Nhập Thánh-quả hưởng an-lạc Niết-bàn

Mỗi bậc Thánh-nhân có khả năng nhập Thánh-quả (phalasamāpatti) của mình, để hưởng vị giải thoát an-lạc Niết-bàn (vimuttirasa) trong kiếp hiện-tại.

– Bậc Thánh Nhập-lưu nhập Nhập-lưu Thánh-quả.

– Bậc Thánh Nhất-lai nhập Nhất-lai Thánh-quả.

– Bậc Thánh Bất-lai nhập Bất-lai Thánh-quả.

– Bậc Thánh A-ra-hán nhập A-ra-hán Thánh-quả.

Nếu bậc Thánh-nhân nào đã chứng đắc Thánh-quả nào cuối cùng thì có thể nhập Thánh-quả ấy.

Bậc Thánh-nhân bậc thấp không thể nhập Thánh-quả bậc cao, vì chưa chứng đắc, và bậc Thánh-nhân bậc cao cũng không nhập Thánh-quả bậc thấp.

Bậc Thánh-nhân nếu đã chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới liên quan siêu-tam-giới, khi nhập Thánh-quả với bậc thiền nào tuỳ theo ý muốn của mình.

Phương pháp nhập Thánh-quả

Bậc Thánh-nhân có ý nguyện muốn nhập Thánh-quả (phalasamāpatti), để hưởng vị giải thoát an-lạc Niết-bàn (vimuttirasa) trong suốt thời gian ấn định theo lời phát nguyện, bậc Thánh-nhân ấy cần phải có đủ 3 chi pháp như sau:

– Phát nguyện thời gian nhập Thánh-quả và quy định thời gian xả Thánh-quả.

– Trí-tuệ thiền-tuệ không dõi theo đối-tượng sắc-pháp, danh-pháp tam-giới.

– Trí-tuệ thiền-tuệ chỉ hướng đến đối-tượng Niết-bàn.

Bậc Thánh-nhân nhập Thánh-quả có 2 giai đọan:

– Trước tiên, bậc Thánh-nhân phát nguyện bằng lời chơn thật rằng:

Nguyện xin nhập Thánh-quả trong suốt thời gian 1 giờ, 2 giờ, 3 giờ, … 1 ngày, 2 ngày, 3 ngày, … (nhưng không đến 7 ngày). Xin Thánh quả-tâm phát sinh liên tục không ngừng trong suốt thời gian ấy.

– Khi nhập Thánh-quả, bậc Thánh-nhân quán triệt 2 pháp rằng:

– Quán triệt về Thánh quả-tâm bậc cao đã chứng đắc.

– Quán triệt về bậc thiền siêu-tam-giới đã chứng đắc Thánh-đạo, Thánh-quả.

Ví dụ: Bậc Thánh Bất-lai đã chứng đắc 5 bậc thiền sắc-giới liên quan siêu-tam-giới, muốn nhập Bất-lai Thánh-quả (Anāgāmiphalasamāpatti) với bậc thiền siêu-tam-giới nào có đối-tượng Niết-bàn, tuỳ theo ý muốn.

Sau khi phát nguyện xong, bậc Thánh Bất-lai thực-hành pháp-hành thiền-tuệ, bắt đầu từ trí-tuệ thiền-tuệ thứ 4 udayabbayānupassanāñāṇa thấy rõ, biết rõ sự sinh, sự diệt của sắc-pháp, của danh-pháp, hiện rõ 3 trạng-thái-chung: Trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của sắc-pháp, của danh-pháp, và trí-tuệ thiền-tuệ phát sinh theo tuần tự đến trí-tuệ thiền-tuệ thứ 12 saccānulomañāṇa trong Bất-lai Thánh-quả lộ-trình-tâm (Anāgāmiphalasamāpattivīthicitta) như sau:

Đồ biểu nhập Bất-lai Thánh-quả lộ-trình-tâm

 

Giải thích nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm

1- Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm trước viết tắt (bha)

2- Bhavaṅgacalana: Hộ-kiếp-tâm rung động vt (na)

3- Bhavaṅgupaccheda: Hộ-kiếp-tâm bị cắt đứt vt (da)

4- Manodvāravajjanacitta: Ý-môn-hướng-tâm vt (ma)

5-8- Anuloma: Thuận-dòng-tâm vt (anu) 

9- Anāgāmiphalacitta: Bất-lai Thánh-quả-tâm vt (pha)

10- Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm sau vt (bha)

Nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm (phalasamāpattivīthi-citta) có điểm đặc biệt khác với nhập thiền lộ-trình-tâm (jhānasamāpattivīthicitta) và nhập diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm (nirodhasamāpattivīthicitta) như sau:

* Nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm trong tác-hành-tâm (javanacitta) có 4 sát-na-tâm cùng làm phận sự anuloma rồi diệt, liền tiếp theo sau Bất-lai Thánh-quả-tâm sinh rồi diệt liên tục, có đối-tượng Niết-bàn, trong suốt thời gian đã phát nguyện.

