Nội Dung Chính
LỚP KINH PHÁP CÚ DHAMMAPADA PALI: CÂU 75-76
DHAMMAPADA – PHÁP CÚ
(Kệ ngôn & thích nghĩa theo Chú giải)
Trích lục: Sư Thiện Hảo (Bhik. Vāyāma)
75. “Aññā hi lābhūpanisā, aññā nibbānagāminī;
Evametaṃ abhiññāya, bhikkhu buddhassa sāvako;
Sakkāraṃ nābhinandeyya, vivekamanubrūhaye.”
Pajjabandha:
Aññā hi lābhūpanisā, aññā nibbānagāminī;
Evametaṃ abhiññāya, bhikkhu buddhassa sāvako;
Sakkāraṃ nābhinandeyya, vivekamanubrūhaye.
Gajjabandha:
“Lābhūpanisā aññā hi nibbānagāminī aññā” evaṃ buddhassa sāvako bhikkhu etaṃ abhiññāya sakkāraṃ na abhinandeyya vivekaṃ anubrūhaye.
Bālavaggo pañcamo niṭṭhito.
Kệ ngôn:
Tỳ-khưu, đệ tử Phật
Sau khi biết như vầy:
‘Nhân lợi lộc là khác,
Hướng Níp-bàn là khác;’
Chớ thích sự tôn kính
Hãy trau dồi viễn ly.
Văn xuôi:
Vị tỳ-khưu đệ tử Phật khi đã biết rõ như vầy: “Nguyên nhân/cách thức của lợi lộc là khác, và sự dẫn đến Níp-bàn chắc chắn là khác”, thì chớ nên vui thích sự tôn kính mà hãy trau dồi hạnh viễn ly.
Dứt phẩm Kẻ ngu thứ năm.
Ngữ vựng:
Añña (tt): khác, ai đó, phụ
lābhūpanisā = lābha (nt) sự đạt được; lợi lộc/ích + upanisā (nut) nguyên nhân, động cơ; phương tiện, cách thức
nibbānagāminī = nibbāna (trut) sự diệt tắt 3 ngọn lửa: tham, sân, si; sự giải thoát, Níp-bàn + gāminī (nut) sự dẫn đến
abhiññāya (bbqkpt của abhijānāti): sau khi biết rõ/nhận biết
sakkāra (nt): sự tôn kính/kính trọng nābhinandeyya = na + abhinandeyya (khnc, 3, si của abhinandati) nên vui thích/ thích thú
vivekamanubrūhaye = viveka (nt) sự tách biệt/ẩn dật/viễn ly + anubrūhaye (khnc, 3, si của anubrūheti) nên thúc đẩy/tăng cường/thực tập/trau dồi
Tattha aññā hi lābhūpanisā, aññā nibbānagāminīti lābhūpanisā nāmesā aññā eva, aññā nibbānagāminī paṭipadā. Lābhuppādakena hi bhikkhunā thokaṃ akusalakammaṃ kātuṃ vaṭṭati, kāyavaṅkādīni kātabbāni honti. Yasmiñhi kāle kāyavaṅkādīsu kiñci karoti, tadā lābho uppajjati. Pāyasapātiyañhi vaṅkaṃ akatvā ujukameva hatthaṃ otāretvā ukkhipantassa hattho makkhitamattakova hoti, vaṅkaṃ katvā otāretvā ukkhipantassa pana pāyasapiṇḍaṃ uddharantova nikkhamati, evaṃ kāyavaṅkādīni karaṇakāleyeva lābho uppajjati. Ayaṃ adhammikā lābhūpanissā nāma. Upadhisampadā cīvaradhāraṇaṃ bāhusaccaṃ parivāro araññavāsoti evarūpehi pana kāraṇehi uppanno lābho dhammiko nāma hoti. Nibbānagāminiṃ paṭipadaṃ pūrentena pana bhikkhunā kāyavaṅkādīni pahātabbāni. Anandheneva andhena viya, amūgeneva mūgena viya, abadhireneva badhirena viya bhavituṃ vaṭṭati. Asaṭhena amāyena bhavituṃ vaṭṭati. Evametanti etaṃ lābhuppādanaṃ paṭipadañca nibbānagāminiṃ paṭipadañca evaṃ ñatvā sabbesaṃ saṅkhatāsaṅkhatadhammānaṃ bujjhanaṭṭhena buddhassa savanante jātaṭṭhena ovādānusāsaniṃ vā savanaṭṭhena sāvako bhikkhu adhammikaṃ catupaccayasakkāraṃ nābhinandeyya, na ceva dhammikaṃ paṭikkoseyya, kāyavivekādikaṃ vivekaṃ anubrūhaye. Tattha kāyavivekoti kāyassa ekībhāvo. Cittavivekoti aṭṭha samāpattiyo. Upadhivivekoti nibbānaṃ. Tesu kāyaviveko gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodeti, cittaviveko kilesasaṅgaṇikaṃ vinodeti, upadhiviveko saṅkhārasaṅgaṇikaṃ vinodeti. Kāyaviveko cittavivekassa paccayo hoti, cittaviveko upadhivivekassa paccayo hoti. Vuttampihetaṃ – “Kāyaviveko ca vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ, cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ, upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ visaṅkhāragatāna”nti (mahāni. 150). – Imaṃ tividhampi vivekaṃ brūheyya vaḍḍheyya, upasampajja vihareyyāti attho.
