, ssaṃ ssāmhā, ssatha ssisu, ssase ssavhe, ssiṃ ssāmhase iccetesaṃ dvādasannaṃ padānaṃ.
Kālātipatti iccanena kvattho? Kriyātipanne’ tīte kālātipatti.
431, 458.Hiyyattanī sattamī pañcamī vattamānā sabbadhātukaṃ.
Hiyyattanādayo catasso vibhattiyo sabbadhātuka saññā honti.
Agamā, gaccheyya, gacchatu, gacchati.
Sabbadhātuka iccanena kvattho? Ikārāgamo asabbadhātukamhi.
Iti ākhyātakappe paṭhamo kaṇḍo.
Dutiyakaṇḍa
432, 362.Dhātuliṅgehiparā paccayā.
Dhātuliṅgaiccetehi parā paccayā honti.
Karoti, gacchati. Yo koci karoti, taṃ añño ‘‘karohi karohi’’ iccevaṃ bravīti, atha vā karontaṃ payojayati = kāreti. Saṅgho pabbatamiva attānamācarati = pabbatāyati. Taḷākaṃ samuddamiva attānamācarati = samuddāyati, saddo cicciṭamiva attānamācarati = cicciṭāyati, vasiṭṭhassa apaccaṃ vāsiṭṭho. Evamaññepi yojetabbā.
433, 528.Tija gupa kita māne hi kha cha sā vā.
Tija gupa kita mānu iccetehi dhātūhi kha cha sa iccete paccayā honti vā.
Titikkhati, jigucchati, tikicchati, vīmaṃsati.
Vāti kimatthaṃ? Tejati, gopati, māneti.
434, 534.Bhuja ghasa hara su pādīhi tumicchatthesu.
Bhujaghasa hara su pāiccevamādīhi dhātūhi tumicchatthesu kha cha saiccete paccayā honti vā.
Bhottumicchati=bubhukkhati, ghasitumicchati=jighacchati, haritumicchati=jigīsati, sotumicchati=sussusati, pātumicchati=pivāsati.
Vāti kimatthaṃ? Bhottumicchati.
Tumicchatthesūti kimatthaṃ? Bhuñjati.
435, 536.Āya nāmato kattūpamānādācāre.
Nāmato kattūpamānā ācāratthe āyapaccayo hoti.
Saṅgho pabbatamiva attānamācarati = pabbatāyati, taḷākaṃ samuddamiva attānamācarati = samuddāyati, saddo cicciṭamiva attānamācarati = cicciṭāyati. Evamaññepi yojetabbā.
Nāmato upamānā ācāratthe ca īyapaccayo hoti.
Achattaṃ chattamiva ācarati =chattīyati, aputtaṃ puttamiva ācarati=puttīyati.
Upamānāti kimatthaṃ? Dhammaṃ ācarati.
Ācāreti kimatthaṃ? Achattaṃ chattamiva rakkhati. Evamaññepi yojetabbā.
Nāmamhā attano icchatthe īyapaccayo hoti.
Attano pattamicchati = pattīyati. Evaṃ vatthīyati, parikkhārīyati, cīvarīyati, dhanīyati, ghaṭīyati.
Atticchattheti kimatthaṃ? Aññassa pattamicchati. Evamaññepi yojetabbā.
438, 540.Dhātūhi ṇe ṇaya ṇāpe ṇāpayā kāritāni hetvatthe.
Sabbehi dhātūhi ṇeṇaya ṇāpe ṇāpayaiccete paccayā honti kāritasaññā ca hetvatthe.
Yo koci karoti, taṃ añño ‘‘karohi karohi’’ iccevaṃ bravīti, atha vā karontaṃ payojayati = kāreti, kārayati, kārāpeti, kārā payati. Ye keci karonti, te aññe ‘‘karotha karotha’’ iccevaṃ bruvanti = kārenti, kārayanti, kārāpenti, kārāpayanti. Yo koci pacati, taṃ añño ‘‘pacāhi pacāhi’’iccevaṃ bravīti, atha vā pacantaṃ payojayati = pāceti, pācayati, pācāpeti, pācāpayati. Ye keci pacanti, te aññe ‘‘pacatha pacatha’’ iccevaṃ bruvanti = pācenti, pācayanti, pācāpenti. Pācāpayanti. Evaṃ bhaṇeti, bhaṇayati, bhaṇāpeti, bhaṇāpayati. Bhaṇenti, bhaṇayanti, bhaṇāpenti, bhaṇāpayanti. Tathariva aññepi yojetabbā.