* Nhập thiền lộ-trình-tâm và nhập diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm trong tác-hành-tâm (javanacitta) có 4 sát-na-tâm, mà mỗi sát-na-tâm làm mỗi phận sự parikamma, upacāra, anuloma, gotrabhu.

Niết-bàn là đối-tượng của Thánh-quả lộ-trình-tâm

Niết-bàn là đối-tượng của Thánh-quả lộ-trình-tâm có 3 loại Niết-bàn, tuỳ theo năng lực của pháp-chủ (indriya) của bậc Thánh-nhân như sau:

1- Animittanibbāna: Vô-hiện-tượng Niết-bàn là đối-tượng của Thánh-quả lộ-trình-tâm đối với bậc Thánh-nhân có tín-pháp-chủ (saddhindriya) có nhiều năng lực hơn 4 pháp-chủ còn lại.

Giai đọan đầu, bậc Thánh-nhân có trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của danh-pháp hoặc của sắc-pháp.

Đến khi nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm chỉ có đối-tượng trạng-thái vô-thường của danh-pháp mà thôi, khi Thánh-quả-tâm sinh rồi diệt liên tục, có animitta-nibbāna: Vô-hiện-tượng Niết-bàn làm đối-tượng.

2- Appaṇihitanibbāna: Vô-ái Niết-bàn là đối-tượng của Thánh-quả lộ-trình-tâm đối với bậc Thánh-nhân có định-pháp-chủ (samādhindriya) có nhiều năng lực hơn 4 pháp-chủ còn lại.

Giai đọan đầu, bậc Thánh-nhân có trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của danh-pháp, hoặc sắc-pháp.

Đến khi nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm chỉ có đối-tượng trạng-thái khổ của danh-pháp mà thôi, khi Thánh-quả-tâm sinh rồi diệt liên tục, có appaṇihitanibbāna: Vô-ái Niết-bàn làm đối-tượng.

3- Suññatanibbāna: Chơn-không Niết-bàn là đối-tượng của Thánh-quả lộ-trình-tâm đối với bậc Thánh-nhân có tuệ-pháp-chủ (paññindriya) có nhiều năng lực hơn 4 pháp-chủ còn lại.

Giai đọan đầu, bậc Thánh-nhân có trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã của danh-pháp, hoặc sắc-pháp.

Đến khi nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm chỉ có đối-tượng trạng-thái vô-ngã của danh-pháp mà thôi, khi Thánh-quả-tâm sinh rồi diệt liên tục, có suññata-nibbāna: Chơn-không Niết-bàn làm đối-tượng.

Phương pháp xả Thánh-quả lộ-trình-tâm

Bậc Thánh-nhân đang nhập Thánh-quả lộ-trình-tâm, nếu muốn xả Thánh-quả lộ-trình-tâm thì cần phải có 2 chi pháp như sau:

– Trí-tuệ thiền-tuệ hướng đến đối-tượng danh-pháp hoặc sắc-pháp.

– Trí-tuệ thiền-tuệ không dõi theo đối-tượng Niết-bàn.

Khi bậc Thánh-nhân có đủ 2 chi pháp ấy, Thánh-quả-tâm cuối cùng diệt, làm nhân-duyên cho hộ-kiếp-tâm (bhavaṇgacitta) phát sinh, chấm dứt Thánh-quả lộ-trình-tâm.

Nhập Thánh-quả là quả báu của pháp-hành thiền-tuệ đối với bậc Thánh-nhân hưởng Niết-bàn an-lạc tuyệt đối.

* Nhập diệt-thọ-tưởng (Nirodhasamāpatti)

Nhập diệt-thọ-tưởng (nirodhasamāpatti) trong nhập diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm (nirodhasamāpattivīthicitta) diệt thọ và tưởng có nghĩa là diệt tâm với tâm-sở và sắc-pháp phát sinh từ tâm, suốt thời gian 7 ngày, không ăn uống, tiểu tiện, đại tiện, …giống như tịch diệt Niết-bàn, an-lạc tuyệt đối, hoàn toàn giải thoát khỏi khổ thân, khổ tâm, khổ của sắc-pháp, của danh-pháp trong suốt 7 ngày.

