Khổ

Nội Dung Chính

Khổ
- Bài Giảng Sư Toại Khanh Youtube 2019

Bài Giảng Sư Toại Khanh Youtube 2019

Thưa đại chúng, hôm nay chúng ta học tiếp kinh 99, bắt đầu từ kinh 98 đi.

Kinh 98 hôm qua mình học, tức là một cái người còn trông đợi, còn hy vọng, còn nuôi ảo mộng kiếm tìm một cái gì vĩnh cửu thường hằng ở trong cái cuộc đời này thì cái người đó không thể nào mà chạm tay được cứu cánh giải thoát, hỏng thể nào mà chạm tay được. Nó có một cái chuyện rất là quan trọng mà hôm qua tôi nói mà trong room có để ý hôn? Một chuyện rất là quan trọng, đó là khi nào mà chánh niệm, trí tuệ của mình nó đủ mạnh, trước hết là chánh niệm trước, phải sống chánh niệm cho nó đủ mạnh để cho cái tuệ nó làm việc, nha, chánh niệm rất quan trọng.

Khi nào mình sống có chánh niệm đủ mạnh để nó hỗ trợ cho trí tuệ có mặt, và khi nào cả hai cái này nó đủ mạnh thì mình mới thấy được một điều vô cùng quan trọng, đó là cái sự hiện hữu này nó là một cái gánh nặng, nói vậy không sai, nó là một cái gánh nặng mình phải mang vác nó đi từng giờ, từng ngày, từng tháng, từng năm.

Thứ hai nữa, nó là một cái nhà ngục, một cái nhà giam, là bởi vì ngay trong chính hình hài này chúng ta muốn vượt thoát ra ngoài những hệ lụy của nó không được, hễ còn mang thân này là chúng ta phải chấp nhận những hệ lụy của nó. Nhẹ nhẹ đó, nhẹ nhẹ đó, là: đói, khát, nóng, lạnh, tê, mõi, nhức, buốt, ngứa ngái, đó, nhẹ đó. Rồi có cái thân này chúng ta phải ăn uống, tiểu tiện, tắm rửa, rồi áo quần, rồi nhà cửa, giày dép, xe cộ, tùm lum hết. Bao nhiêu là vấn đề, bao nhiêu là hệ lụy đi ra từ đó.

Phải là người có chánh niệm họ mới thấm cái đó, còn bây giờ mình không sống chánh niệm, mình sống lăng xăng lăng xăng, thất niệm và phóng dật, thì cái đó nếu mà chúng ta có nghe giảng 100 năm đi nữa thì chúng ta cũng không có thấy sợ đâu, không thấy sợ; nhưng mà phải sống chánh niệm chúng ta mới thấy cái thân này nó là gánh nặng.

Đó là gánh nặng, nó là cái nhà giam và với chánh niệm và trí tuệ, chúng ta thấy cái khía cạnh thứ ba, đó là cái sự vô nghĩa, đó là cái sự tẻ nhạt, đó là cái sự vô vị.

Chỉ với đời sống chánh niệm chúng ta mới thấy được những khía cạnh đó:

1. Nó là gánh nặng mà mình phải mang vác cả một đời.

2. Nó là nhà giam khiến mình phải bị tù hãm trong mấy chục ký lô này.

3. Cái sự tồn tại của nó là vô nghĩa, là sự vô vị, là sự tẻ nhạt mà không có một mục đích gì hết. Do nhân do duyên còn đủ thì nó còn hiện hữu, thì mai này nhân duyên của kiếp này mãn nó lại có nhân duyên nó đi về một phương khác, cứ như vậy một cái hành trình phải nói là thăm thẳm, đằng đẳng không biết bao giờ kết thúc.

Thì có hiểu được cái chỗ đó thì mình mới lìa được cái tư tưởng mà đi tìm một cái thường còn. Đi tìm một cái gì đó vĩnh cửu, cái ý niệm đó khởi đi từ cái chuyện mà mình còn thấy trên đời này nó có cái gì đó nó hay hay, nó ngọt ngọt.

Mình thấy nước Mỹ nó là cái gì đó, nước Nhật, nước Đức, nước Thụy sĩ, nó là cái gì đó mình mới có ý định cư, mình xin cái quốc tịch. Chớ còn nếu mà cái đất nước đó mà mình thấy nó là Syria, nó là Li băng, nó là Iraq, nó là Campuchia, nó là một cái xứ Ethiopia, Somalia, Uganda ở bên Châu Phi đó, nếu mình thấy nó như vậy thì mình không có hứng thú mà nghĩ đến chuyện định cư lâu dài, một sự nghiệp trường kỳ ở những nơi chốn đó đâu quí vị, tui khẳng định như vậy. Chỉ khi nào mình thấy nó là Úc, nó là Mỹ, nó là Nhật, nó là Pháp, nó là Thụy sĩ, nó là một xứ Bắc Âu ngon lành nào đó thì mình mới có ý định cư.

Ở đây cũng vậy khi mà mình còn thấy cái thế giới này nó là cái gì đó còn có chỗ ngọt ngào, còn có chỗ tin cậy, tín nhiệm, trông đợi, hoài vọng được thì chúng ta mới còn có ý tưởng, mới còn có ý tưởng đi tìm kiếm cái gì trường hằng vĩnh cửu.

Cho nên ở đây nói rất là gọn, vị tỳ kheo này còn thấy các hành, thấy vạn vật là thường hằng thì vị đó không có khả năng nào chứng ngộ thánh quả hết. Cái đó nói gọn nhưng mà nói cho tới nơi thì nó như thế này: Sở dĩ mà anh còn thấy cái gì đó nó còn trường tồn là bởi vì anh chưa thấy mọi sự nó là khổ, mà khi anh chưa thấy mọi sự là khổ thì có nghĩa là anh chưa thấy khổ đế là gì, mà một người chưa thấy khổ đế thì làm sao mà thấy được tập đế, làm sao mà thấy được diệt và đạo đế? Mà một người không thấy bốn đế thì làm sao mà chứng thánh được, khổ quá, chuyện đó rất là đơn giản, rất là tiểu học, rất là sơ đẳng, nha.

Khi mà anh có lòng đi tìm một cái trường cửu nghĩa là anh không chịu thấy rằng mọi sự nó là nhà ngục, nó là sự giam hãm, nó là sự mệt mỏi, tẻ nhạt, vô vị, vô nghĩa, và trên hết nó là gánh nặng, nó là gánh nặng. Khi mà thấy được nó là gánh nặng, nó là nhà giam, nó là sự vô nghĩa thì chúng ta không có ý đi tìm cái kia. Chúng ta còn trông đợi vào một cái gì vĩnh hằng cũng có nghĩa là chúng ta chưa thấy được cái nọ, chưa thấy được mọi sự là khổ, nha, rất là quan trọng, rồi. Cái bài đó hôm qua mình học rồi, bây giờ mình ôn lại thôi cho nhớ.

Bây giờ tiếp theo bài 99 cũng y chang như vậy. Vị nào, ở đây Ngài nói là tỳ kheo nhưng mình phải hiểu ngầm là một phàm phu nào, mà còn thấy trong đời này nó còn có chút gì đó nó an lạc, hạnh phúc, thì chưa khá.

Bởi vì tôi nói không biết bao nhiêu lần, hạnh phúc hay đau khổ nó chỉ là sự đắp đổi, vắng mặt của đau khổ thì mình gọi đó là hạnh phúc. Ở đây chúng ta có hai định nghĩa rất là quan trọng quí vị phải ghi:

1. Hạnh phúc của kẻ hạ căn là sự vắng mặt của đau khổ (đau khổ đây tức là quả bất thiện)

2. Hạnh phúc của bậc thượng căn là sự vắng mặt của phiền não (nhân bất thiện)

Các vị có hiểu không? Cái hạnh phúc của kẻ hạ căn là sự vắng mặt của đau khổ, mà đau khổ là quả bất thiện, rồi cái hạnh phúc của bậc thượng căn là sự vắng mặt của phiền não, mà phiền não là nhân bất thiện. Các vị có hiểu chỗ này không? Có nghĩa là cái hạnh phúc của chúng sanh cao cấp và chúng sanh hạ cấp nó khác nhau ngàn trùng.

Tại sao mà hạnh phúc của kẻ hạ căn à sự vắng mặt của đau khổ? Thí dụ như bây giờ đối với chúng sanh tầm thường không trí tuệ, không tu hành, không hiểu biết, không nhận thức gì hết thì hạnh phúc là gì? Hạnh phúc là không bị bịnh hoạn, không bị tù tội, không bị nợ nần, không bị đau đớn nhức mõi, không có chuyện gì phải ưu tư lo lắng, đó, thì đối với họ đó là hạnh phúc. Hạnh phúc của cái kẻ hạ căn là sự vắng mặt của đau khổ, mà đau khổ ở đây mình phải hiểu là quả bất thiện.

