Thiền Sư Webu Sayadaw (1896-1977)
Đại Trưởng Lão Tỳ-khưu Webu Sayadaw là một trong số những Tỳ Khưu được kính trọng đặc biệt ở Myanmar trong thế kỷ này. Nét độc đáo của Ngài là ở chỗ dành hoàn toàn tầm quan trọng cho việc chuyên chăm thực hành hơn là sự thành tựu trong việc nghiên cứu lý thuyết. Ngài sinh ngày 17 tháng 2 năm 1896 tại làng Ingyinpin thuộc miền thượng Myanma. Theo truyền thống, lúc lên 9 tuổi Ngài vào chùa để trở thành Sa di và bắt đầu được đào luyện về Kinh điển Pāli cho tới lúc Ngài 27 tuổi. Năm 1923 (bảy năm sau khi thụ giới), Ngài rời tu viện và sống bốn năm trong cảnh cô tịch.
Ngài thực hành (và sau này dạy) phương pháp Ānāpāna-sati (ý thức việc hít vào và thở ra). Ngài nói khi thực hành phương pháp này ở mức độ tập trung rất sâu, người ta có thể phát triển Vipassāna (quán thông) về những đặc tính cốt yếu của mọi kinh nghiệm: Aniccā (vô thường), Anattā (vô ngã) và Dukkha (khổ não). Ngài nổi tiếng về sự chuyên chăm không nao núng trong việc quán tưởng và trải qua hầu hết thời gian của mình trong cảnh cô tịch. Người ta coi Ngài là một A-La-Hán, và người ta cũng nói Ngài không bao giờ ngủ.
Trong năm mươi bảy năm đầu cuộc đời, Ngài sống ở Myanmar thượng, chia thời giờ của mình cho ba trung tâm thiền ở một khu vực nhỏ. Sau chuyến đi lần đầu tiên tới Yangon, theo lời mời của Sayagyi U Ba Khin năm 1953, Ngài cũng xuống vùng Myanmar hạ, và thỉnh thoảng đi lại ở đây để giảng dạy và quán tưởng. Ngài cũng đi hành hương tới Ấn Ðộ và Sri Lanka. Ngài trải qua những ngày cuối đời mình ở trung tâm thiền tại làng quê nơi Ngài sinh trưởng. Ngài qua đời ngày 26 tháng 6 năm 1977, hưởng thọ 81 tuổi.
Lần Sơ Ngộ Của Webu Sayadaw Với Sayagyi U Ba Khin
Ðầu năm 1914, xảy ra một sự kiện có tầm quan trọng lớn cho cuộc đời U Ba Khin. Ngài được bổ nhiệm chức vụ Kế toán trưởng của Hội đồng Quản trị Ðường sắt Miến Ðiện. Một trong những nhiệm vụ của Ngài là đi lại trên tuyến đường Rangoon-Mandalay để kiểm tra các sổ sách kế toán của các nhà ga địa phương. Ngài dùng một toa xe đặc biệt dành cho Kế toán trưởng, với đầy đủ phương tiện làm việc văn phòng và ngủ nghỉ. Toa xe của Ngài được móc vào xe lửa chính, và được tháo ra ở những nhà ga khác nhau.
Vào một ngày tháng bảy, do lầm lẫn, toa xe của Ngài được tháo ra ở một ga trong thành phố Kyaukse, cách Mandalay 40 dặm về phía nam. Tuy Ngài không có chương trình kiểm toán ở ga này, nhưng với tư cách Kế toán trưởng, Ngài có quyền kiểm tra bất cứ ga nào, và Ngài đã làm chuyện này. Khi xong công việc kiểm toán tại đây, Ngài quyết định đến thăm ga kế cận là Shwetharlyaung Hill và Ngài ra đi với viên trưởng ga địa phương. Sayagyi trước đó đã từng nghe nói đến một vị sư tên là Webu Sayadaw đang sống tại đây và là người đã đạt mức độ phát triển cao. Từ trên đỉnh đồi họ có thể thấy ở xa xa một chòm nhà san sát nhau. Họ nhận ra đó là tu viện của Webu Sayadaw và họ đã quyết định đi đến đó. Khoảng 3 giờ chiều họ đã đến nơi. Một sư bà đang ngồi giã ớt và đậu, và họ hỏi bà họ có thể thăm Sayagyi được không. “Giờ này, sư Thầy không gặp ai cả,” bà nói. “Thầy đang suy niệm và sẽ không ra khỏi lều của Thầy cho tới sáu giờ. Sư Thầy không tiếp khách. Thầy chỉ ra khỏi lều khoảng nửa giờ ban tối. Lúc đó, nếu gặp ai Thầy sẽ giảng dạy một chút rồi lại về lều. Thầy không tiếp ai vào những lúc họ muốn gặp Thầy.”
