PHẬT GIÁO NGUYÊN THỦY
THERAVĀDA
—–
VÔ THƯỜNG – KHỔ NÃO – VÔ NGÃ
Soạn giả TRƯỞNG LÃO HÒA THƯỢNG HỘ TÔNG (VAṄSARAKKHITA MAHĀTHERA)
Biển trầm khổ sống bồng lai láng
Kiếp phù sanh đáng chán biết bao,
Tấm thân chìm đắm dạt dào,
Mịt mờ chưa biết đời nào thoát ly.
Cõi giả tạm ích gì sự thế,
Uổng tâm tư tìm kế miên trường
Trần hoàn vạn vật vô thường
Khổ não, vô ngã đầy đường chông gai.
Do nghiệp báo lưu lai thuở trước,
Các pháp hành, tạo được thân duyên,
Pháp hành kế tục nhau liền
Diệt sanh, sanh diệt, triền miên không ngừng.
Người hay thú đồng chung số phận,
Hễ có thân ngũ uẩn không bền,
Chịu điều biến đổi đảo điên,
Sanh, già, đau, chết, không yên chút nào.
Thế vật chất không sao giữ nổi,
Sức vô thường phá mỗi sát-na,
Xét cùng đâu phải thân ta,
Khó ngăn bạc tóc không cầm răng long.
Lửa ái dục đốt lòng từ phút,
Vấy ưu phiền, chẳng chút nào nguôi,
Dễ chi đặng tạm an vui,
Suy mòn vì nhuộm nặng mùi trần ai.
Chừng thân chết nảy hơi hôi hám,
Người ai ai chẳng dám lại gần,
Gớm ghê, đầu bậc chí thân,
Đều sợ xui, lụy, hương lân cửa nhà.
Chọn một chốn rừng già thanh vắng,
Đem thây thi an táng cho xong,
Địa táng, hỏa táng chẳng đồng,
Tùy duyên tùy tục, vẫn không quản gì.
Đưa xác chết người đi đông đúc,
Kẻ thân nhân uất ức, khóc than,
Hình hài ba khúc rã tan,
Thinh danh tiêu diệt họ hàng cách xa.
Khổ tử biệt thiết tha nung nấu,
Biệt gia tài, của báu, tình yêu,
Tấm thân ngũ uẩn đã tiêu,
Đất, nước, gió, lửa, về nhiều căn nguyên.
Thân đã chẳng thiêng giêng ngày tháng,
Buổi chia lìa ngao ngán đau thương.
Chúng sanh ba cõi vô thường,
Nên vun cội phước tìm đường siêu sanh.
Lựa các thứ nhân lành gieo giống,
Quả kết trong kiếp sống về sau,
Mở lòng bố thí dồi dào,
Học kinh, trì giới, khá mau tu hành.
Kẻo rồi phải điêu linh, sa đọa,
Vào bốn đường ác đạo khó khăn,
Vô cùng khốn khổ thân tâm,
Đời đời kiếp kiếp trầm luân không về.
Thân khẩu ý giữ gìn trong sạch,
Dẫn trên đường thanh bạch mà đi.
Dầu cho chuyển kiếp đến kỳ,
Cũng còn trông ngóng thoát ly khổ sầu.
Ráng hối quá quay đầu hướng thiện,
Ác nghiệp trần đoạn tuyệt chớ gieo,
Tâm dừng xu hướng, vui theo,
Thiện duyên gầy dựng trần lao dứt lần.
Các phương pháp, yên tâm định trí,
Chúng sanh cần tìm kiếm học hành,
Cho lòng chán nản phát sanh,
Cội nguồn tội khổ hiểu rành sâu xa.
Pháp chán nản dạy ta suy xét,
Khổ cõi đời số cát sông Hằng,
Tám điều khổ não chi bằng,
Đây lần lượt giải, ngọn ngành như sau.
Cõi trần thế ra vào há dễ,
Luật tuần hoàn nào kể chi ai,
Thân ta chẳng lựa gái trai,
Cũng đều mắc phải đọa đày khổ sanh.