Vấn: Bậc Thánh-nhân nào có khả năng nhập diệt-thọ-tưởng được?

Đáp: Chỉ có 2 bậc Thánh-nhân có khả năng đặc biệt nhập diệt-thọ-tưởng (nirodhasamāpatti) đó là bậc Thánh Bất-lai và bậc Thánh A-ra-hán đã chứng đắc đầy đủ 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới mà thôi, bởi vì, nhập diệt-thọ-tưởng cần phải nhờ đến 2 năng lực:

– Năng lực của thiền-định (samathabala): Bậc Thánh Bất-lai hoặc bậc Thánh A-ra-hán chứng đắc đến đệ tứ thiền vô-sắc-giới: Phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiền.

– Năng lực của thiền-tuệ (vipassanābala): Bậc Thánh-nhân chứng đắc Bất-lai Thánh-quả hoặc A-ra-hán Thánh-quả.

Ngoài 2 bậc Thánh ấy ra, bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán không chứng đắc đầy đủ 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới, và bậc Thánh Nhất-

lai và bậc Thánh Nhập-lưu, dù đã chứng đắc đầy đủ 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới, cũng không có khả năng nhập diệt-thọ-tưởng được, bởi vì không đủ 2 năng lực cần thiết.

Phương pháp nhập diệt-thọ-tưởng

Bậc Thánh Bất-lai hoặc bậc Thánh A-ra-hán có khả năng nhập diệt-thọ-tưởng (nirodhasamāpatti) cần phải có đầy đủ 5 chi pháp như sau:

1- Phải có đầy đủ 2 năng lực (bala).

2- Phải có khả năng chế ngự 3 pháp-hành (saṅkhārā).

3- Phải có 16 pháp-hành thiền-tuệ (ñāṇacariyā).

4- Phải có 9 pháp-hành thiền định (samādhicariyā).

5- Phải có 5 pháp thuần thục trong 9 bậc thiền (vasībhāvatā).

Đó là 5 chi pháp cần thiết hỗ trợ nhập diệt-thọ-tưởng (nirodhasamāpatti).

Giải thích

1- Hai năng lực (bala)

– Năng lực thiền-định (samāthabala): Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán có đủ 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới, đến đệ tứ thiền vô-sắc-giới “phi-tưởng-phi-phi-tưởng xứ-thiền” mới có đủ năng lực thiền-định vi-tế diệt thọ, tưởng.

– Năng lực thiền-tuệ (vipassanābala): Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán có đủ 7 loại anupassanā: Aniccānupassanā, dukkhānupassanā, anattānupassanā, nibbidānupassanā, virāgānupassanā, nirodhānupassanā, paṭinissaggānupassanā mới có đủ năng lực thiền-tuệ diệt thọ, tưởng.

2- Khả năng chế ngự 3 pháp-hành (saṅkhārā)

– Kāyasaṅkhāra: Thân-hành đó là hơi thở vào, hơi thở ra.

– Vacīsaṅkhāra: Khẩu-hành đó là hướng-tâm tâm-sở (vitakkacetasika) và quan-sát tâm-sở (vicāracetasika).

– Cittasaṅkhāra: Ý-hành đó là thọ tâm-sở (vedanā-cetasika) và tưởng tâm-sở (saññācetasika).

– Đệ nhị thiền sắc-giới có khả năng diệt được 2 chi thiền vitakka, vicāra, nên chế ngự được khẩu-hành nghĩa là khẩu không nói năng được nữa.

– Đệ ngũ thiền sắc-giới có khả năng diệt được hơi thở vào, hơi thở ra, nên chế ngự được thân-hành: Tịnh thân nghĩa là thân không còn hơi thở vào, hơi thở ra nữa.

– Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán khi nhập phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiền thì thọ tâm-sở và tưởng tâm-sở trở nên vô cùng vi-tế, tưởng như không có, nên bậc thiền này có khả năng diệt được thọ tâm-sở và tưởng tâm-sở, chế ngự được ý-hành: Tịnh ý nghĩa là tâm như không còn biết rõ các đối-tượng nữa.

3- 16 pháp-hành thiền-tuệ (ñāṇacariyā)

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán đã thuần thục thực-hành 16 pháp-hành thiền-tuệ:

1- Thực-hành aniccānupassanā.

2- Thực-hành dukkhānupassanā.

