BÀI GIẢNG NGÀY THỨ BA

Chỉ có Paññā mới đưa đến giác ngộ, giải thoát

Sīla sẽ giúp phát triển Sammā samādhi và Paññā, Sammā samādhi sẽ hỗ trợ Sīla và giúp phát triển Paññā, Paññā sẽ giúp Sīla và sẽ hỗ trợ Sammā samādhi. Cả ba điều liên quan mật thiết với nhau và hỗ trợ nhau. Nếu Thiền sinh giữ được Sīla trọn vẹn thì rất tốt, giữ giới tự nó đem lại nhiều ích lợi, nhiều kết quả tốt. Nhưng chỉ giữ Sīla hoàn hảo thì chưa đủ để đưa ta tới đích cuối cùng là giải thoát hoàn toàn. Nếu cùng một lúc ta giữ được Sīla trọn vẹn và đạt tới kinh nghiệm rất sâu về Sammā samādhi thì cũng vẫn chưa đủ để ta được hoàn toàn giải thoát. Cần phải có Paññā để đạt đến mục tiêu này.

Đức Siddhattha Gotama là người đã hoàn toàn giác ngộ, cuộc đời của Ngài được toàn vẹn Sīla ngay từ thời thơ ấu. Sau đó, ngày đã thực hành Sammā samādhi, Ngài đã từ bỏ đời sống gia đình để đi tầm đạo với nhiều Bậc Thầy. Ngài đã từng tu tập các tầng Thiền định cao nhất thời đó là 8 tầng Thiền (4 tầng Thiền sắc giới và 4 tầng Thiền vô sắc giới). Ngài đã thực tập tất cả nhưng vẫn thấy mình chưa được giải thoát hoàn toàn. Ngài nhận thấy sâu tận trong tâm vẫn còn những bất tịnh nằm bất động giống như núi lửa đang ngủ yên: “Khi nào những núi lửa này còn hiện hữu, chúng có thể bùng nổ bất cứ lúc nào. Chúng sẽ chế ngự ta và một lần nữa cuộc đời ta lại tràn đầy đau khổ. Phải bứng nhổ tận gốc rễ của các bất tịnh nằm rất sâu trong tâm ta”.

Vì lý do này, Ngài đã tiếp tục tìm kiếm và đã tái khám phá ra phương pháp Thiền Vipassana, đó là Paññā (Trí tuệ). Chỉ có thực tập Vipassana, Ngài mới phát triển được Paññā và đã trở thành một người hoàn toàn giác ngộ. Nếu không thực tập Vipassana, thì việc này đã không thể thành tựu Paññā. Thiền Vipassana đã bị thất truyền ở Ấn Độ, tên gọi thì còn, nhưng trí tuệ thực nghiệm (Paññā) ở trạng thái hoàn hảo của nó đã hoàn toàn biến mất. Chính Ngài đã tìm lại phương pháp này.

Trong 3 phần của Dhamma thuộc Bát Thánh Đạo có 3 yếu tố thuộc Sīla (Giới hạnh), có 3 yếu tố thuộc Samādhi (Định tâm) và 2 yếu tố còn lại thuộc về Paññā (Trí tuệ). Đó là Sammā saṅkappo (Chánh tư duy) và Sammā-diṭṭhi (Chánh kiến).

Sammā saṅkappo (Chánh tư duy)

Là sự suy nghĩ chân chánh. Khi dự một khóa Thiền này, lúc đầu, ở bề mặt của tâm, ta gặp phải những bất tịnh nào đó làm cho mình rất dao động. Một chuyện gì đó sẽ có ảnh hưởng mạnh mẽ đến tâm, và khi quan sát hơi thở, nhiều ý tưởng bắt đầu tràn ngập, nhiều khi là những ý tưởng xấu xa. Có khi tâm trở nên giận dữ, đầy oán ghét, buồn bã, chán nản hay đầy ý tưởng đam mê. Các tư tưởng này tiếp tục chi phối trấn áp ta và ta cố gắng hết sức để quay trở về với hơi thở một ngày, hai ngày, ba ngày qua đi.

Rồi ta nhận ra rằng không phải mọi ý tưởng biến đi mà là khuôn mẫu các ý tưởng đã bắt đầu thay đổi. Các luồng ý tưởng không còn mãnh liệt như ban đầu, các ý tưởng vẫn còn đấy mà hầu hết chúng đều hướng về đường lối tu tập, hướng về Dhamma. Ta bắt đầu hiểu biết thế nào là con đường tu tập đúng, phải thực hành Thiền ra làm sao và những khó khăn khi tu tập là gì. Tất cả những ý nghĩ này tiếp tục hiện ra trong tâm thay thế cho những ý nghĩ bất thiện. Đây là Sammā saṅkappo (Chánh tư duy). Nhưng đây vẫn chưa phải là Paññā ưu việt đã giúp cho Thái tử Siddhattha Gotama đạt được giác ngộ viên mãn. Những học thuyết chỉ dẫn cho người ta suy nghĩ tốt đã có thời trước. Ở Ấn Độ, ngay cả thời trước hoặc cùng thời với Đức Phật và cả sau thời đại của Ngài, các học thuyết đều dạy ta cần phải có những ý tưởng tốt lành. Rồi sau đó, ta mới có thể nhìn sự vật một cách đúng đắn và đây là Sammā-diṭṭhi (Chánh kiến), sự hiểu biết hay quan niệm chân chánh. Nhờ vậy, Ta có thể nhìn mọi sự việc một cách đúng đắn, đúng như thật. Cũng như khi mặt trời bị một đám mây đen dày đặc che khuất, làm cho mình không thể nhìn ánh sáng, mọi thứ đều chìm trong bóng tối. Thế rồi, một vài lớp mây bay đi, một số lớp mây khác vẫn còn đó nhưng không còn dày đặc, đen tối như trước. Chúng đã mỏng bớt đi, ta đã thấy ánh sang mặc dù đám mây chưa đi hết. Suy nghĩ chân chánh (Sammā saṅkappo) này rất cần thiết. Ý tưởng vẫn còn đó, ta chưa đạt đến giai đoạn tâm không còn suy nghĩ, tư tưởng. Sự suy nghĩ vẫn có mặt nhưng không xáo trộn và cản trước mình tiến tu.

Sammā-diṭṭhi (Chánh kiến)

Là sự thấu hiểu sự thực đúng như thật. Đây mới là Paññā đích thực. Dần dần, ta sẽ phát triển được Paññā, trí tuệ đưa đến sự giải thoát hoàn toàn. Paññā có 3 giai đoạn: Suttamayā Paññā (Văn tuệ) là trí tuệ thụ nhận do nghe được hay đọc lại từ người khác, Cinta mayā Paññā (Tư tuệ) là tuệ tư duy do suy luận mà có và Bhāvanā mayā Paññā (Tu tuệ) là trí tuệ do sự tự chứng nghiệm.

Bài viết trích từ Pháp Thoại Khoá Thiền Vipassana 10 Ngày do Thiền Sư S.N. Goenka giảng dạy và hướng dẫn.

AUDIOS BÀI GIẢNG KHÓA THIỀN VIPASSANA 10 NGÀY

TẢI MOBILE APP PHẬT GIÁO THERAVĀDA ĐỂ XEM THÊM NHIỀU THÔNG TIN HỮU ÍCH (ANDROID & IOS)