Còn hạnh phúc của bậc thượng căn là sự vắng mặt của phiền não, mình thấy rõ ràng như vậy. Thí dụ như một vị tỳ kheo tu hành ngon lành – nắng, gió, mưa, sương, đói, khát, nóng, lạnh – đối với vị đó chuyện nhỏ mà cái vấn đề là cái phiền não tham, sân, si đối với vị đó – cái đó mới là chuyện lớn, nha. Chớ còn mà đói, khát, nóng, lạnh, nắng, gió, mưa, sương, đói hỏng có ăn, lạnh mặc hỏng có đủ ấm, rồi bịnh hỏng có thuốc uống đối với vị đó thì cái chuyện đó hỏng có ghê, mà cái ghê nhất là vị đó không có giải quyết được cái vấn đề phiền não của mình, nha. Cho nên nếu mình hiểu được cái này mình mới thấy: “Ờ thì ra cái hạnh phúc với cái đau khổ nó là một cái gì đó rất là tương đối”. Tùy người mà cái hạnh phúc đó là gì, tùy người mà cái đau khổ đó là gì, nha.

Với một người mà hiểu được cái lý 4 đế, thì họ thấy rằng mọi hiện hữu đều là khổ dầu đó là hạnh phúc hay đau khổ, bởi vì một bên là sự có mặt của nhân phiền não, của nhân bất thiện; một bên là sự có mặt của quả bất thiện. Dầu nhân bất thiện hay quả bất thiện thì cũng là anh em ruột, cũng đều là một cha một mẹ, cũng đều là anh em chú bác, cũng đều là anh em cô cậu hết á, một phe, nha.

Cho nên, một cái vị mà gọi là có hiểu đạo, có tu chứng thì vị này không có tài nào mà thấy được rằng trong cuộc đời này có một cái góc cạnh nào đó mà đáng gọi là hạnh phúc hết, bởi vì trong đây có ghi rõ mà, chúng tôi mới vừa ghi đó:

Hạnh phúc của bậc thượng căn chỉ là sự vắng mặt của phiền não thôi, còn hạnh phúc của kẻ hạ căn ấy là sự vắng mặt của quả xấu, khi mà nó không bị đói, không bị lạnh, không bị đau đớn, khi mà nó có được cái nó thích thì đó là hạnh phúc, vậy thôi. Đối với bậc thượng căn, đau khổ của họ là khi nào phiền não có mặt. Nhưng mà nếu mình nói như vậy thì có nghĩa là dầu hạnh phúc cỡ nào cũng là nằm quẩn quanh trong cái khổ thôi, nha. Một cái thì nhân khổ, một cái thì quả khổ, nha.

Cho nên là ở đây, một cái người mà không hiểu được chuyện đó, không hiểu được cái điều này nè, thì người đó mới còn có cái lòng trông đợi một cái góc đời nào đó còn hạnh phúc, còn trông đợi một cái góc đời nào đó có hạnh phúc.

Điều thứ ba nữa là một vị tỳ kheo còn thấy có một cái tôi lẫn khuất, phản phất, váng vất ở đâu đó trong cái cuộc đời phù du này, thì người đó chưa có khá. Thí dụ như, cái chuyện này có thiệt, ngày xưa mình chưa biết đạo mình thấy nhan sắc là của mình, mình thấy mình đẹp, mình thấy mình giỏi, mình thấy mình giàu, mình thấy mình có uy tín, mình có quyền lực blah blah blah blah… Bây giờ mình hiểu Phật Pháp rồi, mình biết mấy cái đó là phù du, là ảo mộng, là bọt nước, là mù sương; bây giờ là mình chuyên tâm tu tập giới, định, tuệ nhưng mà mình lại kẹt vô trong cái khác, đấy. Mình kẹt vô cái chỗ là mình thấy mình là ngon lành, mình có chánh niệm, mình có trí tuệ, mình có thiền định, mình có kiến thức giáo lý, mình là blah blah blah blah… Như vậy mình lại kẹt vô một cái khác, đấy.

Trong khi một cái người mà coi như là có tu chứng, có hiểu biết, có nhận thức thì họ không thấy cái chuyện tôi bất thiện hay là tôi thiện, họ không có thấy như vậy, họ không có nghĩ như vậy, họ không có quan niệm như vậy, họ không có nhận thức như vậy, họ không có ý niệm như vậy, nha. Mà họ thấy rất rõ rằng:

Bất thiện là gì? Đó là giây phút tâm xấu có mặt.

Tu tập là gì? Đó là giây phút tâm lành có mặt.

Chỉ vậy thôi, chỉ vậy thôi, thay vì lúc đau đớn nghĩ rằng tôi đang đau đớn, thân xác của tôi đang bị đau đớn thì vị hành giả chỉ ghi nhận rằng khổ thọ đang có mặt, xong. Ở đây không hề có một cái tôi nào ở đây hết. Và tôi hứa với các vị, có một cái sự khác biệt rất là lớn giữa hai cái nhận thức:

1. Tôi đang bị đau đớn, thân thể của tôi đang có vấn đề, đó là nhận thức một.

2. Nhận thức hai đơn giản hơn: đau khổ đang có mặt, khổ thọ đang có mặt và cũng đang mất đi.

Nhận thức hai này nó bóc tách được cái “tôi” ra thì tình hình nó khác đi, nhẹ lắm.

Tôi kể các vị nghe hoài cái câu chuyện một người phật tử đến hỏi vị thiền sư là:

“Tôi muốn hạnh phúc thì tôi phải làm sao?”, thì vị thiền sư đó nói trước nhất là:

bỏ chữ “tôi” trước cái đã,

rồi bỏ luôn cái “muốn”,

thì cái còn lại chính là “hạnh phúc”

Các vị nghe kịp không?

Tôi muốn hạnh phúc thì chuyện đầu tiên là bỏ chữ “tôi” trước cái đã, tiếp theo là bỏ chữ “muốn”, bỏ cái tôi đi tức là bỏ cái ngã chấp, rồi bỏ cái muốn tức là bỏ cái tham ái đi, thì cái còn lại đó là hạnh phúc, chỉ vậy thôi, nha.

Nghe nó hơi kỳ kỳ nhưng mà ngẫm lại coi, tại sao mình bị đau khổ? Là bởi vì: “muốn quá chừng muốn luôn”, mình muốn tùm lum hết; nhưng mà gom lại cái muốn đó nó có hai, nhưng chính vì muốn mà không được nên mới khổ. Cái muốn thứ nhứt, muốn cái mình thích mà không được. Cái muốn thứ hai là cái muốn tránh cái mình ghét cũng không được toại nguyện. Đấy, trong đời chúng ta, chúng ta nhớ trong tay có một tỷ cái muốn, mà gom được có hai cái đó thôi:

1. Muốn có được cái mình thích,

2. Muốn tránh được cái mình ghét.

Nhưng các vị biết mà, hai cái này hỏng có dễ đâu, hỏng có dễ đâu. Muốn có được cái mình thích, quí vị thích bao nhiêu thứ và có được toại nguyện bao nhiêu phần trăm ở trong đó? Rồi bây giờ qua tới cái ghét, quí vị muốn tránh bao nhiêu thứ và quí vị đã tránh được bao nhiêu trong số đó? Nghĩ kỹ lại dùm tôi đi, nghĩ kỹ lại đi, đừng có mà, quí vị làm việc có mình mình có gì đâu mà ngại phải hôn?

Nghĩ kỹ lại coi quí vị thích bao nhiêu thứ và quí vị toại nguyện được bao nhiêu phần trăm. Rồi quí vị ghét bao nhiêu chuyện, bao nhiêu thứ, bao nhiêu vấn đề trên đời này trong số những cái quí vị ghét, quí vị tránh được bao nhiêu phần trăm?

Tôi nói thẳng luôn, các vị đâu có muốn trưa nắng chang chang mà phải đi trong nắng bởi vì đâu có muốn mình phải bị nực, các vị đâu có muốn mình phải bực mình, phải hờn giận, phải sợ hãi, đúng không? Các vị đâu có muốn, nhưng mà nó vẫn đến, đủ duyên thì nó đến vì nó do duyên mà đến mà. Cho nên duyên đủ thì tự nhiên là chúng ta thấy thoải mái vui vẻ, một cái loại duyên khác nó đến thì khiến chúng ta buồn khổ sợ hãi đau khổ, nha, đại khái như vậy.