3- Thực-hành anattānupassanā.

4- Thực-hành nibbidānupassanā.

5- Thực-hành virāgānupassanā.

6- Thực-hành nirodhānupassanā.

7- Thực-hành paṭinissaggānupassanā.

8- Thực-hành vivaṭṭānupassanā.

9- Sotāpattimagga.

10- Nhập Sotāpattiphalasamāpatti.

11- Sakadāgāmimagga.

12- Nhập Sakadāgāmiphalasamāpatti.

13- Anāgāmimagga.

14- Nhập Anāgāmiphalasamāpatti.

15- Arahattamagga.

16- Nhập Arahattaphalasamāpatti.

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán đã thuần thục thực-hành 16 pháp-hành thiền-tuệ từ trí-tuệ thiền-tuệ tam-giới đến trí-tuệ thiền-tuệ siêu-tam-giới.

4- Chín Pháp-hành thiền-định (samādhicariyā)

1- Nhập đệ nhất thiền sắc-giới.

2- Nhập đệ nhị thiền sắc-giới.

3- Nhập đệ tam thiền sắc-giới.

4- Nhập đệ tứ thiền sắc-giới.

5- Nhập đệ ngũ thiền sắc-giới.

6- Nhập không-vô-biên-xứ-thiền.

7- Nhập thức-vô-biên-xứ-thiền.

8- Nhập vô-sở-hữu-xứ-thiền.

9- Nhập phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiền.

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán thuần thục nhập 5 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới.

5- Năm pháp thuần thục (vasībhāvatā)

1- Āvajjanavasī: Thuần thục quán triệt chi thiền với ý-môn-hướng-tâm.

2- Samāpajjanavasī: Thuần thục nhập các bậc thiền.

3- Adhiṭṭhānavaī: Thuần thục phát nguyện ấn định thời gian nhập các bậc thiền.

4- Vuṭṭhānavasī: Thuần thục ấn định thời gian xả các bậc thiền. 

5- Paccavekkhaṇavasī: Thuần thục quán triệt chi thiền với tác-hành-tâm.

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán có đầy đủ 5 pháp thuần thục cần thiết hỗ trợ nhập diệt-thọ-tưởng (nirodhasamāpatti).

* Nhập diệt-thọ-tưởng nhờ 2 năng lực

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán nhập diệt-thọ-tưởng cần phải nhờ 2 năng lực: Năng lực thiền-định (samathabala) và năng lực thiền-tuệ (vipassanābala).

Hai bậc Thánh-nhân ấy nhập thiền rồi xả thiền, tiếp theo trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp của bậc thiền ấy theo tuần tự như sau:

A-Bậc Thánh Bất-lai nhập diệt-thọ-tưởng

Bậc Thánh Bất-lai thực-hành theo tuần tự như sau:

1- Nhập đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Xả đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

2- Nhập đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Xả đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi đệ nhị thiền sắc-giới thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

3- Nhập đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Xả đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi đệ tam thiền sắc-giới thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

PHÁP-HÀNH THIỀN-TUỆ 530

4- Nhập đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Xả đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi đệ tứ thiền sắc-giới thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

5- Nhập đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Xả đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi đệ ngũ thiền sắc-giới thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

6- Nhập không-vô-biên-xứ-thiện-tâm.

– Xả không-vô-biên-xứ thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi không-vô-biên-xứ-thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

7- Nhập thức-vô-biên-xứ-thiện-tâm.

– Xả thức-vô-biên-xứ-thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi thức-vô-biên-xứ-thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

8- Nhập vô-sở-hữu-xứ-thiện-tâm.

– Xả vô-sở-hữu-xứ-thiện-tâm.

– Trí-tuệ thiền-tuệ thấy rõ, biết rõ sự diệt của danh-pháp nơi vô-sở-hữu-xứ-thiện-tâm, hiện rõ trạng-thái vô-thường, trạng-thái khổ, trạng-thái vô-ngã.

Bốn phận sự trước khi nhập diệt-thọ-tưởng

Bậc Thánh Bất-lai phát nguyện 4 phận sự (pubba-kicca) trước khi nhập diệt-thọ-tưởng như sau:

1- Nānābaddha avikopana: Bậc Thánh Bất-lai phát

nguyện rằng: Trong suốt 7 ngày đêm nhập diệt-thọ-tưởng, tất cả mọi thứ vật dụng như y, bát, chỗ ở, … không bị hư hại do lửa, nước, trộm cướp, …

Do nguyện lực này, tất cả mọi thứ vật dụng hoàn toàn không bị hư hại.