Khi nghiệp đến pháp hành cấu tạo,
Thác sanh vào lòng mẹ thành phôi,
Nguyên tố nhỏ nhít vô hồi,
Vốn là chất lỏng, giống dầu mà trong,
Giọt dầu ấy dính lông con thú,
Ta cầm lên rảy đủ bảy lần,
Chỉ còn chút ít dính gần,
Đó nguyên chất khởi lên thân con người.
Bảy ngày đầu còn tươi trong vắt,
Rồi lần lần biến sắc đổi màu,
Đến tuần thứ bảy về sau,
Biến thành một chất trông vào đáng ghê.
Đỏ dợt dợt, mỡ pha lẫn máu,
Bởi nguyên Hành cứ tạo thêm ra,
Lại đến lần bảy bữa thứ ba,
Hóa thành chất đặc như là thịt dư.
Trong bụng mẹ an cư một chỗ,
Miếng thịt thừa tội khổ xiết chi,
Tuy hình huờn kết thế ni,
Nhưng mềm mại, như chi rã tan.
Tưởng tượng đến trăm ngàn ghê sợ,
Phôi bây giờ tương tợ trứng gà,
Phôi này còn yếu chưa già,
Tuần tự thay đổi, bảy ngày thứ tư.
Bảy ngày nữa từ từ biến hóa,
Bắt đầu chia tất cả năm nhành,
Tuy hình chưa hẳn thật thành,
Nhưng đã có dạng đầu, mình, chơn, tay.
Pháp hành đã tại hoài không dứt,
Tuần thứ năm nhất nhựt vừa qua,
Nhỏ to hình dáng đẩy đà,
Ba lăm ngày ấy đã ra hình hài.
Ngoài ba tháng thành thai cứng cát.
Thai loài người nào khác thú đâu.
Cũng đều khổ não âu sầu,
Ở trong bụng mẹ co đầu, rút chơn.
Ngồi chồm hổm còn hơn ràng buộc
Trên đồ ăn vừa được tiêu tan,
Hai tay nắm lại đỡ cằm,
Mặt day lưng mẹ, tối tăm mịt mờ.
Quanh mình vấy chất dơ, hôi thúi,
Đầu đội đồ mẹ mới ăn vào,
Vừa dơ, vừa ngộp xiết bao,
Nên hằng giãy giụa thân nào đặng yên.
Nếu mẹ chẳng cữ kiêng ăn uống,
Mặc đói no nuốt bướng nhai càn,
Nóng, cay, nguội, lạnh không màng,
Miễn vừa khẩu dục ngó ngàng chi con.
Vật thực trúng da non của trẻ,
Nóng giật mình, lạnh sẽ phát run,
Đau thương khổ não khôn cùng.
Như chim bị trận bão bùng mưa sa.
Lại giống khỉ trải qua mưa gió,
Nằm co ro một xó rét run,
Kinh hoàng sợ sệt hết lòng,
Chẳng kham nỗi khổ, day tầm đôi bên.
Hoặc kiếm ở phía trên, hay dưới,
Hoặc là nơi mấy bụi gần đây,
Chừng nào tìm được bộng cây,
Chui vào ẩn náu thân này mới an.
Đủ mười tháng vẹn toàn thân thể
Gần kỳ sanh lòng mẹ chẳng vui,
Lo âu dạ luống bùi ngùi,
Sợ dự tai hại trong hồi khai hoa.
Mãn toan tính đắn đo cân nhắc,
Biển mênh mông chưa chắc đặng qua,
Quanh quẩn công chuyện trong nhà,
Dể duôi nào dám đi xa bao giờ.
Kịp đến lúc ngồi chờ hoa nở,
Quyến thuộc vầy kẻ đỡ người nưng,
Chịu điều đau khổ từng cơn,
Dầu kiên gan mấy cũng sờn nỗi đau.
Người cả thảy không sao tránh thoát,
Bỗng dường như bảo tạt vào thai,
Hài nhi như chớp, đã day,
Theo đường kinh huyết ra ngoài sản môn.