Hetvattheti kimatthaṃ? Karoti, pacati.
Atthaggahaṇena alapaccayo hoti, jotalati.
439, 539.Dhāturūpe nāmasmā ṇayo ca.
Tasmā nāmasmā ṇayapaccayo hoti kāritasañño ca dhāturūpe sati.
Hatthinā atikkamati maggaṃ = atihatthayati, vīṇāya upagāyati gītaṃ = upavīṇayati, daḷhaṃ karoti vīriyaṃ = daḷhayati, visuddhā hoti ratti = visuddhayati.
Caggahaṇena āra ālaiccete paccayā honti. Santaṃ karoti = santārati, upakkamaṃ karoti = upakkamālati.
Sabbehi dhātūhi bhāvakammesu yapaccayo hoti.
Ṭhīyate, bujjhate, paccate, labbhate, karīyate, yujjate, uccate.
Bhāvakammesūti kimatthaṃ? Karoti, pacati, paṭhati.
441, 447.Tassa cavaggayakāravakārattaṃ sadhātvantassa.
Tassa yapaccayassa cavaggayakāravakārattaṃ hoti dhātūnaṃ antena saha yathāsambhavaṃ.
Vuccate, vuccante, uccate, uccante, paccate, paccante. Majjate, majjante, yujjate, yujjante. Bujjhate, bujjhante, kujjhate, kujjhante, ujjhate, ujjhante. Haññate, haññante. Kayyate, kayyante. Dibbate, dibbante.
Sabbehi dhātūhi yamhi paccaye, pare ivaṇṇāgamo hoti vā.
Karīyate, karīyati, gacchīyate, gacchīyati.
Vāti kimatthaṃ? Kayyate.
Sabbehi dhātūhi yapaccayo pubbarūpamāpajjate vā.
Vuḍḍhate, phallate, dammate, sakkate, labbhate, dissate.
Yathā heṭṭhā bhāvakammesu yapaccayassa ādeso hoti tathā kattaripi yapaccayassa ādeso kātabbo.
Bujjhati, vijjhati, maññati, sibbati.
Bhūiccevamādito dhātugaṇato apaccayo hoti kattari.
Bhavati , paṭhati, pacati, jayati.
446, 509.Rudhādito niggahitapubbañca.
Rudhaiccevamādito dhātugaṇato apaccayo hoti kattari, pubbe niggahitāgamo hoti.
Rundhati, chindati, bhindati.
Caggahaṇena i ī e oiccete paccayā honti niggahitapubbañca.
Rundhiti, rundhīti, rundheti, rundhoti, sumbhoti, parisumbhoti.
Divuiccevamādito dhātugaṇato yapaccayo hoti kattari.
Dibbati, thibbati, yujjhati, vijjhati, bujjhati.
448, 512.Svādito ṇu ṇā uṇā ca.
Suiccevamādito dhātugaṇato ṇu ṇā u ṇāiccete paccayā honti kattari.
Abhisuṇoti , abhisuṇāti, saṃvuṇoti, saṃvuṇāti, āvuṇoti, āvuṇāti, pāpuṇoti, pāpuṇāti.
Kīiccevamādito dhātugaṇato nāpaccayo hoti kattari.
Kiṇāti, jināti, dhunāti, munāti, lunāti, punāti.
Gahaiccevamādito dhātugaṇato ppaṇhāiccete paccayā honti kattari.
Gheppati, gaṇhāti.
Tanuiccevamādito dhātugaṇato o yiraiccete paccayā honti kattari.
Tanoti , tanohi, karoti, karohi, kayi rati, kayirāhi.
Curaiccevamādito dhātugaṇato ṇe ṇayaiccete paccayā honti kattari, kāritasaññā ca.
Coreti, corayati, cinteti, cintayati, manteti, mantayati.
