IX- KHÁC BIỆT GIỮA THIỀN ĐỊNH & THIỀN MINH SÁT
| Thiền Định (Samatha Bhāvanā) | Thiền Minh Sát (Vipassanā) | |
| 1 | Bản chất của thiền định là sự định tâm, tạo một cái tâm an lạc. | Bản chất của thiền minh sát là là trí tuệ. |
| 2 | Đề mục của thiền định thuộc về chế định pháp (paññatti), như vòng kasina (đề mục thiền hình tròn). | Đối tượng của minh sát thuộc chân đế (paramattha), như Danh-Sắc trong Tứ Niệm Xứ |
| 3 | Đặc tính của định là không dao động. | Đặc tính của minh sát là trí tuệ làm hiển lộ thực tánh pháp. |
| 4 | Phận sự của định là đè nén năm triền cái (nivārana): dục, sân, trạo cử, hôn trầm, hoài nghi. | Phận sự của minh sát là hủy diệt vô minh (avijjā — không hiểu biết Tứ Thánh Đế). |
| 5 | Quả của định là sự nhất tâm(ekaggata).
|
Quả của minh sát là có chánh kiến, thấy được thực tánh của danh, sắc. |
| 6 | Tác dụng của định là tâm không tham đắm ngũ dục, thọ hưởng an lạc trong định. Nhưng thọ lạc được chứng nghiệmlúc này, mặc dù lâu dài, thường đi kèm với tự ngã, do đó, vẫn còn si mê. | Tác dụng của minh sát là sát-na định có Tứ Niệm Xứ là đối tượng, nhờ vậy tuệ minh sát có thể nảy sanh. Các cảm thọ được chứng nghiệm lúc này có thuộc tính vô thường, khổ, vô ngã. |
| 7 | Lợi ích của định trong kiếp hiện tại là có thể nhập vào Bát Định (Samapatti), đè nén được tham, sân và rất an lạc, kiếp vị lai có thể sanh vào cõi Phạm Thiên.
|
Lợi ích của minh sát là sự thủ tiêucác tích lũy nghiệp hay phiền não(asāvakkhaya – diệt lậu), do đó, sẽ không còn tái sanh (vivatta), tức Niết Bàn. Đây chính là lạc thực sự. |
| 8 | Trong thiền định, chỉ có một đối tượng duy nhất, và sử dụng hai căn một lúc, chẳng hạn như nhãn căn và ý căn khi đề mục là một vòng kasina, hoặc thân cănvà ý căn trong trường hợp niệm hơi thở(anāpanasati). | Trong thiền minh sát, hành giả sử dụng cả sáu căn và không cần đến một đối tượng đặc biệt nào cả. Chỉ quán sát danh và sắc để thấy ra tam tướng. Ngay cả các triền cái cũng có thể được dùng như một đối tượng — pháp tùy quán. |
| 9 | Theo Kinh điển, một hành giả khi chọn thực hành thiền định cần phải xác định xem cá tính của mình thuộc loại nào trong sáu loại như:
tánh tham (rāgacarita)
Sau đó, hành giả tham khảo Thanh Tịnh Đạo để chọn đề mục hợp với cá tánh của mình. Chẳng hạn, đối với người có tánh tham, đề mục bất tịnh (asubha) hay thân hành niệm (32 thể trược) được khuyên là nên sử dụng.
|
Đức Phật dạy rằng, người hành minhsát cần phải xác định xem mình thuộc loại nào trong bốn cá tánh như, tánh tham ái (tanhācarita) + tuệ mạnh, tánh tham ái + tuệ yếu, tánh tà kiến (diṭṭhicarita) + tuệ mạnh, tánh tà kiến + tuệ yếu. Nên sử dụng một trong bốn đối tượng của Tứ Niệm Xứ phù hợp với cá tánh của mình. Chẳng hạn, nếu tham áivới tuệ mạnh thì nên dùng Thọ quán niệm xứ. Tuy nhiên, ngày nay, hầu hết mọi người đều có tham ái và tuệ yếu. Vì thế, trong pháp hành này, niệm thân, đặc biệt các oai nghichính và phụ, nên sử dụng cho hành giả sơ cơ. Theo Đức Phật, A-la-hán đạo ngày nay chỉ có thể đạt đến do niệm thân mà thôi. |
| 10 | Thiền định là thiện pháp, nó có trước thời Đức Phật, nhưng vẫn còn nằm trong cái khổ của luân hồi. | Thiền minh sát cũng là thiện pháp, nhưng nằm ngoài vòng luân hồi và do Đức Phật khám phá. |
–ooOoo–