Thì như vậy mình thấy rõ ràng rằng trong đời này, chỉ riêng cái khoản mà muốn thôi đó, là mình thấy có bao nhiêu thứ muốn, gom lại có hai thứ:

* muốn tránh mà không được là khổ,

* muốn có mà không được cũng là khổ.

Nếu mà gom lại như vậy rồi là mình thấy là ở đây không hề có một cái tôi nào ở đây hết, tất cả là do duyên hết, do duyên nó điều động hết, nha, do duyên điều động.

Vị tỳ kheo nào thấy rõ rằng:

Ở đây không có ai là người tu hành hết, chỉ có sự tu hành, chỉ có tâm tu hành đang có mặt.

Ở đây không có ai đang bị phiền não mà chỉ có phiền não đang có mặt.

Nhớ nha:

Ở đây không có ai bị đau khổ hết, chỉ có sự đau khổ đang có mặt.

Đấy, nghe nó kỳ dữ lắm, người không có hành trì, không có học giáo lý, nghe cái đó rất là kỳ, nhưng mà lâu ngày nó quen, quí vị.

Cũng giống như là một người có kiến thức khoa học, họ nhìn cái vấn đề nó khác mình nhiều lắm; thí dụ như họ đang có mặt bên một con thác đổ ầm ầm ầm, bên trên là trời mưa tối tăm mịt mù, sấm chớp tùm lum hết, thì họ nhìn cái đó, họ nhìn con thác đổ ầm ầm, rồi núi rừng cây cỏ nghiêng ngã trong cái bão tố phong ba thì họ ngại thì có ngại đó nhưng mà cái nhận thức nó khác; còn cái anh mọi ở trong rừng thì ảnh nhìn cái đó ảnh nghĩ khác: ảnh tưởng là một đấng thần linh nào đó đang nổi giận trừng phạt ảnh tùm lum hết, thí dụ như vậy các vị thấy chưa? Chỉ là một suy nghĩ thôi. Khi mình hiểu nó là vấn đề gì đó, mình hiểu nó là cái gì đó thì mình hiểu khác, chúng ta tiếp tục là anh mọi hay chúng ta tiếp tục là một sinh viên?

Anh sinh viên ảnh nhìn thấy những hiện tượng thiên nhiên, dầu có sợ đi nữa, nhưng mà cái sợ của ảnh nó khác hẳn cái sợ của anh mọi trong rừng, nha. Kêu anh thanh niên mà quì lạy cái thác, cái con thác đó, dòng thác đó, kêu ảnh quì lạy cái tia chớp đó, kêu ảnh quì lạy núi rừng đang nghiêng ngã, quì lạy giữa cơn phong ba đó ảnh làm hỏng được tại vì đó là hiện tượng thiên nhiên bình thường, nha, bình thường. Chớ cái anh mọi là ảnh thấy cái gì mà lạ lạ là ảnh chỉ rung thôi, nha. Cái hiện tượng mà bái vật, là thờ cái này cái kia, totem, cũng đi ra từ cái chỗ là đứng trước thiên nhiên mà họ không biết được cái đó là cái gì cho nên họ mới thích, mới ghét, mới sợ, đấy.

Ở đây cũng vậy, chúng ta đi thờ phụng, chúng ta đi kiếm tìm một cái tôi, một cái cái bản ngã là bởi vì chúng ta không biết mình thật sự mình được cấu tạo ra làm sao hết. Từ đó chúng ta mới dán một cái nhãn, cái mark lên trên cái hình hài mấy chục ký lô này: trí thức nè, nào là đẹp người, nào là giàu sang, nào là quyền lực, nào là may mắn, blah blah blah blah… Trong khi đó, chúng ta chỉ nghĩ rằng đây là một khối tổng hợp của các duyên, mọi thứ thân và tâm ở đây nó đang vận hành theo cái sự điều động của các duyên, duyên đủ thì mọi thứ có mặt, mà duyên thiếu thì mọi thứ vắng mặt.

Tôi nói hoài hà, tiếng đàn không nằm trên ngón tay, tiếng đàn không nằm trên dây đàn, tiếng đàn không nằm trong thùng đàn, tiếng đàn không có nằm ở đâu hết, nhưng, khi mà cái ý muốn chơi đàn nó cộng với ngón tay, cộng với dây đàn, cộng với thùng đàn thì tự nhiên nó ra tiếng. Đó chính là vô ngã ở chỗ đó. Vốn dĩ không có tiếng đàn mà nó là cái kết quả có được từ sự tổng hợp từ sự gặp gỡ giữa các điều kiện.

Rồi ngọn lửa trong cái hộp quẹt cũng vậy, mình để cái hộp quẹt ở trong cái túi quần mình vô hại hỏng sao hết, bởi vì khi nào mà cái bánh xe quẹt, rồi cái viên đá lửa, cái gas mà nó không tương tác lẫn nhau thì khi đó không có lửa, nha. Khi nào ba cái thứ này nó tương tác với nhau một cách hợp lý thì bèn có lửa. Chớ còn trước đó lửa nó không có, nói nó không có cũng không đúng mà nói rằng nó có cũng không đúng, mà nó ở trong cái tình trạng chờ nhân duyên, chờ đủ điều kiện thì nó có mặt. Các vị nghe kịp không?

Uh, nhớ, nhớ ngọn lửa trong cái hộp quẹt và tiếng đàn trong cây đàn, nhớ hai cái hình ảnh này thì sẽ hiểu vô ngã là cái gì.

Vô ngã ở đây không phải là “nothing”, không phải là không có gì, mà là “nobody”, là không có ai hết. Nhớ cái đó, nothing khác và nobody khác, hai cái này khác nhau nhiều lắm. Chớ còn mà học ba mớ, mình tưởng vô ngã là nothing là sai, có chứ, nó có chứ, nó có kiểu đó, nó có cái kiểu đó, kiểu: tạm bợ, lắp ráp, do vô vàng điều kiện nhân duyên, môi trường, hoàn cảnh cộng ghép nên nó mới ra một cái gì đó, đấy, các vị có nghe kịp không?

Uh, rồi đó, mà một người không thấy được cái đó, không thấy được vạn hữu nó tồn tại theo cái cách thế đó, thì cái người đó không có cái cửa nào mà đắc chứng thánh quả hết. Bởi vì sao? Vì chuyện đó rất đổi căn bản, mà anh không có hiểu là đứa nào tu, hỏng có đứa nào tu hết, hỏng có đứa nào bất thiện hết, hỏng có đứa nào chứng đắc, vô đắc, vô sở đắc, vô sở chứng, không có cái gì để đắc và cũng không có ai đắc, không có gì để đắc, nha. Ở đây là một cái hành trình của các duyên, khi mà duyên đủ thì phiền não còn, mình còn sanh tử; khi mà mình có bát chánh đạo, bát chánh đạo là duyên hỗ trợ cho phiền não biến mất, mà phiền não biến mất thì cái duyên cho luân hồi cũng biến mất, chỉ vậy thôi.

Tôi kể hoài cái câu chuyện riết tôi nhục luôn, tôi kể bửa nay đếm lại là 3 ngàn 8 trăm lần rồi, là có cái anh đó ảnh đến ảnh gặp cái vị thiền sư, ảnh hỏi:

“Thầy ơi thầy, mình chết rồi mình đi về đâu hả thầy?

Thì ông thầy ổng nói, ổng hỏi cái câu đó ngay trong chánh điện, lúc đó trong chánh điện có cây nến, thì ông thầy ổng nói:

“Anh lên anh thổi cái cây nến đó đi”

Thì anh thanh niên lên thổi, thổi xong thì ông thầy ổng nói:

“Muốn biết ngọn lửa tắt rồi đi về đâu thì phải nhớ lại xem trước đây ngọn lửa từ đâu đến.”

Các vị có hiểu câu này không? Cái câu này nó sâu kinh dị lắm nhưng mà cái room này tôi giảng có ai hiểu hông? Ảnh hỏi thưa thầy chết rồi mình đi về đâu, thì ông thầy ổng không trả lời mà ổng chỉ kêu ông này lên thổi cây nến, xong rồi ổng mới nói thế này: Muốn biết ngọn lửa tắt rồi đi về đâu thì phải tìm hiểu xem ngọn lửa trước đây nó từ đã đâu đến. Khi có đủ duyên thì ngọn lửa có mặt trên cây nến. Khi duyên nó cạn rồi thì cây nến nó ra đi theo cái cách mà nó đã đến, đấy. Biết có hiểu hay không?…

Cho nên, một cái người mà không hiểu được cái đó, một người mà không hiểu được cái đó mà hỏi đắc chứng, đắc cái gì?