453, 444.Attanopadāni bhāve ca kammani.
Bhāve ca kammani ca attanopadāni honti.
Uccate, uccante, majjate, majjante, yujjate, yujjante, kujjhate, kujjhante, labbhate, labbhante, kayyate, kayyante.
Kattari ca attanopadāni honti.
Maññate, rocate, socate, bujjhate, jāyate.
455, 530.Dhātuppaccayehi vibhattiyo.
Dhātuniddiṭṭhehi paccayehi khādikāritantehi vibhattiyo honti.
Titikkhati , jigucchati, vīmaṃsati, samuddāyati, puttīyati, kāreti, pāceti.
456, 430.Kattari parassapadaṃ.
Kattari parassapadaṃ hoti.
Karoti, pacati, paṭhati, gacchati.
Bhūiccevamādayo ye saddagaṇā, te dhātusaññā honti.
Bhavati, bhavanti, carati, caranti, pacati, pacanti, cintayati, cintayanti, hoti, honti, gacchati, gacchanti.
Iti ākhyātakappe dutiyo kaṇḍo.
Tatiyakaṇḍa
458, 461.Kvacādivaṇṇānamekassarānaṃ dvebhāvo.
Ādibhūtānaṃ vaṇṇānaṃ ekassarānaṃ kvaci dvebhāvo hoti.
Titikkhati , jigucchati, tikicchati, vīmaṃsati, bubhukkhati, pivāsati, daddallati, dadāti, jahāti, caṅkamati.
Kvacīti kimatthaṃ? Kampati, calati.
Dvebhūtassa dhātussa yo pubbo, so abbhāsasañño hoti.
Dadhāti, dadāti, babhūva.
Abbhāse vattamānassa sarassa rasso hoti. Dadhāti, jahāti.
461, 464.Dutiyacatutthānaṃ paṭhamatatiyā.
Abbhāsagatānaṃ dutiyacatutthānaṃ paṭhamatatiyā honti.
Ciccheda, bubhukkhati, babhūva, dadhāti.
Abbhāse vattamānassa kavaggassa ca vaggo hoti.
Cikicchati , jigucchati, jighacchati, jigīsati, jaṅgamati, caṅkamati.
463, 532.Mānakitānaṃ vatattaṃ vā.
Mānakitaiccetesaṃ dhātūnaṃ abbhāsagatānaṃ vakāra takārattaṃ hoti vā yathāsaṅkhyaṃ.
Vīmaṃsati, tikicchati.
Vāti kimatthaṃ? Cikicchati.
Abbhāse vattamānassa hakārassa jo hoti.
Jahāti, juhvati, juhoti, jahāra.
Abbhāsassa antassa ivaṇṇo hoti, akāro vā.
Jigucchati, pivāsati, vīmaṃsati, jighacchati, babhūva, dadhāti.
Vāti kimatthaṃ? Bubhukkhati.
Abbhāsassa ante niggahitāgamo hoti vā.
Caṅkamati, cañcalati, jaṅgamati.
Vāti kimatthaṃ? Pivāsati, daddallati.
467, 533.Tato pāmānānaṃ vā maṃ sesu.
Tato abbhāsato pāmānaiccetesaṃ dhātūnaṃ vāmaṃiccete ādesā honti yathāsaṅkhyaṃ sapaccaye pare.
Pivāsati, vīmaṃsati.
Ṭhāiccetassa dhātussa tiṭṭhādeso hoti vā.
Tiṭṭhati, tiṭṭhatu, tiṭṭheyya, tiṭṭheyyuṃ.
Vāti kimatthaṃ? Ṭhāti.
Pāiccetassa dhātussa pivādeso hoti vā.
Pivati, pivatu, piveyya, piveyyuṃ.
Vāti kimatthaṃ? Pāti.
Ñāiccetassa dhātussa jā jaṃ nāādesā honti vā.
Jānāti, jāneyya, jāniyā, jaññā, nāyati.
471, 483.Disassa passa dissa dakkhā vā.
Disaiccetassa dhātussa passa dissa dakkhaiccete ādesā honti vā.
Passati, dissati, dakkhati, adakkha.
Vāti kimatthaṃ? Addasa.
