Giáo Trình Pali 3 - Một Vài Tĩnh Từ & Đại Từ Đặc Biệt, Tỷ Dụ & Chú Giải Nhóm 6

MỘT VÀI TĨNH TỪ VÀ ĐẠI DANH TỪ ĐẶC BIỆT

(31)Ba tĩnh từ ekacca, ekatiya và ekacciya (cả ba đều xuất xứ từ skr, ekatya) cùng có nghĩa “Một vài” được biến cách như sau:

NAM TÁNH

	Số ít	Số nhiều
CC	(a) ekacco	ekacce
	(b) ekacciyo	ekacciyā
	(c) ekatiyo	ekatiyā
ĐC	(a) ekaccaṃ	ekacce
	(b) ekacciyaṃ	ekacciye
	(c) ekatiyaṃ	ekatiye
	(v, v, ….. như chữ nara)

NỮ TÁNH

	Số ít	Số nhiều
CC	(a) ekaccā	ekaccā, ekaccāyo
	(b) ekacciyā	ekacciyā, ekacciyāyo
	(c) ekatiyā	ekatiyā, ekatiyāyo
	(v, v, ….. như chữ vannitā)

TRUNG TÁNH

	Số ít	Số nhiều
Chủ cách + Đối cách	(a) ekaccaṃ	ekaccāni
	(b) ekacciyaṃ	ekacciyāni
	(c) ekatiyaṃ	ekatiyāni
	(v, v, …. chữ nayana không có hô cách)

(32)BIẾN CÁCH CỦA AMU: như vậy, y như vậy

NAM TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
1.Chủ cách	asu, asuo, amuko	amū, asukā, amukā
2.Đối cách	asukaṃ, amukaṃ, amuṃ	amū, asuke, amuke
3.Sở dụng cách	amunā, amukena, asukena	amūbhi, amūhi, amukebhi, amukehi, asukebhi, asukehi
4.Chỉ định cách	amuno, amussa, asukassa, amukassa	āmūsaṃ, amūsānaṃ, asukānaṃ, amukānaṃ
5.Xuất xứ cách	amunā, amumhā, amusmā, asukamhā, asukasmā, amukamhā, amukasmā	asukehi, amukebhi, amukehi, amūbhi, amūhi, asukebhi
6.Sở thuộc cách	amuno, amussa, asukassa, amukassa	āmūsaṃ, amūsānaṃ, asukānaṃ, amukānaṃ
7.Định sở cách	amumhi, amusmiṃ, asukasmiṃ	amūsu, asukesu, amukesu

NỮ TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
1.Chủ cách	asu, asukā, amu, amukā	amū, amuyo, asukāyo, amukāyo
2.Đối cách	amuṃ, asukaṃ, amukaṃ	amū, amuyo, asukāyo, amukāyo
3.Sở dụng cách	amuyā, asukāya, amukāya	āmūbhi, amūhi, asukābhi, asukāhi, amukābhi, amukāhi
4.Chỉ định cách	amussā, amuyā, asukāya, amukāya	āmūsaṃ, amūsānaṃ, asukānaṃ, amukānaṃ
5.Xuất xứ cách	amuyā, asukāya, amukāya	āmūbhi, amūhi, asukābhi, asukāhi, amukābhi, amukāhi
6.Sở thuộc cách	amussā, amuyā, asukāya, amukāya	āmūsaṃ, amūsānaṃ, asukānaṃ, amukānaṃ
7.Định sở cách	amussaṃ, amuyaṃ, asukāya, asukāyaṃ, amukāya, amukāyaṃ	amūsa, asukāsu, amukāsu

TRUNG TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
Chủ cách + Đối cách	aduṃ, asukaṃ, amukaṃ	adūni, asukāni, amukāni
	(Phần còn lại giống như ở nam tánh)

(33)Chia động từ DIS (thấy)

Disa thường đổi thành Dassa hay dakkha (từ gốc Skr. Thì vị lai draksya). Hình thức nguyên thủy của chữ này hầu như không có ở năng động thể.

NĂNG ĐỘNG THỂ

PARASSAPADA (THÌ HIỆN TẠI)

Ngôi	số ít	Số nhiều
Ngôi 3	passati, dakkhati	passanti, dakkhanti
Ngôi 2	passasi, dakkhasi	passatha, dakkhatha
Ngôi 1	passāmi, dakkhāmi	passāma, dakkhāma

Còn lại chia ra như Paca. Chia mệnh lệnh cách và khả năng cách, không có gì khó.

QUÁ KHỨ BẤT TOÀN

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	addasā, addakkhā, apassā, adissā	addakkhu, addakkhuṃ, addasuṃ, apassuṃ
Ngôi 2	addakkho, apasso	addakkhittha, apassittha
Ngôi 1	āddakkhaṃ, apassaṃ	addakkhamhā, apassamhā.