Nãy giờ tôi đã dùng vô lượng phương tiện, nha, tôi đã đem nào là tiếng đàn, nào là ngọn lửa, nào là cây nến, tôi nói cho các vị nghe về cái vô ngã, mà chừng đó mà quí vị không hiểu được thì thôi đành hẹn kiếp lai sinh, chờ có Phật Di lạc ra đời lúc đó mình có gặp được Ngài hay không? Rồi nhờ Ngài gõ cho mình mấy phát coi có ngộ được hay không?

22:29

Rồi tiếp theo là một tỳ kheo nào mà không thấy được niết bàn là an lạc thì cái người đó cũng không thể nào. Ở đây thế nào cũng có người nhảy dựng lên, các vị nói “Ủa niết bàn là chỉ có thánh mới thấy”, mà ở đây rõ ràng lại nói một phàm phu nào mà không thấy niết bàn là lạc thì đừng có hòng mà chứng thánh, nghĩa là sao ta? Nó như thế này nè:

Muốn hiểu chỗ này thì lật ngược cái kia lại là hiểu. Tôi không biết niết bàn là gì hết, nhưng mà do tôi biết rằng cái sự hiện hữu của cái này nè, nó quá sức khổ đi, cái tấm thân này nó là một cái hà giam, nó là một cái gánh nặng, nó là một cái chuỗi dài vô vị, tẻ nhạt. Khi mà tôi thấy được ba khía cạnh ở tấm thân này nè, tôi thấy nó rồi, thì chỉ cần mà tôi biết được có một cái sự vắng mặt vĩnh viễn của cái hiện hữu này, thì tôi biết ngay đó là hạnh phúc. Các vị có hiểu không?

Có rất nhiều người họ khó mà chấp nhận được cái cứu cánh niết bàn trong Phật Pháp, là vì sao? Là vì họ chưa chịu thấy được cái sự hiện hữu này là khổ, là gánh nặng. Khi họ chưa thấy nó là khổ, chưa thấy nó là gánh nặng, thì họ thấy cái sự biến mất của nó “thấy ghê, tự nhiên tu là biến mất tiêu”. Đó. Nhưng mà khi họ hiểu tới nơi tới chốn rằng cái sự hiện hữu này nó là vô ngã, vô thường, là tạm bợ, mong manh, là do các duyên, các điều kiện mà có, nó là gánh nặng, nó là nhà ngục, nó là cái sự giam hãm, tù đày, nó là cái sự tẻ nhạt, vô vị, vô nghĩa, vô ích, thì lúc mà họ hiểu nó tè le như vậy đó thì họ mới thấy cái sự vắng mặt của nó là một sự hạnh phúc. Đó hiểu niết bàn là hiểu như vậy đó.

Đấy, cũng giống như bây giờ, mình bị đau răng quá sức đau, mỏ mình sưng như cái mõm lợn vậy, đau quá đau đi, húp cháo cũng đau, thì lúc đó mình chỉ hiểu một điều đơn giản thôi “Ây da, bây giờ mà nó hết đau một phát là dứt khoát đó là hạnh phúc”. Mặc dầu bây giờ tôi không màng, tôi hỏng biết cái lúc hết đau nó ra làm sao tôi không màng, tôi chỉ biết rằng tôi đang ý thức rất rõ, cái răng của tôi, cái miệng của tôi nó đau quá đau, cái nướu, cái lợi của tôi nó đau quá đau, mủ đóng mủ, mủ xanh lè một cục thừ lừ ở trỏng vậy đó, đau quá sức đau, ăn cháo cũng đau nữa, ăn cái mềm mềm, ăn xoài chín cũng đau nữa, đau quá đau. Thì khi mà nó đau quá như vậy, thì tôi chỉ hiểu một cách rất đơn giản, tôi nghĩ một chuyện đơn giản: Hết đau là hạnh phúc.

Ở đây cũng vậy, khi mà mình ý thức được một cách rốt ráo, triệt để rằng sự có mặt này là khổ, thì khi đó mình thấy cái sự vắng mặt của tấm thân này là an lạc. Các vị hiểu chưa? Thấy niết bàn an lạc là thấy như vậy, chớ hỏng phải niết bàn ở đây nó chính là cái cứu cánh, nó là cái trạng thái mà bậc thánh chứng đắc. Hỏng phải. Mà niết bàn ở đây là vậy đó. Niết bàn chỉ có nghĩa là sự vắng mặt của những gì mà mình đang bị. Bởi vì niết bàn ở đây là trong cái trình độ của phàm phu, nhớ nha, niết bàn ở đây là trong cái trình độ của phàm phu, nhưng mà nó là đúng.

25:38

Như Ngài đệ nhất tài lộc trong room có nhớ không, vị đệ nhất tài lộc, đệ tử Phật nhớ không ta? Ngài Sivali ngày xưa, kiếp xưa rất xưa, có một kiếp Ngài làm ông vua, mẹ của Ngài kiếp đó là thái hậu. Hai mẹ con tấn công hãm thành bao vây một ngôi thành đông đúc dân cư. Bao vây có nghĩa là nội bất xuất, ngoại bất nhập, bao vây như vậy, các vị biết mà, một ngôi thành mà bị bao vây như vậy đó, cấm ra, cấm vào đời sống trong đó nó khó khăn ghê lắm.

Các vị tưởng tượng nếu bây giờ các vị đang ở Saigon, mà ở trong cái Quận 3 đó, mà trong vòng mấy ngày trời mà không được ra khỏi Quận 3, các vị quẩn chân điên luôn. Có cái lệnh nào tôi hỏng biết, lệnh của chánh phủ hay là vấn đề chiến tranh, hay là vấn đề xã hội, v v… tôi hỏng biết, tôi chỉ biết là vì một lý do nào đó mà các vị không ra khỏi Quận 3 trong suốt một tuần là khó chịu lắm. Dĩ nhiên có nhiều người họ thấy ok, nhưng mà rất nhiều người họ chịu cái đó hỏng được. Chẳng thà đừng cấm họ, để mọi sự tự nhiên thì có khi cả tháng họ không thêm ra khỏi Quận 3, cái chuyện đó bình thường. Nhưng một khi họ biết được rằng mình bây giờ có muốn cũng không ra khỏi Quận 3, Quận 1, Quận 5, Quận 10, là mình điên luôn, nó khó chịu lắm.

Ở đây cũng vậy, hai mẹ con vây thành, hãm thành, bao vây thành không cho ai ra vào hết, một ngôi thành của đối phương, của nước láng giềng. Thì đến cái ngày thứ bảy, thì bắt đầu họ thấy cái dấu hiệu dân chúng nó rã rời, hai mẹ con cũng hơi chạnh lòng, mới bàn với nhau, nói thôi mình dằn mặt nó đủ rồi, giờ thôi rút quân. Thì dĩ nhiên trong lúc đó có rất nhiều người bịnh, họ cần ra khỏi thành để mà họ chửa bịnh, họ đi hỏng được. Có rất là nhiều người lúc đó họ phải chết vì cái sự mỏi mòn, trông đợi, nhớ thương một người nào đó bên ngoài, rồi họ tuổi già sức yếu, họ cũng không biết cái ngày nào mà được đi lại dễ dàng, họ trông đợi mỏi mòn họ chết. Nói chung, trong một tuần lễ mà vây hãm đó, có rất nhiều người đã đau khổ cực kỳ vì cái chuyện vây hãm đó.

Chỉ vì bao vây có bảy ngày đó, mà hai mẹ con của bà thái hậu, tức là tiền thân của mẹ con Ngài Sivali, chết rồi đi thẳng xuống địa ngục, từ đó không biết là mấy trăm ngàn năm ở dưới, tới hồi mà trồi lên làm người là cứ quởn quởn bị người ta nhốt, rảnh rảnh bị người ta giam, rồi quởn quởn bị người ta nhốt cũng hơi nhiều. Hể mỗi lần rãnh rãnh vậy đó, mà thả ra, Ngài chạy đi làm phước, thì cái hạnh tài lộc mà, ngộ lắm, khi mình nguyện cái hạnh nào rồi là mình cứ đẻ ra là mình tự động, mình theo quán tính mình trau dồi cái hạnh đó.

