Tích Truyện Pháp Cú
Phẩm Thế Gian
Một Thiếu Nữ Chế Giễu Thầy Tỳ Kheo Trẻ
Chớ theo pháp hạ liệt …
Câu pháp này được Thế Tôn nói khi Ngài ở Kỳ Viên, với một Tỳ-kheo trẻ.
Tích truyện:
Vào sáng sớm, một vị Trưởng lão và một Tỳ-kheo trẻ đi đến nhà bà Visàkhà để nhận phần cúng dường tại đấy, bà luôn luôn cúng bánh và cháo. Vị Trưởng lão sau khi ăn cháo, bèn đi sang nhà khác, để thầy Tỳ-kheo ở lại. Lúc đó, cô cháu gái của bà Visàkhà đang giúp bà ngoại cúng dường các sư. Khi nàng rót nước vào bát cho thầy Tỳ-kheo, thấy gương mặt mình phản chiếu trong nước, nàng mỉm cười; thầy Tỳ-kheo nhìn vào và cũng cười.
Cô bé thấy thầy cười, bèn nói:
– Một chiếc đầu trọc cười.
Thầy nổi xung, mắng lại cô:
– Cô là kẻ trọc đầu, má cô, ba cô cũng trọc đầu.
Cô bé òa khóc lên, vào bếp mách bà.
Bà Visàkhà hỏi:
– Chuyện gì thế, cháu cưng?
Cô bé kể lại câu chuyện. Bà Visàkhà lập tức đi đến chỗ thầy Tỳ-kheo và thưa:
– Bạch Đại Đức, xin Ngài đừng phiền. Ngài hiểu lầm chỗ này. Đó chỉ là biểu hiện sự tôn trọng sâu xa đối với một vị tu sĩ râu tóc cao sạch, tay cầm bình bát nứt bể đi khất thực trong mảnh y vá víu.
Thầy Tỳ-kheo đáp nữ thí chủ:
– Đúng thế, bà hiểu theo luật, tóc râu.. của tôi đều phải cắt sạch. Nhưng cô bé này có được quyền hỗn láo gọi tôi là “đầu trọc” không?
Bà Visàkhà không thể nào khuyên can cả thầy lẫn cháu.
Lúc ấy, Trưởng lão trở về và hỏi:
– Chuyện gì thế, nữ thí chủ?
Sau khi nghe qua câu chuyện, Trưởng lão rầy vị Tỳ-kheo:
– Thôi đi! Chú phải bình tĩnh. Không có gì sỉ nhục cho một sư tóc tai cắt sạch, mặc áo và đi khất thực.
– Bạch Ngài, đúng vậy. Nhưng tại sao thay vì khiển trách nữ thí chủ, Ngài lại khiển trách con? Ngài nghĩ xem có thích đáng không, khi chế giễu một nhà sư bằng câu nói: “Thầy trọc đầu”?.
Vào lúc đó, đức Thế Tôn đi đến, Ngài hỏi:
– Chuyện gì vậy?
Bà Visàkhà kể lại đầu đuôi câu chuyện.
Đức Thế Tôn nhận biết thầy Tỳ-kheo có khả năng chứng quả Tu-đà-hoàn, Ngài nghĩ thầm “Ta phải tiếp tay thêm để giúp thầy Tỳ-kheo này”. Ngài bảo bà Visàkhà:
– Nhưng này, Visàkhà! Có thích đáng cho cháu gái bà không, khi chỉ vì đệ tử Ta đi khất thực với râu tóc nhẵn nhụi, đã chế nhạo và gọi các thầy là đầu trọc?
Thầy Tỳ-kheo trẻ lập tức nhảy lên, chắp tay hướng về Thế Tôn với tất cả lòng thành khẩn, nói:
– Bạch Thế Tôn! Chỉ có Ngài hiểu đúng vấn đề, mà ngay cả thầy con hay bà thí chủ giàu có này cũng không hiểu.
Đức Phật biết thầy đã hòa dịu, bèn nói:
– Thái độ chế giễu, nhạo báng lấy đó làm vui là thái độ thấp hèn không nên có, cũng như không nên sống buông thả phóng dật.
Ngài đọc Pháp Cú:
(167) Chớ theo pháp hạ liệt,
Chớ sống mặc, buông lung,
Chớ tin theo tà kiến,
Chớ tăng trưởng tục trần.