472, 531.Byañjanantassa co chapaccayesu ca.
Byañjanantassa dhātussa co hoti chapaccayesu paresu.
Jigucchati, tikicchati, jighacchati.
Byañjanantassa dhātussa ko hoti khapaccaye pare.
Haraiccetassa dhātussa sabbasseva gīādeso hoti sapaccaye pare.
Jigīsati.
475, 565.Brūbhūnamāhabhūvā parokkhāyaṃ.
Brūbhūiccetesaṃ dhātūnaṃ āhabhūvaiccete ādesā honti yathāsaṅkhyaṃ parokkhāyaṃ vibhattiyaṃ.
Āha, āhu, babhūva, babhūvu.
Parokkhāyamiti kimatthaṃ? Abracuṃ.
476, 442.Gamissanto ccho vā sabbāsu.
Gamuiccetassa dhātussa anto makāro ccho hoti vā sabbāsu paccayavibhattīsu.
Gacchamāno, gacchanto. Gacchati, gameti. Gacchatu, gametu. Gaccheyya. Gameyya. Agacchā, agamā. Agacchī, agamī. Gacchissati, gamissati. Agacchissā, agamissā.
477, 479.Vacassajjatanimhi makāro o.
Vacaiccetassa dhātussa akāro ottamāpajjate ajjatanimhi vibhattimhi.
Avoca. Avocuṃ.
Ajjatanimhīti kimatthaṃ? Avaca, avacū.
478, 438.Akāro dīghaṃ hi mi mesu.
Akāro dīghamāpajjate himimaiccetesu vibhattīsu.
Gacchāhi, gacchāmi, gacchāma, gacchāmhe.
Mikāraggahaṇena hivibhattimhi akāro kvaci na dīghamāpajjate. Gacchahi.
Hivibhatti lopamāpajjate vā.
Gaccha, gacchāhi, gama, gamāhi, gamaya, gamayāhi.
Hīti kimatthaṃ? Gacchati, gamayati.
480, 490.Hotissarehohe bhavissantimhissassa ca.
Hūiccetassa dhātussa saro e ha oha ettamāpajja te bhavissantimhi, ssassa ca lopo hoti vā.
Hehiti, hehinti, hohiti, hohinti, heti, henti, hehissati, hehissanti, hohissati, hohissanti, hessati, hessanti.
Hūti kimatthaṃ? Bhavissati, bhavissanti.
Bhavissantimhīti kimatthaṃ? Hoti.
481, 524.Karassa sapaccayassa kāho.
Karaiccetassa dhātussa sapaccayassa kāhādeso hoti vā bhavissantimhi vibhattimhi, sassa ca niccaṃ lopo hoti.
Kāhati, kāhiti, kāhasi, kāhisi, kāhāmi, kāhāma.
Vāti kimatthaṃ? Karissati, karissanti.
Sapaccayaggahaṇena aññehipi bhavissantiyā vibhattiyā khāmi khāma chāmi chāmaiccādayo ādesā honti. Vakkhāmi, vakkhāma, vacchāmi, vacchāma.
Iti ākhyātakappe tatiyo kaṇḍo.
Catutthakaṇḍa
Dāiccetassa dhātussa antassa aṃ hoti mimaiccetesu.
Dammi, damma.
483, 527.Asaṃyogantassa vuddhi kārite.
Asaṃyogantassa dhātussa kārite vuddhi hoti.
Kāreti, kārenti, kārayati, kārayanti, kārāpeti, kārāpenti, kārāpayati, kārāpayanti.
Asaṃyogantasseti kimatthaṃ? Cintayati, mantayati.
Ghaṭādīnaṃ dhātūnaṃ asaṃyogantānaṃ vuddhi hoti vā kārite.
Ghāṭeti, ghaṭeti, ghāṭayati, ghaṭayati, ghāṭāpeti, ghaṭāpeti, ghāṭāpayati, ghaṭāpayati, gāmeti, gameti, gāmayati, gamayati, gāmāpeti, gamāpeti. Gāmāpayati, gamāpayati.
Ghaṭādīnamiti kimatthaṃ? Kāreti.