Cũng giống như Ngài Anuruddha, là đệ nhất về thiên nhãn, kể từ lúc Ngài nguyện cái hạnh đó xong, ngộ lắm, sanh ra đời Ngài đi đến nơi nào Ngài quan tâm chuyện đầu tiên là ánh sáng, điện nước hay gì đó hỏng biết, nhưng đầu tiên phải là điện thắp sáng, ngộ lắm. Vô chùa Ngài cũng kiếm, Ngài để ý coi điện đóm chùa nó ra làm sao, vô cái xóm nghèo thì cũng để ý coi điện đóm, ánh sáng nó ra làm sao, tới thăm một người nghèo, Ngài cũng coi điện đóm, ánh sáng nó ra làm sao, kỳ cục lắm, Ngài quan tâm tới cái đó. Lúc nào Ngài cũng ở trong cái tình trạng quan tâm đến điều kiện ánh sáng sinh hoạt cho người khác.

Ngài Sivali cũng vậy, trong suốt một thời gian dài tù đày giam hãm, Ngài cứ rãnh rãnh là đi làm phước, cho nên kiếp chót sanh ra, do cái nghiệp mà hồi xưa vây hãm thành, cho nên bây giờ là hai mẹ con bị một cái khổ giàn trời mây. Bà mẹ của Ngài là nàng Suppavāsā, nàng mang thai 7 năm 7 tháng mới bắt đầu chuyển dạ, mà các vị tưởng tượng cái bụng của mình mà tới tháng thứ bảy là bắt đầu nó lặt lè, nó nặng lắm, mà hể cái bụng nặng thì nó mỏi cái lưng. Trong room biết cái chuyện đó không ta? Á lô, bụng nặng thì mỏi cái lưng, ở đây có ai học chút đỉnh về sinh vật chắc hiểu cái này mà, cái cấu trúc của cơ thể mình bụng nặng thì mỏi cái lưng, mà người ta gồng khoảng chừng 2 tháng thôi, tức là từ tháng thứ 7 tới tháng thứ 9 là người ta đã è cái cổ người ta rồi, còn bà, bà cõng cái bầu đó 7 năm 7 tháng, các vị tưởng tượng cái số lẻ của bà nó muốn bằng cái số chẵn của người ta rồi.

Người ta là 9 tháng 10 ngày, còn bà quất một phát là 7 năm 7 tháng, cái lẻ của bà gần bằng cái chẵn của người ta. Đau lắm. Qua 7 năm 7 tháng, bà bắt đầu chuyển, người ta chuyển trong vòng một buổi thôi, nhiều lắm là một ngày, thí dụ như là sáng chuyển trưa đẻ, trưa chuyển chiều đẻ hoặc trễ lắm là chuyển hôm qua nay đẻ; hoặc có nhiều người họ chuyển dạ mà đẻ hụt, đau quá đau quá anh ơi, cái chở vô bịnh viện nó hỏng chịu, tắt, chở về, chở về ít bửa đau quá đau quá anh ơi, chở vô, tắt, rồi chở về, nhiều lắm một, hai tăng vậy thôi.

Còn đằng này, Ngài triền miên khói lửa suốt một tuần như vậy, cứ chuyển chuyển chuyển mà nó hỏng chịu ra. Tới cái ngày thứ bảy là coi như mỏi mòn rồi đó, thì lúc đó cha của Ngài là một vị vương tôn, vào lạy Phật. Phật mới hỏi: “Suppavāsā có an lạc không?” thì ổng mới thưa thiệt: “Dạ, nàng mang thai lâu quá, một tuần lễ nay là coi như chỉ có rửa mặt bằng nước mắt, đau quá”, thì Đức Phật Ngài xét thấy cái nghiệp ác của hai mẹ con bửa nay nó đã mãn rồi. Ngài mới nói một câu mà một nửa giống như chúc phúc, một nửa giống như chú nguyện, Ngài nói: “Mong cho mẹ con họ được vuông tròn, đừng có khổ nữa”. Khi mà ở chùa Ngài nói như vậy thì lập tức ở nhà là bà sanh Ngài Sivali ra liền, khỏe mạnh, kháo khỉnh, bụ bẩm, cực kỳ dễ thương. Người ta tu 100 ngàn đại kiếp, thời gian tương đương Ngài Ca diếp, Anan mà làm sao mà dỏm được nhưng mà tại cái nghiệp nó đày chơi mấy năm cho biết mặt vậy thôi.

Thì cái chuyện nãy giờ tôi kể mới là cái chuyện rìa thôi. Bây giờ mới là cái chuyện gốc, trong thời gian mà nàng đau quá đó, nàng Suppavāsā lúc mà đau đẻ, đau quá, thì nàng có niệm như thế này, nàng có niệm 3 câu kinh mà do nàng nghĩ ra, mà một phần là nàng nghĩ ra, một phần là do nàng nghe pháp. Cộng lại thành ra 3 cái câu kinh, mà mỗi lần nàng niệm thì nàng bớt đau:

1- Thế tôn là người không còn đau đớn kiểu này nữa và Ngài đã dạy cái pháp hướng dẫn cho người ta không còn đau đớn như vầy nữa.

2- Chánh pháp của Thế tôn có hiệu năng giúp cho người hành trì không có bị đau đớn như vầy nữa.

3- Và tăng chúng đệ tử của Thế tôn là người đã và đang hành trì để không có bị đau khổ như vầy nữa.

Trong cơn đau đớn nàng niệm như vậy đó. Mà niệm như vậy có nghĩa là niệm ân đức tam bảo kết hợp với niết bàn. Niệm niết bàn là niệm như vậy đó.

Mỗi khi mà mình ngồi thẳng lưng thế này lên, mình chỉ ghi nhận: Khi mà đã viên tịch niết bàn, không còn phải trãi qua cái sự cố gắng như vầy nữa, không còn cần thiết phải mỏi lưng, phải tê buốt, ê ẩm như thế này nữa. Cái đó gọi là niệm niết bàn. Khi mà đã viên tịch niết bàn thì không còn phải vật lộn với phiền não như thế này, không còn bị khổ thân khổ tâm như thế này nữa. Đó là niệm niết bàn.

Thì nàng ở đây cũng nghĩ như vậy, nàng niệm rằng Thế tôn là vị đã hành trì cái con đường tu hành mà dẫn đến sự chấm dứt cái khổ như thế này nè. Chánh pháp mà Thế tôn giảng dạy có hiệu năng chấm dứt đau khổ như thế này nè. Và tăng chúng đệ tử của Thế tôn là những người đã và đang hành trì để mà chấm dứt cái khổ như thế này nè. Thì mỗi lần đau quá, đâu có biết kêu cha, kêu mẹ gì được, chỉ có cái chiêu đó là nàng bớt đau.

Bài kinh này rất là quan trọng, vô cùng và vô cùng quan trọng. Và cái bài kinh mà kể về chuyện mẹ con của Ngài tôi cũng sẽ cắt khúc, cắt khúc cái chỗ đó, chỗ ba câu nguyện, tôi đem vào trong Thiền môn nhật tụng Kalama để mai này bà con mà làm biếng xem kinh sách, hoặc là tuổi già mắt kém không thể đọc bộ này bộ kia, thì cứ khiêng cái quyển này về, là cứ đọc tới đọc lui thì có ngu bằng trời thì đọc 10 lần nó cũng hiểu. Và đặc biệt trong đó chúng tôi dùng, sử dụng cái bản dịch của Hòa thượng Minh Châu, trong trường hợp cần thiết chúng tôi có ghi chú footnote tí ti cho bà con biết: Ừ cái chỗ này chú giải chánh tạng giải thích vầy nè, rồi xong. Bà con ai mà nghĩ chúng tôi là phủ nhận công lao tiền bối thì đi chết đi, chúng tôi vẫn tôn thờ, tôn trọng bản dịch của tiền bối, ok? Có cái hay là bản dịch của Ngài Minh Châu có một cái là một ngàn năm nữa mới tìm ra được một dịch giả như vậy, đó là Ngài dịch mà Ngài giữ được cái ngôn phong, cái ngữ khí, cái phong cách, cái ngữ điệu của một bậc thánh. Có nhiều cái mình thấy có những cái câu mà Ngài hạ bút xuống nó không giống tiếng Việt, nhưng mà nó giữ lại được cái hồn xưa, cái hồn cổ phong của lời Phật xưa hai mươi mấy thế kỷ trước, dầu ngày ấy Thế tôn đã nói bằng ngôn ngữ Ma kiệt đà, không phải tiếng Việt, dầu ngày ấy cái cấu trúc của ngôn ngữ Ma kiệt đà không hề giống với tiếng Việt hôm nay. Ấy thế nhưng mà đọc cái bản dịch của Ngài Minh Châu, mình vẫn nghe nó đồng vọng lời xưa của Phật, mình vẫn nghe phảng phất, váng vất ở đâu đó cái không khí của một phương trời cổ Ấn mấy ngàn năm trước. Đây chính là cái lý do mà hôm nay chúng ta phải sử dụng cái bản dịch của Ngài trong cái quyển Thiền môn nhật tụng Kalama.