6. Paṇḍitavaggo
( 6. Phẩm Bậc Trí )
paṇḍita (tt, nt): thông minh, sáng suốt, khôn khéo; bậc trí
76. = Rādhattheravatthu
76. “Nidhīnaṃva pavattāraṃ, yaṃ passe vajjadassinaṃ;
Niggayhavādiṃ medhāviṃ, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;
Tādisaṃ bhajamānassa, seyyo hoti na pāpiyo.”
Pajjabandha:
Nidhīnaṃva pavattāraṃ, yaṃ passe vajjadassinaṃ;
Niggayhavādiṃ medhāviṃ, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje;
Tādisaṃ bhajamānassa, seyyo hoti na pāpiyo.
Gajjabandha:
Vajjadassinaṃ niggayhavādiṃ medhāviṃ yaṃ nidhīnaṃ pavattāraṃ iva passe, tādisaṃ paṇḍitaṃ bhaje, tādisaṃ bhajamānassa seyyo hoti pāpiyo na.
Kệ ngôn:
Người gặp được bậc trí
Là người thấy lỗi mình
Và khiển trách dạy dỗ
Như người chỉ kho báu
Vậy nên thân người ấy
Vì khi thân như vậy
Được tốt, chớ không xấu.
Văn xuôi:
(Một người) nếu gặp bậc trí là người nhìn ra lỗi, người nói lời khiển trách ví như người hướng đạo đến các ẩn báu. Người ấy nên kết giao với bậc trí như vậy, vì khi kết giao như vậy, người ấy được tốt hơn, chứ không có xấu hơn
Ngữ vựng:
nidhi (nt): châu báu/vật quý (được cất giấu)
pavattar (nt): người hướng/chỉ dẫn, giáo viên
passe (khnc, 3, si của passati): có thể thấy/biết/hiểu rõ
vajjadassin = vajja (trut) lỗi, tội, khuyết điểm + dassin (tt) thấy, tìm ra, biết niggayhavādiṃ = niggayha (bbqkpt của niggaṇhāti) sau khi khiển trách/phê bình/chỉ trích + vādin (tt) nói, nói ra, tuyên bố
medhāvin (tt): thông minh, sáng suốt tādisa (tt): như vậy, chất lượng/đặc tính như vậy
paṇḍita (tt, nt): thông minh, sáng suốt, khôn khéo; bậc trí
bhaje (khnc, 3, si của bhajati): nên kết giao/thân cận/đi theo
bhajamāna (htpt của bhajati): đang kết giao/thân cận/đi theo
seyyo (tt): tốt hơn, xuất sắc
pāpiyo (tt): xấu/tệ hơn
Tattha nidhīnanti tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā “ehi, sukhena jīvanūpāyaṃ dassessāmī”ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā “imaṃ gahetvā sukhena jīvā”ti ācikkhitāraṃ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino “iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmī”ti randhagavesako ca, aññātaṃ ñāpanatthāya ñātaṃ anuggahaṇatthāya sīlādīnamassa vuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokanena ullumpanasabhāvasaṇṭhito ca. Ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso “imaṃ gaṇhāhī”ti tajjetvāpi pothetvāpi nidhiṃ dassente kopaṃ na karoti, pamudito eva hoti, evameva evarūpe puggale asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭheneva bhavitabbaṃ, “bhante, mahantaṃ vo kammaṃ kataṃ , mayhaṃ ācariyupajjhāyaṭṭhāne ṭhatvā ovadantehi punapi maṃ vadeyyāthā”ti pavāretabbameva. Niggayhavādinti ekacco hi saddhivihārikādīnaṃ asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā “ayaṃ me mukhodakadānādīhi sakkaccaṃ upaṭṭhahati, sace naṃ vakkhāmi, na maṃ upaṭṭhahissati, evaṃ me parihāni bhavissatī”ti vatthuṃ avisahanto na niggayhavādī nāma hoti. So imasmiṃ sāsane kacavaraṃ ākirati. Yo pana tathārūpaṃ vajjaṃ disvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto vihārā taṃ nīharanto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma seyyathāpi sammāsambuddho. Vuttañhetaṃ – “niggayha niggayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi, pavayha pavayha, ānanda, vakkhāmi, yo sāro so ṭhassatī”ti (ma. ni. 3.196). Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ bhajeyya payirupāseyya. Tādisañhi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti, na pāpiyo vaḍḍhiyeva hoti, no parihānīti.