Aññesu ca paccayesu sabbesaṃ dhātūnaṃ asaṃyogantānaṃ vuddhi hoti.
Jayati, hoti, bhavati.
Caggahaṇena ṇupaccayassāpi vuddhi hoti. Abhisuṇoti.
Guha dusaiccetesaṃ dhātūnaṃ saro dīghamāpajjate kārite.
Gūhayati, dūsayati.
487, 478.Vaca vasa vahādīnamukāro vassa ye.
Vaca vasa vahaiccevamādīnaṃ dhātūnaṃ vakārassa ukāro hoti yapaccaye pare.
Uccate, vuccati, gussati, vuyhati.
Hakārassa vipariyayo hoti yapaccaye pare, yapaccayassa ca lo hoti vā.
Vulhati, vuyhati.
Gahaiccetassa dhātussa sabbassa ghekāro hoti ppapaccaye pare.
Gheppati.
Gahaiccetassa dhātussa hakārassa lopo hoti ṇhāmhi paccaye pare.
Gaṇhāti.
491, 523.Karassa kāsattamajjatanimhi.
Karaiccetassa dhātussa sabbassa kāsattaṃ hoti vā ajjatanimhi vibhattimhi.
Akāsi, akāsuṃ. Akari, akaruṃ.
Kāsattamitibhāvaniddesena aññatthāpi sāgamo hoti. Ahosi, adāsi.
492, 499.Asasmā mimānaṃ mhimhā’ ntalopo ca.
Asaiccetāya dhātuyā mimaiccetesaṃ vibhattīnaṃ mhimhādesā honti vā, dhātvantassa lopo ca.
Asaiccetāya dhātuyā thassa vibhattissa tthattaṃ hoti, dhātvantassa lopo ca.
Attha.
Asaiccetāya dhātuyā tissa vibhattissa tthittaṃ hoti, dhātvantassa lopo ca.
Atthi.
Asaiccetāya dhātuyā tussa vibhattissa tthuttaṃ hoti, dhātvantassa lopo ca.
Atthu.
Asasseva dhātussa simhi vibhattimhi antassa lopo ca hoti.
Ko nu tvamasi mārisa.
497, 477.Labhasmāī iṃnaṃ ttha tthaṃ.
Labhaiccetāya dhātuyā ī iṃnaṃ vibhattīnaṃ ttha tthaṃādesā honti, dhātvantassa lopo ca.
Alattha, alatthaṃ.
Kusaiccetāya dhātuyā īvibhattissa cchihoti, dhātvantassa lopo ca.
Akkocchi.
Dāiccetassa dhātussa sabbassa dajjādeso hoti vā.
Dajjāmi, dajjeyya, dadāmi, dadeyya.
Vadaiccetassa dhātussa sabbassa vajjādeso hoti vā.
Vajjāmi, vajjeyya, vadāmi, vadeyya.
Gamuiccetassa dhātussa sabbassa ghammādeso hoti vā.
Ghammatu. Ghammāhi, ghammāmi.
Vāti kimatthaṃ? Gacchatu, gacchāhi, gacchāmi.
502, 493.Yamhi dā dhā mā ṭhā hā pā mahamathādīnamī.
Yamhi paccaye pare dā dhā mā ṭhā hā pā maha matha iccevamādīnaṃ dhātūnaṃ anto īkāramāpajjate.
Dīyati, dhīyati, mīyati, ṭhīyati, hīyati, pīyati, mahīyati, mathīyati.
Yajaiccetassa dhātussa ādissa ikārādeso hoti yapaccaye pare.
Ijjate mayā buddho.
Sabbehi dhātūhi uṃvibhattissa iṃsuādeso hoti.
505, 482.Jara marānaṃ jīra jiyya miyyā vā.
Jara mara iccetesaṃ dhātūnaṃ jīra jiyya miyyādesā honti vā.
Jīrati, jīranti, jiyyati, jiyyanti, miyyati, miyyanti, marati, maranti.
506, 496.Sabbatthā’ sassādilopo ca.
Sabbattha vibhattipaccayesu asaiccetassa dhātussa ādissa lopo hoti vā.
Siyā, santi, sante, samāno.
Vāti kimatthaṃ? Asi.
