Giáo Trình Pali 3 - Biến Cách Danh Từ Nghi Vấn, Tỷ Dụ & Chú Giải Nhóm 7

BIẾN CÁCH DANH TỪ NGHI VẤN

KIM (cái gì)

NAM TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
Chủ cách	ko	ke
Đối cách	kaṃ	ke
Sở dụng cách	kena	kebhi, kehi
Chỉ định cách	kassa, kissa, kissassa	kesaṃ, kesānaṃ
Xuất xứ cách	kamhā, kasmā	kebhi, kehi
Sở thuộc cách	kassa, kissa, kissassa	kesaṃ, kesānaṃ
Định sở cách	kamhi, kasmiṃ, kimhi, kismiṃ	kesu

NỮ TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
Chủ cách	kā	kā, kāyo
Đối cách	kaṃ	kā, kāyo
Sở dụng cách	kāya	kābhi, kāhi
Chỉ định cách	kassā, kāya, kissā	kāsaṃ, kāsānaṃ
Xuất xứ cách	kāya	kābhi, kāhi
Sở thuộc cách	kassā, kāya, kissā	kāsaṃ, kāsānaṃ
Định sở cách	kassā kāya, kassaṃ, kissaṃ, kāyaṃ	kāsu

TRUNG TÁNH

Chủ cách	kaṃ, kiṃ	ke, kāni
Đối cách

(v, v …. Như ở nam tánh)

KOCI (một người nào) KECI (một số người) …. được hình thành bằng cách thêm phân từ nghi vấn bất định CI sau KIṂ cùng với biến cách của nó.

Cana một phân từ đồng loại, chỉ được thêm sau chủ cách và đối cách của KIM. Cả hai đôi khi được thêm vào một số nghi vấn từ khác, như kakdāci, kudācana.

Biến cách của KOCI (một người nào)

NAM TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
Chủ cách	koci	keci, kecana
Đối cách	kañci, kiñci, kiñcanaṃ	keci, kecana
Sở dụng cách	kenaci	kehici
Chỉ định cách	kassaci	kesañci
Xuất xứ cách	không tìm thấy	kehici
Sở thuộc cách	kassaci	kesañci
Định sở cách	kamhici, kasmiñci, kismici, kismiñci	kesuci

NỮ TÁNH

Cách	Số ít	Số nhiều
Chủ cách	kāci	kāci
Đối cách	kañci, kiñci	kāci
Sở dụng cách	kāyaci	kāhici
Chỉ định cách	kāyaci, kassāci	kāsañci
Xuất xứ cách	kāyaci	kāhici
Sở thuộc cách	kāyaci, kassāci	kāsañci
Định sở cách	kāyaci, kāyañci, kassañci	kāsuci

TRUNG TÁNH

Chủ cách	kiñci	kānici
Đối cách

(v, v, … như ở nam tánh)

Chia động từ Nā (biết)

Động từ căn này thuộc đệ ngũ động từ, nên có động từ tướng là NĀ. Thường nó được đổi thành jā hoặc jaṃ, ít khi đổi thành nā.

NĂNG ĐỘNG THỂ PARASSAPADA

HIỆN TẠI

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	jānāti	jānanti
Ngôi 2	jānāsi	jānātha
Ngôi 1	jānāmi	jānāma

KHẢ NĂNG

Sau Ñā, chữ eyya đôi khi đổi thành iyā hay Ñā

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	jāniyā, jaññā, jāneyya	jāneyyuṃ
Ngôi 2	jāneyyāsi	jāneyyātha
Ngôi 1	jāneyyāmi	jāneyyāma

QUÁ KHỨ

Ở đây danh từ tướng nā đôi khi bị bỏ.