Rồi chúng ta học xong cái bài kinh 101.

36:16

Bây giờ chúng ta học qua kinh 102, cái kinh này nó hay quá, bây giờ phải bắt đầu sao ta?

Đức Phật Ngài dạy rằng là cái con đường để đi ra khỏi cái rừng sanh tử có nhiều ngả lắm, các vị biết khu rừng mà, các vị lấy cái tờ giấy để trước mặt các vị, tôi giả định cái tờ giấy đó là cái khu rừng đi, rừng này nó có nhiều cái ngả để đi ra. Đây, tờ giấy vuông hay chữ nhật, 360 độ của hình học của một hình tròn, mình giả định khu rừng đó hình gì hỏng cần biết, nhưng mà cái lối ra là suốt 360 độ, ở góc cạnh nào mình cũng có thể đi ra.

* Thì tùy căn duyên của chúng sanh ở đời, có người thì họ quán chiếu cái đặc tướng vô thường của đời sống, của vạn hữu, họ thấy mọi thứ không bền, họ chỉ tập trung họ thấy cái đó thôi, mọi thứ không bền là họ buông bỏ tất cả, họ chỉ cần họ thấy mọi thứ không bền, họ thấy tự nhiên họ không còn gì để thích, để ghét thế giới này nữa.

* Và có người cũng do căn duyên mà họ nhìn, họ không quan sát trên khía cạnh vô thường mà họ thấy trên khía cạnh đau khổ. Họ nhìn đâu họ cũng thấy thế giới này khổ nạn hết.

Và chúng ta cũng biết rồi, tất cả chúng sanh trong đời này khi mà tu tập bốn niệm xứ, cái căn tánh chúng ta là cái người như thế nào không biết, cái đó là một chuyện khác, nhưng mà khi chúng ta bắt tay vào tu tập tứ niệm xứ, tất cả hành giả đều nằm gọn trong 3 trường hợp sau đây:

1- Là hành giả mạnh về đức tin, mạnh về niềm tin.

2- Là hành giả mạnh về cái định, khả năng định tâm.

3- Là hành giả mạnh về trí tuệ.

Niềm tin, thiền định và trí tuệ, nhớ nha.

Nếu mà chúng ta có là hạng gì đi nữa, tôi không thèm nói, tôi chỉ nói rằng khi mà các vị là hành giả, thì tự nhiên các vị lọt vô một trong ba cái này: Đức tin mạnh nhất hay là trí tuệ mạnh nhất, hay định tâm tốt nhất, bắt buộc.

Thì cái người mà có đức tin mạnh nhất, khi mà họ tu tập tứ niệm xứ, họ cũng đi đứng nằm ngồi trong chánh niệm, làm gì biết nấy, y chang mấy hành giả khác. Nhưng mà ngộ lắm, cái người mạnh nhiều về đức tin thì họ sẽ đặc biệt họ tâm đắc với cái khía cạnh vô thường, nhớ nha.

* Niềm tin nhiều thì sẽ tâm đắc khía cạnh vô thường.

* Định nhiều thì sẽ tâm đắc khía cạnh khổ.

* Trí nhiều thì sẽ tâm đắc khía cạnh vô ngã.

Khi chứng đạo thì cùng lúc thấy cả 3 tướng trên. Có hiểu cái đó không ta? Tức là trong lúc đang tu hành, đang tu chưa chứng cái gì hết thì mỗi người tâm đắc một kiểu, nhưng mà ngay cái giây phút chứng đạo thì cùng một lúc thấy cả 3:

thấy được rằng đó là mẹ mình,

thấy đó là dâu của ông nội,

và đó là con gái của ông ngoại,

và đó là vợ của ba.

Tôi nói có hiểu không ta? Hiểu không?

Có nghĩa khi đang tu thì mình thấy:

đó là má của mình,

đó là vợ của ba mình.

Thấy 1 trong 2 cái đó thôi:

đây là má của mình,

hoặc đây là vợ của ba mình,

hoặc đây là con gái của bà ngoại mình, thí dụ như vậy.

Thì lúc mình tu mình thấy 1 cái đó, nhưng mà ngay cái lúc mà mình đắc, tự nhiên mình thấy hết, mình thấy cái bà này nè:

bả là má của mình,

là vợ của ba mình,

là con gái của bà ngoại,

là con dâu của bà nội mình.

Trong room có hiểu cái đó không ta? Khổ thiệt chứ. Cái room này tôi nghĩ toàn là mấy cái người lớn tuổi không, trong room này mà nói dưới 80 là tôi nghĩ hỏng có đâu, phải 80 trở lên mới chậm dữ thần vầy nè. Thương quá. Quá chậm. Có nghĩa là khi mình tu thì coi như mình tâm đắc cái gì đó, nhưng mà khi mình đắc thì mình thấy nguyên một nùi luôn, nha.

Cũng giống như khi mình đi trong rừng đi ra, tôi thì tôi khoái suối, tôi khoái men men theo mấy con suối, con đường nào có suối tôi khoái đi. Còn quí vị thì quí vị lại khoái xóm làng, trong rừng đi ra quí vị thấy cái chỗ nào có làng, có người thì quí vị khoái. Còn ông kia khoái săn bắn, ổng kiếm chỗ nào có thú rừng nhiều, ổng vừa đi ra mà ổng vừa đi săn luôn. Thí dụ như vậy. Nhưng mà cuối cùng, khi mà ra khỏi rừng thì tụi mình giống nhau, giống nhau ở điểm là đều ra khỏi khu rừng không còn bị lạc nữa. Hiểu không?

Bài kinh này trước hết nói về cái vô thường. Một hành giả mà tâm đắc với cái khía cạnh vô thường của vạn hữu, của vạn pháp thì là họ phải luôn luôn sống ở trong những ý niệm sau đây:

43:17

Thứ nhứt là cái gì? Đó, cái chỗ này mới mệt nè, cái thứ nhứt là cái gì ta?

Có một cái câu nếu mà tôi không giải thích quí vị không có hiểu: “Thấy được sáu lợi ích này, này các Tỷ-kheo, thật là vừa đủ để vị Tỷ-kheo làm cho an trú vô thường tưởng”, cái câu này nếu mà mình dịch lại là: “Đây là sáu cái lợi ích của người quán niệm vô thường”. Nhưng câu này khó hiểu nè: “không có hạn chế trong tất cả các hành” có nghĩa là gì ta? Cái câu đó rất là quan trọng, “không có hạn chế trong tất cả các hành” là sao? Ở trong đây để là anodhiṃ karitvā tức là ‘‘ettakāva saṅkhārā aniccā, na ito pare’’ti, có nghĩa là sao?

Hồi nãy đầu buổi giảng tôi có nói chỗ này, có nhiều người cái miệng của họ nói là “Mọi thứ là vô thường, mọi thứ là phù du, mọi thứ là sương khói, mọi thứ là hư ảo.” Đúng. Nhưng mà cái chữ Ngài Minh Châu dịch là “không có hạn chế trong tất cả các hành”, chỗ này nếu mình dịch nôm na, mà dựa theo bản chú giải nha, thì như thế này “Ở đây vị tỳ kheo khi mà tu tập quán niệm khía cạnh vô thường của vạn hữu thì không có khoanh vùng để mà mê đắm trong đó.” Chữ đó có nghĩa là vậy đó.

“Không có hạn chế trong tất cả các hành” ở đây có nghĩa là không có khoanh vùng là sao ta? Tức là cái gì mình thích thì mình cũng mong đợi nó trường cửu, còn cái nào ngoài ra cái mình thích, bởi trong chú giải có ghi rõ nè, có một mớ trong đó, ở trong đây chú giải ghi rất là rõ “ettakāva saṅkhārā aniccā”: có một mớ trong đó là vô thường thôi; “na ito pare ti”: còn cái phần còn lại là nó ok.

Cũng giống như tôi nói cái này là nó đụng chạm chết luôn mà tôi phải nói. Có rất là nhiều bà con cũng biết đời là danh lợi, tình cảm, quyền lực là vô ngã, vô thường, nhưng mà họ cũng trông đợi là có một cái tôi thường hằng vĩnh cửu ở trên cái cõi Tây phương cực lạc, nghe nói về đó là Cửu phẩm liên hoa, nghe nói về đó là chúng sanh không có giới hạn tuổi tác, mà trên đó là đời đời sống tu hành bên cạnh Chư Phật, Bồ tát, Thánh chúng,… Thì như vậy, cái đó gọi là khoanh vùng.