Asasseva dhātussa bhūhoti vā asabbadhātuke.
Bhavissati. Bhavissanti.
Vāti kimatthaṃ? Āsuṃ.
Eyyassa vibhattissa ñāiccetāya dhātuyā parassa iyā ñāādesā honti vā.
Jāniyā, jaññā.
Vāti kimatthaṃ? Jāneyya.
509, 516.Nāssa lopo yakārattaṃ.
Ñāiccetāya dhātuyā parassa nāpaccayassa lopo hoti vā, yakārattañca.
Jaññā, nāyati.
Vāti kimatthaṃ? Jānāti.
Akārapaccayo lopamāpajjate, ettañca hoti vā.
Vajjemi, vademi, vajjāmi, vadāmi.
Okārapaccayo uttamāpajjate vā.
Kurute, karoti.
Karaiccetassa dhātussa akāro uttamāpajjate vā.
Kurute, taroti, tubbanti, kayirati.
Karasseti kimatthaṃ? Sarati, marati.
Okārassa dhātvantassa sare pare avādeso hoti.
Cavati. Bhavati.
Oti kimatthaṃ? Jayati.
Ekārassa dhātvantassa sare pare ayādeso hoti.
Nayati, jayati.
Te o eiccete āva āyādese pāpuṇanti kārite.
Lāveti, nāyeti.
Yogavibhāgena aññasmimpi ekārassa āyādeso hoti. Gāyati, gāyanti.
516, 466.Ikārāgamo asabbadhātukamhi.
Sabbasmiṃ asabbadhātukamhi ikārāgamo hoti.
Gamissati, karissati, labhissati, pacissati.
Asabbadhātukamhīti kimatthaṃ? Gacchati, karoti, labhati, pacati.
517, 488.Kvaci dhātuvibhattipaccayānaṃ dīgha viparītādesalopāgamā ca.
Idha ākhyāte aniddiṭṭhesu sādhanesu kvaci dhātuvibhattipaccayānaṃ dīghaviparītādesalopāgamaiccetāni kāriyāni jinavacanānurūpāni kātabbāni.
Jāyati , kareyya, jāniyā, siyā, kare, gacche, jaññā, vakkhetha, dakkhetha, dicchati, agacchi, agacchuṃ, ahosi, ahesuṃ iccevamādīni aññānipi sādhanāni yojetabbāni.
518, 446.Attanopadāni parassapadattaṃ.
Attanopadāni kvaci parassapadattamāpajjante.
Vuccati, labbhati, paccati.
Kvacīti kimatthaṃ? Karīyate, labbhate, paccate.
519, 457.Akārāgamo hiyyattanīajjatanīkālātipattīsu.
Kvaci akārāgamo hoti hiyyattanī ajjatanīkālātipattiiccetāsu vibhattīsu.
Agamā, agamī, agamissā.
Kvacīti kimatthaṃ? Gamā, gamī, gamissā.
Brūiccetāya dhātuyā īkārāgamo hoti timhi vibhattimhi.
Bravīti.
521, 425.Dhātussantolopo’nekasarassa.
Dhātussa anto kvaci lopo hoti anekasarassa.
Gacchati, sarati, marati.
Anekasarasseti kimatthaṃ? Pāti, yāti, vāti.
Kvacīti kimatthaṃ? Mahīyati, mathīyati.
522, 476.Isuyamūnamanto ccho vā.
Isu yamu iccetesaṃ dhātūnaṃ anto ccho hoti vā. Icchati, niyacchati.
Vāti kimatthaṃ? Esati, niyamati.
Kāritaiccetesaṃ paccayānaṃ ṇo lopamāpajjate.
Kāreti, kārayati, kārāpeti, kārāpayati.
Sāsanatthaṃ samuddiṭṭhaṃ, mayākhyātaṃ samāsato;
Sakaṃ buddhivisesena, cintayantu vicakkhaṇā.
Iti ākhyātakappe catuttho kaṇḍo.
Ākhyātakappo niṭṭhito.
TẢI MOBILE APP PHẬT GIÁO THERAVĀDA ĐỂ XEM THÊM NHIỀU THÔNG TIN HỮU ÍCH (ANDROID & IOS)