May được lúc lâm bồn yên tịnh,
Cả mẹ con khỏe mạnh vuông tròn,
Ấy nhờ hồng phúc nhà còn,
Chúng sanh kiếp trước gây nhiều thiện căn.
Nếu phước báu không bằng tội ác,
Khi sanh ra chịu các khó khăn,
Dẫu còn sống sót nữa chăng?
Gật gờ dường phải đôi lần đứt hơi!
Vì nhân ác đến hồi trả quả,
Chúng sanh này thảm họa chết non,
Chết ngộp hoặc chết mỏi mòn,
Chết ngoại bụng mẹ hoặc còn trong thai.
Ngán ngẩm kiếp sanh lai tất tưởi!
Từ thác sanh đến buổi lọt lòng,
Mạng căn nào biết chắc không,
Nhưng đều phải chịu trong vòng khổ lao.
Suy nghĩ chán xôn xao tất dạ,
Xét khổ sanh buồn bã âu sầu,
Đây là hết khổ đặng đâu,
Có thân còn phải lãnh thâu khổ già!
Sự khổ già thân ta hằng chịu,
Dầu gái trai tiều tụy như nhau,
Đổi thay chẳng trước thì sau,
Suy mòn từ lúc tốn hao từ giờ!
Buổi niên thiếu ngây thơ đầy đặn,
Sắc xinh tươi đủ vẹn mười phân,
Dáng điệu đẹp đẽ tốt lành,
Dương dương đắc ý, tuổi xanh thường tình.
Độ trẻ trung vóc mình tráng kiện,
Hằng phô bày thể diện đáng yêu,
Thế gian ai cũng ưa chiều,
Gái trai đều có tự kiêu thuở này.
Mê muội tưởng đẹp hoài không giảm.
Quá lạc lầm quí mến thân ta,
Sắm đồ trang sức xa hoa,
Điểm tô cho đặng đẹp ra tuyệt trần.
Dùng kính, lược, dự phần chải gỡ,
Giồi phấn son, sặc sỡ thêm duyên,
Chẳng vừa sở tạo, tự nhiên,
Lấp mùi hám trược ướp liền nước thơm.
Công trang điểm sớm hôm không dứt
Dáng bên ngoài đến cực kỳ xinh,
Đủ các tư cách gợi nhìn,
Thật ra nào khác như hình trái sung.
Xác ô uế, đều cùng nam nữ,
Túi đựng đầy những thứ đồ dơ,
Lại còn biến đổi đường mơ,
Chậm mau rồi cũng có ngày tiêu tan!
Hữu tình đến vội vàng tuổi hạc,
Mái tóc xanh trắng bạc như bông,
Dầu cho cạn trí hết lòng,
Cản ngăn nó cũng vẫn không nghe nào.
Tay chơn thảy mòn hao, gầy yếu.
Lần lần còn xương chịu lấy da,
Thôi thời tráng kiện đã qua,
Vô thường xô đuổi, tuổi già đến thay.
Mắt sáng suốt những ngày rực rỡ.
Chưa bao lâu đã trở nên lờ,
Trông xa các vật lờ mờ,
Nhãn quan, suy kém có chờ cho đâu.
Đồng thời phát khổ sầu tai điếc,
Lóng mà nghe chẳng thiệt tiếng tăm,
Nghe lầm, ắt nói lại lầm,
Nhĩ quan đã hẳn âm thầm hoại tiêu.
Cuộc biến đổi rất nhiều cơ sở,
Đây trưng ra mấy cớ thật gần,
Như răng, phải rụng lần lần,
Đó là triệu chứng tấm thân đã già.
Tham huyết sống cũng là phải chết,
Thân, hữu hình, chưa hết bao lâu,
Thế rằng: “Sanh tử quan đầu”.
Ta nên lấy đó làm câu răn mình.
Cũng có kẻ, quá tin sức khỏe,
Tâm trẻ con, sức khỏe đã già,
Có ai kêu thử ông, bà,
Dầu không oán giận, cũng là không vui.