2- Saṃghapaṭimānana: Bậc Thánh Bất-lai phát nguyện rằng: Trong suốt 7 ngày đêm nhập diệt-thọ-tưởng, nếu chư tỳ-khưu Tăng hội họp hành Tăng-sự nào, cần đến tôi thì tôi sẽ xả diệt-thọ-tưởng ngay tức khắc, không để vị tỳ-khưu nào đến gọi.

Do nguyện lực này, khi chư tỳ-khưu Tăng hội họp, bậc Thánh Bất-lai xả diệt-thọ-tưởng, đến trình diện ngay.

3- Satthupakkosana: Bậc Thánh Bất-lai phát nguyện rằng: Trong suốt 7 ngày đêm nhập diệt-thọ-tưởng, nếu Đức-Thế-Tôn truyền hội họp chư tỳ-khưu-Tăng, để ban hành giới điều, … cần đến tôi thì tôi sẽ xả diệt-thọ-tưởng ngay tức khắc, không để vị tỳ-khưu nào đến gọi.

Do nguyện lực này, khi Đức-Thế-Tôn có việc cần, bậc Thánh Bất-lai xả diệt-thọ-tưởng, đến trình diện Đức-Thế-Tôn ngay.

4- Addhānapariccheda: Bậc Thánh Bất-lai phát nguyện rằng: Sinh mạng của tôi còn tồn tại quá 7 ngày đêm hay không? Nếu biết sinh mạng sẽ hết trong vòng 7 ngày thì bậc Thánh Bất-lai phải xả diệt-thọ-tưởng trước khi chuyển kiếp (cuti), bởi vì sự chết không thể xảy ra trong lúc đang nhập diệt-thọ-tưởng.

Do nguyện lực này, nên bậc Thánh Bất-lai biết rõ tuổi thọ, để chuẩn bị trước khi chuyển kiếp (cuti).

Sau khi phát nguyện 4 pubbakicca xong, bậc Thánh Bất-lai trở lại tiếp tục Nhập phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiện-tâm cuối cùng trong diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm (nirodhasamāpattivīthicitta) như sau:

Đồ biểu diệt-thọ-tưởng-lộ-trình-tâm

 

Giải thích:

Bậc Thánh Bất-lai đã trải qua quá trình diễn tiến đi đôi giữa 2 năng lực: Năng lực thiền-định và năng lực thiền-tuệ, bắt đầu từ đệ nhất thiền sắc-giới thiện-tâm cho đến đệ tứ thiền vô-sắc-giới thiện-tâm, phi-tưởng-phi-phi-tưởng-xứ-thiện-tâm, trong diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm (nirodhasamāpattivīthicitta) cuối cùng phát sinh như sau:

 

– Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm trước vt (bha)
– Bhavaṅgacalana: Hộ-kiếp-tâm rung động vt (na)
– Bhavaṅgupaccheda: Hộ-kiếp-tâm bị cắt đứt vt (da)
– Manodvāravjjana: Ý-môn-hướng-tâm vt (ma)
– Parikamma: Tâm-chuẩn-bị nevasaññā… vt (pari)
– Upacāra: Tâm-cận nevasaññā … vt (upa)
– Anuloma: Tâm-thuận-dòng nevasaññā … vt (ma)
– Gotrabhu: Tâm-chuyển từ dục-giới-tâm sang vô-sắc-giới-tâm nevasaññā… vt (got)
– Nevasaññānāsaññāyatanajjhānakusalacitta: (2 sát-na-tâm) diệt vt (jha)
– Diệt citta+cetasika+cittarūpa suốt 7 ngày đêm không còn biết khổ thân, khổ tâm nữa.
– Đến ngày thứ 8
– Anāgāmiphalacitta: Bất-lai Thánh-quả-tâm phát sinh (2 sát-na-tâm) vt (pha)
– Bhavaṅgacitta: Hộ-kiếp-tâm sau vt (bha).

 

Nhập diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm (nirodhasamāpatti-vīthicitta) suốt 7 ngày đêm, diệt tâm với tâm-sở, sắc-pháp phát sinh từ tâm, bậc Thánh Bất-lai không ăn uống, cũng không đi tiểu tiện, đại tiện, không biết khổ thân, khổ tâm nào cả.