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	ajāni, jāni, aññāsi	ajāniṃsu, jāniṃsu, aññāsuṃ
Ngôi 2	ajāno, jāno	ajānittha, jānittha
Ngôi 1	ājāniṃ, jāniṃ, aññāsiṃ	ajānimha, jānimha

VỊ LAI

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	jānissati, ñassati	jānissanti, ñassanti
Ngôi 2	jānissasi, ñassasi	jānissātha, ñāssatha
Ngôi 1	jānissāmi, ñassāmi	jānissāma, ñassāma

Chia động từ BHŪ (nói)

(động từ tướng là a)

NĂNG ĐỘNG THỂ PARASSAPADA

HIỆN TẠI

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	brūti, bravīti, bruvīti	bruvanti
Ngôi 2	brūsi	brūtha
Ngôi 1	brūmi	brūma

MỆNH LỆNH CÁCH

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	bruvatu	bruvantu
Ngôi 2	brūhi	brūtha
Ngôi 1	brūmi	brūma

KHẢ NĂNG CÁCH

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	bruve, bruveyya	bruveyyuṃ
Ngôi 2	bruveyyāsi	bruveyyātha
Ngôi 1	bruveyyāmi	bruveyyāma

BẤT ĐỊNH

(āha thay cho brū)

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	āha	āhu, āhaṃsu
Ngôi 2	brave	bravittha
Ngôi 1	bravaṃ	bravimha

QUÁ KHỨ BẤT TOÀN

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	abravā	abravū
Ngôi 2	abravo	abravittha
Ngôi 1	abravaṃ	abravamhā

QUÁ KHỨ

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	abravi	abravuṃ
Ngôi 2	abravo	abravittha
Ngôi 1	abraviṃ	abravimhā

VỊ LAI

Ngôi	Số ít	Số nhiều
Ngôi 3	bravissati	bravissanti
Ngôi 2	bravissasi	bravissatha
Ngôi 1	abravissaṃ	bravissamhā

TỶ DỤ NHÓM 7

“Atthi nu kho, bhante, kiñci, rūpaṃ …. Kāci vedanā … rāci saññā … keci saṅkhārā … kiñci viññāṇaṃ dhuvaṃ sassataṃ?”. S.iii, 147.
“Kim su chetvā sukhaṃ seti?

Kim su chetvā na socati?

Kissassa ekadhammasa

Vadhaṃ rocesi Gotama?. S.i, 41.

“Tassa mayhaṃ, bhikkhave, etad ahosi: kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti? Kim paccayā jarāmaraṇaṃ? ti”. S.ii, 104.
“Evaṃ vilapamānaṃ taṃ Ānandaṃ āha Gotamī: “Na yuttaṃ socituṃ putta, hāsakāle upaṭṭhite”. Apa. 534.
“Allavattha allasirā sabbe ‘ve pañjalīkatā Buddhassa pāde nipatitvā idaṃ vacanaṃ abhravuṃ”. Apa. 46.
“Tvā ratanavarassa dhammaṃ sutvā
Karissāmī ti ca bravittha chatto”. V.v. 52.

“Evañ ce taṃ jaho jaññā, yathā jānāmi taṃ ahaṃ, ārakā parivajjeyya gūtheṭṭhānaṃ vapāvuse”. Theg.v, 1153.
“Yaṃ tvaṃ kāmaratiṃ brūsi
Aratī dāni sāmama”. Thig.v, 58, 141, 234.

“Vuṭṭhahitvā samādhimhā sathā loke anuttaro
Mama kammaṃ pakittento idaṃ vacanaṃ abravi”. Apa. 69.

“Kim etaṃ Gotamo āha? Puna bhavaṃ Gotamo bravitū ti”. D.i, 95.
“Pupphāsanaṃ paññapetvā sādhucittaṃ manoramaṃ
Narasāratthinaṃ aggaṃ idaṃ vacanaṃ abraviṃ. Apa. 69.