Nghe tiếng gọi ngậm ngùi không dĩ,
Trái lại kêu bằng chị hay anh,
Tưởng mình đương độ xuân xanh,
Vui mừng thỏa mãn, làm lành thêm lên.
Hạnh người thế không nên ái truất,
Người chẳng thông kinh luật khuyên răn.
Hạng này hay có làm xằng,
Ai thân cận lắm, ắt hằng mơ lây,
Nghĩ chín chắn thân này ắt hoại,
Đã nhớp nhơ mà lại không bền,
Khổ già đeo đuổi một bên,
Khổ đau liên tiếp cho thêm não nề.
Ôi thảm khóc, nhắc về bịnh khổ,
Một cơn đau phát lộ đến ta,
Do nhiều bịnh chứng hà sa,
Toàn thân rũ liệt thiết tha lắm hồi.
Bịnh suyễn mệt, nói thôi không xiết,
Bịnh ho lao, bịnh kiết, ung thư,
Ghẻ chốc, tê bại, cốt hư,
Đàn ông cũng phải chịu như đàn bà.
Bịnh cùi, lát thúi tha lầy lụa.
Những lang ben ăn túa châu thân.
Nhức đầu, xổ mũi, rút gân,
Phù thủng sưng khắp tay chơn mặt mày.
Lưng gối mỏi, thiên thời, gió, rét,
Bịnh đau răng, mũi nghẹt, trái ban.
Sưng phổi, cạn mật, héo gan,
Những bịnh hư, thiệt, nhiệt, hàn cũng lo.
Cử đôi bịnh, nghiệm cho ra lẽ.
Dầu bịnh cơ nặng nhẹ khác nhau,
Nhưng mà đã phải vương đau,
Khổ thân chẳng biết tả sao cho cùng.
Đời hay nói: đau chơn hả miệng,
Ngoài thuốc thang còn chuyện dị đoan,
Nhờ thầy bố trận lập đàn,
Ông này, bà nọ, cầu an đêm ngày.
Sợ có sự nạn tai dồn dập,
Cầu hỏi cho đặng gặp cơ duyên,
Hết lòng khấn vái chư thiên,
Hộ căn bịnh ấy, giám thuyên từ này.
Vong cha mẹ trên mây, ngoài gió,
Hoặc ông bà, mà có hiển linh,
Xin về độ bịnh mạnh lành,
Sửa sang tế vật, lòng thành dâng cho.
Bởi lầm lạc chẳng lo kinh kệ,
Mãi chuyên cần tế lễ cầu xin.
Bịnh do nghiệp chướng của mình,
Há vì cúng quảy bịnh tình thoát sao.
Thân đã có, nguồn đau phải có,
Mãn tối tâm chẳng rõ hiện tan,
Chúng sanh trong cõi thế gian,
Nặng nhẹ đều phải vương mang bịnh trần.
Chỉ tránh khỏi có phần La-hán,
Cảnh Niết-bàn dứt nạn khổ đau,
Còn trong ba cõi trần lao,
Những sự chết sống, ốm đau là thường.
Thấy bịnh hoạn cảm thương thân thế,
Cũng lo toan, tìm kế giải sầu,
Khổ đau càng thấm càng lâu,
Rồi đến khổ chết bắt đầu vấn theo.
Khi khổ chết đã gieo mầm dữ,
Thân chúng sanh mất sự thăng bằng,
Trẻ già đều phải hãi hùng,
Nhưng gần đến chết thì lòng hay quên.
Cơn hấp hối run lên không dứt,
Khắp thân mình, thịt giựt, gân thun,
Tay chơn chuyển động vẫy vùng,
Ruột gan, dao cắt, vô cùng đớn đau,
Ngày tận số, lâu mau, đã tới,
Cái thức thần lìa với xác dơ,
Rồi thân ba khúc nằm trơ,
Toàn thây lạnh buốt, cứng rờ như cây.