Lẽ ra là trong cái nhận thức của một hành giả quán chiếu tứ niệm xứ, thì bất cứ một hiện hữu nào trên đời đều phải được buông bỏ, đều phải được nhàm chán, còn đằng này chúng ta khoanh vùng, khôn lắm. Cho nên mới có trường hợp cũng cạo đầu, cũng đắp y, cũng nghiên cứu kinh điển, cũng uyên thâm vậy, nhưng mà có khoanh vùng, có nghĩa là còn chừa lại một số cái để mà đam mê thích thú trong đó. Trong room có hiểu cái này không ta? Có hiểu cái này không? Có nghĩa là mình luôn luôn nói là vô nghĩa vô thường nhưng mà mình vẫn còn khoanh vùng, cái chữ gọi là nodhiṃ karoti có nghĩa là khoanh vùng.

Bây giờ nói huỵch toẹt ra mấy phật tử trong room mình đi, mấy ông của mình đó, nói vô thường tùm lum, nhưng mấy ổng không có cách nào mà mấy ổng quán vô thường trên cái chiếc mô tô của ổng được, ổng mê mô tô quá. Chàng mà tót lên con chiến mã bằng sắt, đội mũ bảo hiểm lên, là chàng phi ra xa lộ và trở thành người hùng tốc độ. Chàng lén bà xã đi rong ruổi, đi phượt với bạn bè, rồi nhiều khi trong đoàn có những giai nhân, rồi cơm chiên cá mặn, oh, chim sa cá lặn gì trong đoàn, đại khái vậy, vui vẻ biết bao nhiêu. Bởi vì cái gì vô thường nhưng mà riêng cái khoảng mà chiếc mô tô của chàng là chàng bỏ nó ra, tức là khoanh vùng, khi mà quán niệm vô thường.

Còn nàng thì sao? Nàng cũng đi chùa, nàng cũng hành thiền, nàng đi Miến điện, nàng đi Pa Auk, nàng đi Shwe Oo Min, nàng đi U Pandita. Chứ nàng về tới nơi cái tủ quần là, áo lụa của nàng, cái tủ mà giầy dép, xách tay, bóp đầm của nàng thì nó không có vô thường. Bởi vì nói cái gì vô thường nhưng mà cái tủ này là tủ đồ ruột của nàng mà, làm sao nó vô thường được. Cho nên nàng tiếp tục sắm và vẫn nàng tiếp tục hạnh phúc, vẫn tiếp tục hưởng thụ, vẫn tiếp tục sử dụng nó bằng tất cả niềm đam mê, tín nhiệm và tin cậy. Hiểu không? Đấy, cái đó gọi là khoanh vùng.

Nhưng mà riêng một cái người mà quán niệm vô thường mà tới nơi tới chốn không có khoanh vùng như vậy.

Cũng giống như rải tâm từ mà có khoanh vùng là sao? Là nguyện cho tất cả chúng sanh đều được an vui, không oan trái lẫn nhau, không bị sầu muộn, không bị sợ hải, mở ngoặc đơn (ngoại trừ ra cái thằng khốn nạn mà mình hỏng ưa nó). Hiểu không? Các vị hiểu cái đó không? Khoanh vùng là vậy. Tức là rải tâm từ là mình rải coi như từa lưa hết, đứa nào cũng được ân triêm công đức hết, nhưng mà cái thằng đó dứt khoát là nó không thể nào nó lọt vô trong cái lưới từ bi của mình được, ghét quá ghét. Làm sao mà mình rải được thằng đó? Cho nên ai cũng được an lạc, trừ ra thằng đó; ai cũng được hạnh phúc, trừ ra con nhỏ đó. Thì đó là rải tâm từ có khoanh vùng.

Quán niệm vô thường cũng vậy, mình thấy mọi thứ là vô thường: “Các pháp hữu-vi thật không bền vững, có tánh sanh diệt là thường, khi sanh rồi diệt, diệt rồi sanh, nên thường hay có sự khổ-não”, mình đọc nghe đã lắm, nhưng mà trong đáy sâu tâm thức của mình, mình vẫn lấy cái bút chì đỏ mình khoanh một vùng. Không phải là mình ngu gì mà mình tin vĩnh cửu, nhưng mà mình không muốn nhắc đến nó trong cái danh mục vô thường. Biết trong room có hiểu không ta? Có hiểu cái này không?

Mình không có ngu gì mà mình cho rằng nó trường cửu, nhưng ta cũng không dại gì mà đưa nó vào cái danh sách của những thứ phù du. Đó, cái này tôi muốn ghi mà tôi làm biếng quá đi: Ta không ngu gì mà cho rằng nó trường cửu, nhưng ta cũng không có dại gì mà đưa nó vào danh sách của những thứ vô thường. Ta để nó qua một bên riêng để ngó chơi vậy đó, bởi vì nó với ta 2 đứa biết nhau thôi. Cái dó là món ruột của ta mà. Cái gì cũng vô thường hết, nhưng mà cái món ta thích khỏi kể. “Cái này Thầy Đề khỏi ghi, Quan Huyện nhớ được rồi”. Các vị có biết cái đó không? Thầy Đề không cần phải ghi cái này, Quan Huyện nhớ là được rồi.

Trong khi đó một hành giả mà tu tập tới nơi tới chốn, thì tất thảy đều phải vô ở trong cái danh mục hết. Tất cả những thiện ác, buồn vui, tất cả những gì thuộc về thân, thuộc về tâm, tất cả những gì thuộc về nhân, thuộc về quả, tất cả những gì có mặt trong cái cõi thiên địa ngũ thú lục đạo này, tất cả những gì mà do duyên sanh, do duyên diệt, tất cả đều nằm gọn ở trong cái dòng chảy vô thường, biến diệt liên tục và thường trực. Cho nên không có khoanh vùng là như vậy đó, còn mình là chuyên gia khoanh vùng. Anodhiṃ karitvā là như vậy, không có khoanh vùng.

50:39

Cái này nếu không có đọc cái bản kinh Pali mà hiểu được tôi chết liền, hiểu chết liền. Cái chỗ này nè, đó: “Thấy được sáu lợi ích, này các Tỷ-kheo, thật là vừa đủ để vị Tỷ-kheo làm cho an trú tưởng vô thường, không có hạn chế trong tất cả hành”. “Không có hạn chế” là không có khoanh vùng. Thế nào là sáu?

1. Thứ nhứt, cái này mà đọc bản tiếng Việt là cũng điếc con rái đó, bản tiếng Việt để như thế này,… Cái câu đầu tiên rất là hay, cái câu thứ nhứt tôi đành phải dịch lại bằng cái bản dịch mới của tôi, Sabbasaṅkhārā ca me anavatthitā khāyissanti:

* Những gì mà tôi đang gặp gỡ, tiếp xúc, đang biết đến và đang sống trong đó gọi là Sabbasaṅkhārā.

* anavatthitā: tất cả đều là mong manh,

* khāyissanti: chắn chắn sẽ có lúc kết thúc,

Ở đây kêu là các hành, là pháp hữu vi, nhưng mà nói bằng cái ngôn ngữ của người mà không biết gì hết thì mình nói như vậy, những gì mà tôi đang sống trong đó, tôi đang tiếp xúc, đang gặp gỡ, đang thích, đang ghét, tất cả những gì mà tôi đang nhận biết, đang sống trong đó, vạn vật mà tôi được biết, tất cả đều rồi sẽ kết thúc. Có hiểu cái đó không? Rất là quan trọng, luôn luôn sống trong tâm niệm như vậy.

Tất cả những gì mà tôi đang sống trong đó, tôi đang sống bên cạnh nó, trong nó, ngoài nó, tôi đang biết tới nó, tôi đang cảm nhận, tôi đang cảm giác, tất cả cái đó đều đang kết thúc, đều sẽ kết thúc sạch sẽ. Cái gì do nhân duyên có đều phải kết thúc. Mọi thứ đều là mong manh và mọi thứ đều phải kết thúc hết. Cái chữ anavatthitā là out steady, là không bền. Các hành là vô thường, là mong manh, tất cả đều phải có lúc kết thúc.

