CON RỒNG (NĀGA) – BẬC A-LA-HÁN
Nếu một hành giả đạt được tiến bộ trong quá trình minh sát, sau khi loại bỏ cảm thọ lạc này, vị ấy sẽ đắc đạo quả A-la-hán ngay lập tức và trở thành bậc Thánh A-la-hán, bậc giải thoát hoàn toàn khỏi Hỷ Dục (nandirāga). Khi đã trở thành một bậc Thánh A-la-hán, diệt tận mọi kiết sử, vị ấy coi đó như là đã gặp được “con rồng!”. Vì thế để trả lời câu hỏi “kā nāgo”
— Con rồng nghĩa là gì? Đức Phật nói “Nāgoti kho bhikkhu khināsavassetaṁ ādhivacanaṁ.”
Ý chính của câu trả lời trên là: “Này Tỳ-kheo Kassapa! Từ ‘Nāgo’ – Con Rồng, hàm ý một bậc Thánh A-la-hán, bậc đã diệt tận mọi lậu hoặc.” Như vậy câu nói thấy con rồng, có nghĩa rằng vị ấy đã đắc đạo quả A-la-hán và trở thành một bậc Thánh A-la-hán. Vì vị ấy đã tự mình thấy được tông đồ ‘nāga’ trong khả năng của mình như một bậc Thánh A-la-hán giải thoát khỏi mọi phiền não, và Đức Phật cũng được vị ấy biết rõ là một bậc A-la-hán đích thực. Vì thế gặp Con Rồng Thiêng sẽ có giá trị như gặp Đức Phật Chánh Đẳng Giác vậy. Bản thân vị ấy, sau khi đã đoạn tận mọi phiền não, biết chắc chắn và trở nên hãnh diện rằng Đức Phật đã thuyết bài kinh này với Trí Tuệ siêu việt của ngài, trí tuệ mà ngài có được bằng kinh nghiệm tự thân như một Bậc Giác Ngộ vượt thoát khỏi mọi trói buộc của phiền não. Đây là cách Đức Phật hay Con Rồng Thiêng đã được thấy. Nhắc lại: “Con rồng nghĩa là gì? Đó chính là Bậc Thánh A-la-hán, bậc đã diệt tận mọi phiền não lậu hoặc (āsava), bao gồm dục lậu, hữu lậu, kiến lậu và vô minh lậu.”
Đến đây, trước khi chấm dứt bài pháp, chúng ta hãy lập lại câu trả lời cuối cùng. “Điều cần nhớ là: nivārana hay triền cái được ví giống như cái lọc nước; con rùa là năm uẩn; kāma hay dục là cái thớt; Nadi (hỷ) là miếng thịt; và Con Rồng Thiêng liêng là bậc Thánh A-la-hán.”