“Ye kho keci kāyena duccaritaṃ caranti … tesaṃ appiyo attā; kiñcā pi te evaṃ vadeyyaṃ: piyo me attā” ti; atha kho tesaṃ appiyo attā; taṃ kissa hetu?”. S.i, 72.
“Atha kho Bhagavā imaṃ udānesi: “aññāsi vata bho koṇḍañño, aññāsi vata bho koṇḍañño” ti. V.M, 12.
“Tathā – kathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsī ti?. S.iii, 75.
“Atha Bhagavā kismiñcid eva pararaṇe bhikkhusaṅghaṃ paṇāmetvā pubbanhasamayaṃ nivsetvā patta – cīvaraṃ ādāya kapilavatthum. piṇḍāya pāvisi”. S.iii, 91.
“Eko va Bagavā tasmiṃ samaye viharitukāme hoti, na Bhagavā tasmiṃ samaye kenaci anubandhitabbo”. S.iii, 95.
“Jeṭṭhaka – pesakārassa bhariyā kenacid eva karaṇīyena Bārāṇasiṃ gacchantī te pacceka – Buddhe disvā vanditvā: “Kiṃ bhante, avelāya āgatatthā?” ti pucchi. Dha.i, 290.
“Yassa kassaci, Ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulikātā … so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya, kappāvasesaṃ vā”. D.ii, 103.
“Paṇditā h’āvuso, manussa vīmaṃsakā: kismiṃ paṅ āyasmantānaṃ chandarāga – vinayakkhāyī satthā ti”. S.iii, 7.
“Ye keci pupphagandhā, vassikaṃ tesaṃ aggaṃ akkhāyati”.S.iii, 153.

CHÚ GIẢI NHÓM 7

Bạch Thế Tôn, có một sắc nào … thọ nào … tưởng nào … hành nào …. thức nào là thường còn, trường cửu, bất biến?.
(a) Kissassa ekadhammassa: đối với một pháp độc nhất nào.
(b) Vadhaṃ: sự giết hại phá hoại.

3. Này các tỷ kheo, ta nghĩ như vầy: do cái gì có mặt, già chết có mặt? do duyên gì, già chết có mặt?

4. Hāsakāle upaṭṭhite: khi thời gian vui cười đã đến

5. (a) Allavatthā allasirā: với y phục ướt tóc ướt.
(b) Pañjalikatā: chắp tay đưa lên chào.

6. Tava ratanavarassa: của ngươi, được ví như hòn ngọc quý.

7. “Nếu quần chúng biết người như ta biết người, chúng sẽ tránh xa ngươi như tránh hố phân vào mùa mưa”.

8. (a) Kāmarati: sự hưởng dục lạc.
(b) Arati: không thích thú.

9. (a) Vuṭṭhahitvā samadhimhā: sau khi từ thiền định đứng dậy.
(b) Pakittento: ca tụng, mô tả.

11. (a) Sādhucittaṃ: khéo trang hoàng.
(b) Narasārathinaṃ aggaṃ: bậc tối thường trong những người đánh xe điều phục con người.

12. Những người nào hành ác hạnh về thần … đôi với chúng cái ngã không được yêu mến. nhưng ngã không được chúng yêu mến, vì sao?

13. udānam udānesi: thốt lên lời cảm hứng

14. Yathā kathaṃ: như thế nào?

15. Rồi Thế Tôn, sau khi đuổi chúng tỳ kheo vì một vài lỗi lầm, và buổi sáng đắp y, cầm y bát vào thành Kapilavatthu để khất thực.

17. Kenacid eva karaṇīyena: với một vài công việc.

18. Này Anan, đối với vị nào, bốn thần túc được tu tập, làm cho sung mãn, nếu muốn, vị ấy có thể trụ lại một kiếp, hay hết thời gian còn lại của một kiếp.

19. Này Chư hiền, những người có trí hay suy tầm sẽ hỏi: bậc đạo sư giảng dạy sự điều phục dục và tham trong đối tượng nào cho các tôn giả?

* Bài viết trích từ cuốn: "Giáo trình PĀḶI, nguyên tác: THE NEW PALI COURSE, Tác giả Prof. A. P. Buddhadatta, Maha Nayaka Thera, Dịch giả: Ngài Thích Minh Châu.