53:14

2. Cái thứ hai nữa đó là cái vị đó quán chiếu sabbaloke ca me mano nābhiramissati, có nghĩa là tôi sẽ không để cái tâm của tôi thích thú trong bất cứ cái gì thuộc về thế giới này. Nói nguyên văn thì nghe là như vậy, nhưng đối với hành giả thì không cần. Tôi nói lại nha, giải thích cái trạng thái như vậy thôi, cái ý nghĩa, cái tinh thần như vậy thôi, chứ còn hành giả tứ niệm xứ họ không có phải đi thuộc lòng nguyên cái đoạn này để họ đọc như con két, hỏng phải, nhớ nha, hỏng phải nghe cái kinh này rồi cái học thuộc lòng đoạn này rồi cái đọc như con két vậy, là hỏng phải. Đọc “Các hành là vô thường, sớm muộn gì cũng biến mất, tôi sẽ không để tâm tôi đam mê trong bất cứ cái gì” thì hỏng phải, mà đây là cái tinh thần mà vị hành giả phải luôn ghi nhớ:

1/ Mọi thứ đều là mong manh vô thường, sớm muộn gì cũng đội nón mà đi: Sabbasaṅkhārā ca me anavatthitā khāyissanti.

2/ sabbaloke ca me mano nābhiramissati: Tôi sẽ không có đam mê trong bất cứ cái gì của vạn vật này, vì trước sau nó cũng biến mất.

Các vị biết cái này các vị mới thấy khiếp. Thứ nhứt, có một bài báo ở nước ngoài, họ viết như thế này: 100 ngàn năm nữa thì cái dấu vết của nền văn minh hôm nay, nó sẽ còn lại cái gì? Nó chỉ còn lại trên những cái gì mà nó bằng đá, bằng những kim loại kiểu như platinum, hay là titanium, chứ còn stainless steel là thép, inox chưa chắc còn. Lúc đó chỉ còn có platinum, còn lại trong cái titanium, còn lại trên đá, may ra. Các vị tưởng tượng, với một cái nền văn minh phải nói là hoành tráng như thế này mà 100 ngàn năm nữa đó, không có ai phá hoại hết, tự nhiên, bởi vì cái tuổi thọ của các thứ vật chất, các chất liệu nó làm sao mà nó trụ nổi 100 ngàn năm, quí vị?

55:42

Mà sẵn đây tôi nhắc lại cho quí vị một chuyện, đó là cái 100 ngàn năm đó so với tuổi thọ của một con người thì nó nhiều thiệt, nhiều hơn một ngàn lần, nhưng mà trong cái thời gian của vũ trụ, thời gian của trái đất, thời gian của các lớp trầm tích, của các mẫu hóa thạch, thì cái 100 ngàn năm đó chỉ là một giây đồng hồ thôi, quí vị biết không? Mà trong một giây đồng hồ đó của vũ trụ thì toàn bộ cái dấu vết văn minh của chúng ta hôm nay cơ hồ không còn là bao nhiêu hết. Mất sạch. Chỉ còn lại những cái gì đó mà được cấu tạo, được đúc lên từ titanium, platinum, hoặc là bằng vàng, thí dụ như vậy, những thứ vật chất đặc biệt như vậy.

Cho nên mọi thứ là vậy. Mọi thứ sẽ lần lượt đội nón mà đi và từ đó nó dẫn đến một cái nhận thức, đó là khi hiểu như vậy tôi sẽ không có thích bất cứ cái gì hết, bởi vì tất cả những cái đầu tư của tôi hôm nay rồi thì sao? “Nhất khoảnh điền thiên niên vạn chủ”, một miếng đất trãi qua ngàn năm thì qua tay biết bao nhiêu đời chủ, các vị biết không? Biết bao nhiêu. Cái ngôi nhà mà quí vị đang ngồi nghe giảng nè, cái ngôi nhà này 50 năm trước, 80 năm trước, 100 năm trước, nó thuộc về chủ quyền của ai? Và 100 năm nữa, cái ngôi nhà mà quí vị đang ngồi, nếu quí vị đang ở Saigon thì 100 năm nữa biết đâu nó nằm trong cái khu vực giải tỏa, qui hoạch gì đó, nó trở thành lộ, hoặc maybe nó trở thành sông, nó trở thành kênh rạch hoặc có thể nó sẽ nằm hẳn dưới nước. Bởi vì ai cũng biết Saigon là một trong những khu đô thị mà có cái độ cao là ít nhứt trên thế giới. Bangkok của Thái, Venice của Ý rồi Saigon của Việt nam là một trong những đô thị mà có khả năng bị chìm trong nước cao nhất. Có nghĩa là Saigon bây giờ nếu mà trong vòng vài trăm năm nữa thì nó chỉ là một vùng đầm lầy thôi, và có thể nó càng lúc càng lún sâu, sâu, sâu xuống nữa.

Cho nên những đầu tư của chúng ta bây giờ, nếu chúng ta có một cái nhìn mà nó hơi khoa học, chớ không cần thần thông gì mệt lắm, cái nhìn hơi khoa học một tí, là những cái thứ đầu tư nó bạc lắm. Còn quí vị nói, quí vị dành cho con hả? Đi chết đi. Con quí vị là ai, hả? Gái thì nó đi lấy chồng, trai thì nó lấy vợ. Đời một, đời hai nó còn nhớ quí vị là ai, chớ đến cái đời cháu nội là bắt đầu nó phôi pha, nó nhạt nhòa. Đến đời cháu cố, cháu sơ là quí vị trở thành ra là người tiền sử rồi. Chưa kể trường hợp có những gia tộc mà nó đơn truyền, còn chết nữa. Biết đơn truyền không? Đơn truyền có nghĩa là chỉ có một đứa con trai nối dõi thôi, mà nó bị trục trặc cái gì đó, do thực phẩm, do sinh hoạt, do ô nhiễm gì đó, mà nó tịt ngòi nó hỏng thèm truyền nữa thì coi như xong. Nó đã đơn truyền rồi, mà coi như là đến đời nó là tuyệt nọc, đơn truyền dễ dẫn tới tuyệt nọc lắm. Là coi như kết thúc. Nhớ cái đó nha, cái đó rất là quan trọng.

58:58

1. Cho nên ở đây cái vị hành giả đầu tiên là phải thấy rằng mọi thứ là mong manh, vô thường, rồi sẽ đội nón đi sạch.

2. Cái thứ hai tôi sẽ không để cái tâm của tôi thích thú trong bất cứ cái gì.

3. Rồi cái thứ ba là sabbalokā ca me mano vuṭṭhahissati: cái câu này có nghĩa là ngay trong hình hài này, cái tâm tư của tôi cũng nằm ngoài thế giới này rồi, ngay trong cái hình hài này thì tâm tư của tôi đã nằm ngoài cái cõi đời này rồi.

Nằm ngoài đây có nghĩa là tôi không có bị vướng kẹt trong cái thích và ghét nữa, vuṭṭhahissati là đi ra khỏi, là xuất ly.

Ngay trong cái hình hài này thì cái tâm thức của tôi, cái tâm tư của tôi, tâm tư, tình cảm của tôi đã không thuộc về thế giới này nữa. Cái chữ vuṭṭhahissati dịch là không thuộc về thế giới này nữa, có nghĩa nó đã đi ra khỏi.

Cái tâm thức nhận thức này rất là quan trọng. Buổi đầu có thể là tự kỷ ám thị, nhưng mà lâu ngày, nếu mà thường xuyên tâm niệm thì lâu ngày sẽ có lúc mình trở thành người phương ngoại, các vị biết không? Tức là người cõi ngoài, chớ hỏng phải cõi trên, người cõi trên là hết xài, người cõi ngoài là ok. Có nghĩa là ngay từ phút này tôi đã không thuộc về thế giới này, không thuộc về có nghĩa là tôi không bị vướng kẹt trong đó nữa, tôi không có vì cái gì đó trong cái cuộc đời mà tôi khổ tâm, không vì cái gì đó trong cuộc đời này mà tôi luyến tiếc, tôi đam mê.

Tôi đã nói với bà con rất là nhiều lần có 3 kiểu chết, bà con còn nhớ không? Có 3 kiểu chết, ngay bây giờ bà con phải chuẩn bị tâm lý để chọn 1 trong 3 cái chết đó:

– Cái chết thứ nhứt, đó là cái chết của thánh nhân, thanh thản, nhẹ nhàng xuôi tay khi không còn việc gì để làm nữa, khi không còn duyên để trụ lại tấm thân này nữa thì đi. Đó là cái chết thanh thản của thánh nhân.

– Cái chết thứ hai, đó là cái chết chán chường của cái người mà đã hiểu quá nhiều chuyện đời.

Cái chết thứ nhứt là cái chết thanh thản, cái chết thứ nhứt là cái chết chán chường của một người hiểu quá nhiều cuộc đời, hoặc họ đang đối diện với cái gì đó mà nó quá nặng nề, họ sẽ sẵn sàng ra đi với sự chán chường.

– Cái chết thứ ba là cái chết của người sợ hải, cái chết tiếc nuối của một người không biết chuyện, không có nội hàm, không có hàm dưỡng, các vị hiểu không?