Đến ngày thứ 8 hết kỳ hạn, xả diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm của bậc Thánh Bất-lai, thì Bất-lai Thánh-quả-tâm có đối-tượng Niết-bàn phát sinh 2 sát-na-tâm rồi diệt, tiếp theo hộ-kiếp-tâm phát sinh, chấm dứt diệt-thọ-tưởng lộ-trình-tâm, trở lại đời sống bình thường.

Bậc Thánh Bất-lai suốt 7 ngày đêm không ăn uống, đến ngày thứ 8, để duy trì sinh mạng, nên bậc Thánh Bất-lai đi khất thực. Những thí chủ nào để bát cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai sau khi xả diệt-thọ-tưởng, chắc chắn sẽ được quả báu cao quý vô lượng.

B-Bậc Thánh A-ra-hán nhập diệt-thọ-tưởng

Về phương pháp nhập diệt-thọ-tưởng đối với bậc Thánh Bất-lai như thế nào, thì đối với bậc Thánh A-ra-hán cũng như thế ấy.

Nhưng xét về tâm bậc Thánh Bất-lai với bậc Thánh A-ra-hán là hoàn toàn khác nhau:

* Đối với bậc Thánh Bất-lai có các loại tâm thuộc về thiện-tâm (kusalacitta) như dục-giới thiện-tâm, sắc-giới thiện-tâm, vô-sắc-giới thiện-tâm, Bất-lai Thánh-quả-tâm.

* Đối với bậc Thánh A-ra-hán có các loại tâm thuộc về duy-tác-tâm (kiriyacitta) như dục-giới đại-duy-tác-tâm, sắc-giới duy-tác-tâm, vô-sắc-giới duy-tác-tâm, A-ra-hán Thánh-quả-tâm.

Nhập diệt-thọ-tưởng là quả báu của pháp-hành thiền-tuệ đối với bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán giải thoát khổ thân, khổ tâm, khổ của sắc-pháp, của danh-pháp trong suốt thời gian 7 ngày đêm.

Bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán chỉ có thể nhập diệt-thọ-tưởng trong cõi dục-giới, cõi sắc-giới mà thôi, không thể nhập diệt-thọ-tưởng trong cõi vô-sắc-giới, bởi vì không thể nhập 5 bậc thiền sắc-giới.

Người chết khác với bậc Thánh nhập diệt-thọ-tưởng

Trong kinh Mahāvedallasutta Ngài Đại-trưởng-lão Sāriputta dạy Ngài Trưởng-lão Mahākoṭṭhika rằng:

– Này hiền đệ! Người chết rồi thì thân-hành đó là hơi thở bị diệt, khẩu-hành đó là hướng-tâm tâm-sở (vitakka-cetasika) và quan-sát tâm-sở (vicāracetasika) bị diệt, ý-hành đó là thọ tâm-sở (vedanācetasika) và tưởng tâm-sở (saññācetasika) cũng đều bị diệt, hết tuổi thọ, không còn hơi ấm, các tịnh-sắc đều bị tan rã.

Còn bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán nhập diệt-thọ-tưởng rồi, thì cũng diệt thân-hành đó là diệt hơi thở vào, hơi thở ra, khẩu-hành đó là diệt hướng-tâm tâm-sở và quan-sát tâm-sở, diệt ý-hành đó là diệt thọ tâm-sở và tưởng tâm-sở, (giống như người chết). Nhưng bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán khi nhập diệt-thọ-tưởng, tuổi thọ vẫn còn, hơi ấm trong sắc-thân vẫn còn, các tịnh-sắc (nhãn-tịnh-sắc, nhĩ-tịnh-sắc, tỷ-tịnh-sắc, thiệt-tịnh-sắc, thân-tịnh-sắc, ý-sắc-căn) vẫn còn nguyên vẹn, không bị tan rã.

Đó là điều giống nhau và khác nhau giữa người chết với bậc Thánh Bất-lai, bậc Thánh A-ra-hán nhập diệt-thọ-tưởng.

 

 

 

Các bài viết trong sách

Dhamma Paññā

BQT trang Theravāda cố gắng sưu tầm thông tin tài liệu Dhamma trợ duyên quý độc giả tìm hiểu về Dhamma - Giáo Pháp Bậc Giác Ngộ thuyết giảng suốt 45 năm sau khi Ngài chứng đắc trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Chánh Giác vào đêm Rằm tháng 4, tìm hiểu thêm phương pháp thực hành thiền Anapana, thiền Vipassana qua các tài liệu, bài giảng, pháp thoại từ các Thiền Sư, các Bậc Trưởng Lão, Bậc Thiện Trí.

Trả lời

Từ điển
Youtube
Live Stream
Tải app