THÌ QUÁ KHỨ

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	apassi, passi, adakkhi	apassiṃsu, passiṃsu, adakkhiṃsu, dakkhiṃsu, addasaṃsu, addasuṃ
Ngôi 2	addakkho, apassi, passi	apassittha, passittha, adakkhittha, dakkhittha
Ngôi 1	āpassiṃ, passiṃ, dakkhiṃ, addasāiṃ	apassimha, passimha, adakkhimha, dakkhimha

THÌ VỊ LAI

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	passissati, kakkhiti, dakkhissati	passissanti, dakkhinti, dakkhissanti
Ngôi 2	passissasi, dakkhisi, dakkhissasi	passissatha, dakkhissatha
Ngôi 1	passissāmi, dakkhissāmi	passissāma, dakkhissāma

TỶ DỤ NHÓM 6

“Divāvihārā nikkhamma gijjhakāṭamhi pabbate. Addasaṃ virajaṃ Buddhaṃ bhikkhusaṅghapurakkhataṃ”. Thig. V, v, 108.
“Addasa brāhmaṇo Buddhaṃ
Vippamuttaṃ nirūpadhiṃ”. Thig. V, 320.
“So addasāsi samb uddhaṃ
Nadhiṃ Nerañjaraṃ pati”. Thig. V, 309.
“Nadato parisāyaṃ te vādī – dappāpahārino
Ye te dakkhanti vadanaṃ dhañña te narapuñgava”. Apa. 533.
“Na vissase ekatiyesu evaṃ
Agārīsu pabbajitesu cāpi”. Theg. V, 1009.
“Saccaṃ kir’ evaṃ āhaṃsu narā ekacciyā idha
Kaṭṭhaṃ uplāvitaṃ seyyo; na tv’ev’ ekacciyo naro”. J.I, 326.
“Ahaṃ asuko, asukassa ñātako, suhado ti ādīni vatvā
Sallapante pi tena saddhiṃ kathā na katabhā”. Abhayatthera. Rasavāhinī.
“Tena kho pana samayena Bhagavā parito parito janapadesu paricārake abhatīte kālakate uppattīsu vyākaroti … asu amutra uppanno, asu amutra uppanno ti”. D.ii, 200.
“Gopālako sāyaṇhasamayaṃ sāmikānaṃ gāvo niyyādetvā iti paṭisañcikkhati: ajja kho gāvo amusmiñ ca padese cariṃsū ti”. A.i, 205.
“Ambho purisa, na tvaṃ addasa manussesu tatiyaṃ devadūtaṃ pātubhūtaṃ ti ?” so evaṃ āha: “Naddasaṃ, bhante” ti. A.i,140.
“Sataṃ eke sahassānaṃ amunussānaṃ addasuṃ; app’ eke’ nantaṃ addakkhuṃ, …. Disā sabbhā phuṭā ahu”. D.ii, 256.
“Adamsu te mam’ okāsaṃ sodhetuṃ añjasaṃ tadā”. Bud. I3.
“Vicinanto tadā dakkhiṃ dutiyaṃ sīlapāramiṃ”. Ibid. I3.
“Aniccaṃ aniccato ‘ddakkhuṃ
Dukkhaṃ addakkhu dukkhato”. A.ii, 52.
“Idha bhikkhave ekaccassa puggalassa appakaṃ sutaṃ hoti”. A.ii, 7.
“yo sokkhaṃ dukkhato ‘ddakkhi
Dukkhaṃ addakkhi sallato”. S.iv, 207.
“Ye pi hi keci bhikkhave anāgataṃ addhānaṃ taṃ aniccato dakkhinti, dukkhato dakkhinti, …. Te taṇhaṃ pajahissanti”. S.ii, 110.
“Sace pi dasa pajjote dhārayissasi kassapa
N ‘eva dakkhiti, rūpāni, cakkhu hi ‘ssa na vijjati”. S.i, 199.
“Itthī pi hi ekacciyā seyyo posā, janādhipā
Medhāvinī sīlavatī sassudevā patibbatā”. S.i, 86.

CHÚ GIẢI NHÓM 6

Divāvihārā: từ chỗ trú ban ngày.
(a) Vippamutta: giải thoát khỏi những trói buộc (làm cho tái sinh)
(b) Nirūpadhi: người đã vượt qua mọi điều kiện tái sinh.

3. Nadiṃ … pati: trên bờ sông Nerañjara. Pati đòi hỏi đối cách

4. (a) Vādīdappāpakārī: người diệt trừ sự kiêu căng của những đối thủ.
(b) Narapuṅgava: người cao quý nhất trong loài người.
Puṅgava: là bò đực, trong hợp từ, có nghĩa là cao quý.

5. “Một số người không đáng tin cậy
Trong hàng tại gia cũng như xuất gia”.

6. Uplāvita: trôi nổi hay vị cuốn theo dòng nước.

8. Bấy giờ Đức Thế Tôn thường tuyên bố về sự tái sinh của những đệ tử đã quá vãng ở trong những vùng xung quanh nói rằng: “Người này đã tái sinh ở chỗ kia, người kia đã tái sinh ở chỗ này.”

9. Iti paṭisañcikkhati: tư duy như vầy

11. Một vài người thấy 100. 000 phi nhân, một vài người khác thấy vô số phi nhân; tất cả mọi phương đều đông đầy (loài phi nhân).

13. Chúng thấy vô thường là vô thường, khổ là khổ.

14. Suta ở đây có nghĩa sự học.

15. Người nào thấy lạc là khổ, và thấy khổ như một mũi tên”.

17. Này Kassapa, dù ngươi có thắp mười ngọn đèn, nó cũng không thấy được các sắc, vì nó không có mắt”.

18. (a) Pasā seyyo: hơn đàn ông, Seyyo ở đây là bất biến từ
(b) Sassudevā (một người đàn bà) xem mẹ chồng như thiên nhân.
(c) Patibbatā: một người vợ trung thành.

* Bài viết trích từ cuốn: "Giáo trình PĀḶI, nguyên tác: THE NEW PALI COURSE, Tác giả Prof. A. P. Buddhadatta, Maha Nayaka Thera, Dịch giả: Ngài Thích Minh Châu.