U Ba Khin giải thích cho bà ấy rằng Ngài là khách từ Yangon tới và không có nhiều thời giờ. Ngài rất muốn gặp Webu Sayadaw: “Có thể gặp sư Thầy ở ngoài lều không?” Sư bà chỉ tay về phía lều, một căn nhà nhỏ làm bằng tre, và hai người khách cùng nhau đến đó. Sayagyi quì gối xuống đất và nói, “Kính thưa Thầy, con đã đi đường xa từ Myanmar hạ, Yangon đến đây và con muốn thăm Thầy.” Ai nấy đều ngạc nhiên khi cánh cửa mở ra và Webu Sayadaw xuất hiện, cùng với một bầy muỗi bay ra. U Ba Khin cúi chào, để ý giữ thái độ tập trung nơi thân thể với ý thức về Aniccā. Webu Sayadaw hỏi Sayagyi:
– Người thế tục, anh ước vọng điều gì?
– Thưa Thầy, con ước vọng đạt Niết bàn
– Niết bàn? Anh sẽ đạt được Niết bàn bằng cách nào?
– Bằng suy niệm và ý thức về Aniccā, thưa Thầy.
– Anh đã học được ý thức về Aniccā này ở đâu?
Sayagyi giải thích mình đã học thiền Vipassāna với Sya Thetgyi.
– Anh đã hành thiền Vipassāna sao?
– Vâng, thưa Thầy, con đang hành thiền Vipassāna.
– Vipassāna loại nào?
Webu Sayadaw hỏi kĩ hơn và Sayagyi kể ra những chi tiết. Sayadaw rất hài lòng. Ngài nói, “Ta đã suy niệm trong khu rừng vắng này một mình đã nhiều năm để cảm nghiệm những giai đoạn của Vipassāna như anh mô tả.” Ngài lấy làm lạ vì gặp một người trưởng gia đã đạt sự thành thạo về thiền như thế mà không phải là một tu sĩ.
Webu Sayadaw cùng hành thiền với Sayagyi, và sau một lúc Ngài nói: “Anh phải bắt đầu giảng dạy ngay bây giờ. Anh đã đạt được Pāramī khá lắm (Ba-la-mật, sức mạnh nội tâm tích lũy), bây giờ anh phải dạy Dhamma cho người khác. Ðừng để ai gặp anh mà phải lỡ mất những ơn ích của việc giảng dạy này. Anh không được chờ đợi. Anh phải giảng dạy, giảng dạy ngay bây giờ!”.
Với một sự khích lệ có sức mạnh như thế từ con người thánh thiện này, U Ba Khin cảm thấy mình không có chọn lựa nào khác ngoài việc phải giảng dạy. Khi Ngài trở về ga xe lửa, người trợ lí trưởng ga trở thành học trò đầu tiên của ông. Sayagyi đã dạy người này tập Ānāpāna (niệm hơi thở) ngay trên toa xe của mình, dùng hai chiếc bàn trong toa ăn làm ghế ngồi thiền.
Tuy phải một thập kỉ sau, Sayagyi mới bắt đầu dạy một cách chính thức, nhưng sự kiện này là một bước ngoặt quan trọng. Nó đánh dấu thời điểm Sayagyi bắt đầu đem những hiểu biết về thiền của mình chia sẻ cho những người khác.
