NƯỚC VÀ CÁ – NGŨ DỤC VÀ TÂM
Ví như con cá sống và tìm được sự an vui trong nước như thế nào, tâm con người cũng sống và tìm được sự hưởng thụ trong các dục lạc như vậy. Con người luôn luôn suy nghĩ và trù tính cách làm thế nào để họ có thể kiếm sống và thực hiện những phận sự của họ trong lĩnh vực hoạt động xã hội. Những hoạt động bằng thân và bằng tâm này được thúc đẩy bởi những khát vọng của con người. Đó là lý do vì sao kāma guṇa — ngũ dục, được nói là nơi an trú của tâm con người. Nếu tâm bị đưa ra khỏi nơi cư trú ngũ dục của nó, nó cũng chẳng khác gì con cá bị quăng ra khỏi nước và vứt bỏ trên đất khô vậy. Đức Phật đã thuyết về ẩn dụ này dưới hình thức một bài kệ. Nó được xem là một bài kệ hoàn hảo, nhưng nếu bạn có được kinh nghiệm trong việc hành thiền hình ảnh này sẽ trở nên rõ ràng hơn.
|
Vārijova thale khitto, okamokata-ubbhato; pariphandatidaṃ cittaṃ, māradheyyaṃ pahātave. |
Như cá quăng trên bờ Vứt ra ngoài thủ giới, Tâm này vùng vẫy mạnh Hãy đoạn thế lực Ma |
|
如魚離水棲， 投於陸地上， 以此戰慄心， 擺脫魔境界 |
Như ngư ly thủy tê Đầu ư lục địa thượng Dĩ thử chiến lật tâm Bãi thoát ma cảnh giới PC 34 |
Trong ngôn ngữ mộc mạc, câu kệ Pāli trên có nghĩa rằng “Một con cá mà vốn nhà của nó là nước, nếu bắt nó ra khỏi nơi sinh sống của nó và ném trên đất khô, sẽ run rẩy và vẫy vùng như thể nó đã bị đả thương gần chết, và chỉ khát khao được trở về ngôi nhà nước của nó.”
Trong nhân tính của một con người sẽ chỉ tìm thấy Khổ Đế (dukkha-sacca), tức năm uẩn, đó là, sắc (rūpa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra) và thức (viññāṇa) vốn nằm trong cảnh giới của phiền não ma (māra kilesas). Do những phiền não này mà sự hiện hữu có mặt. Nói cách khác, sự chết xảy ra là do sự có mặt của các danh và sắc uẩn này. Không có chúng sẽ không có cái chết nào xảy ra. Do đó, các uẩn nằm trong lãnh vực hay quyền lực của kẻ Sát Nhân Lớn thường gọi là Phiền Não này (Kilesa). Tất cả danh và sắc đều nằm trong tay của tên Sát Nhân này, vì thế chúng buộc phải đối diện với già, bệnh, chết dù chúng được sanh ra trong cõi người, hay trong cõi chư thiên hoặc phạm thiên. Bạn và thân xác này của bạn chắc chắn không thể nào thoát khỏi nanh vuốt của các phiền não. Vì thế để thoát khỏi số phận này những gì bạn cần phải làm là đưa tâm vào lãnh địa của thiền định và thiền minh sát. Nghĩa là bạn phải thực hành thiền định và thiền minh sát. Bạn phải thiền quán liên tục trên các hiện tượng “phồng”, “xẹp”, “ngồi”, “chạm”, v.v… với sự tập trung cao nhất. Rồi bạn sẽ thấy tâm mình thường xuyên suy nghĩ đến các dục lạc như thường lệ. Điều này cũng giống như con cá đang lăn lộn, vặn vẹo, run rảy muốn trở lại với căn nhà nước của nó vậy. Cái tâm lăn lộn và không yên này phải được trừ khử bằng cách quán và ghi nhận liên tục nhằm ngăn không cho nó suy nghĩ.