Quyến thuộc vẫn trông thây than tiếc,
Người chết rồi còn biết là chi,
Thân kia đã gọi thây, thi,
Con người ấy gọi là đi qua đời,
Khi đã chết không nhờ của cải,
Của vợ chồng con cái, mẹ cha.
Anh em, quyến thuộc gần xa,
Khó trông dìu dắt, cõi ma một mình.
Thậm chí đến đồng trinh cắt bạc,
Để trong môi người thác theo lề,
Cũng không đem được dựa kề,
Cõi trần để lại, ra về hồn không!
Quỉ vô thường, vô song quyền thế,
Giết chúng sanh bất kể gái trai
Giết người chẳng lựa cho hay,
Dầu chư thiên cũng bị tay giày vò.
Đời sanh sống làm cho tiêu diệt,
Sát sanh linh chẳng biết xót than!
Chỉ trừ một cõi Niết-bàn
Vô thường chẳng dám lộn hàng đến đây.
Bởi chưng ở cảnh nầy tịch tịnh,
Đầy yên vui chẳng dính bụi trần
Phước báu, to lớn muôn phần,
Chẳng hư, chẳng hại, là thân vàng ròng,
Tưởng chết sống sanh lòng phiền não,
Muốn khỏi thì ráng tạo phước duyên,
Cố công trì giới, tham thiền,
Đặng có kết quả, về miền an vui.
Chớ hờ hững dể duôi tội ác,
Đừng để cho lầm lạc càng tăng,
Tĩnh liền vung tưới thiện căn,
Nghiệp theo chẳng kịp khi thăng Niết-bàn.
Nếu lần lựa, muộn màng sanh hại,
Cũng nên đừng ỷ lại vào ai,
Bút – Thô (Buddho) một tiếng Tăng bày,
Trong cơn hấp hối niệm sai, lạc đường.
Ta nên nhớ vô thường, khổ não,
Đừng đợi cho nghiệp báo đến nơi.
Đọa đày vừa lúc tắt hơi.
Bốn đường ác đạo đời đời khó ra,
Sự khổ chết nguyên là nghiệp dữ,
Luật luân hồi, tử, tử, sanh, sanh.
Còn khổ quả báo sẵn dành,
Chính ta gây kết đã thành từ lâu,
Vô minh đã gieo sâu nhân ác,
Nhân đến hồi kết các quả sầu,
Do câu “thiện ác đáo đầu”
Về sau phải chịu vui rầu chẳng sai.
Vì lầm lạc giữ hoài tâm ác.
Cõi trần này giết thác sanh linh,
Mà không một chút niệm tình,
Cứ làm việc dữ, tự mình không lo,
Vật có chủ, không cho cũng cắp,
Vợ con người, mê hoặc tà dâm,
Tính toan mưu kế âm thầm
Chẳng kiêng luật pháp, tối tăm làm liều.
Nối dối cũng một điều rất dữ,
Lòng phát ra miệng cứ nói đùa,
Có người uống rượu say sưa,
Dầu ai thức tỉnh không chừa thói quen.
Cõi hiện tại nhúm nhen, ngũ nghiệp,
Tánh xấu xa chẳng kịp đổi thay,
Chết rồi cũng phải đọa đày,
Xuống nơi địa ngục chịu hoài nạn tai.
Các tội ác, không sai một bước,
Bóng theo hình cái trước cái sau,
Nhân nào quả nấy, liền nhau,
Mình gây mình chịu, ai vào giúp ta.
Bị quỉ sứ hành hà đánh đập,
Kéo lôi bừa bầm giập, chẳng thương,
Lửa phiền thiêu đốt thịt xương,
Chết sống, sống chết, luôn luôn không ngừng.
Sự khổ cực bởi chưng ác báo,
Gái hay trai đã tạo phải mang,
Cảnh này ác quả đã tan,
Sanh làm ngạ quỷ nhẹ nhàng đôi phân.
Giống ngạ quỉ toàn thân ghê tởm,
Đói khát kheo, hôm sớm nhe nanh,
Ăn ròng mủ máu hôi tanh,
Hết kiếp ngạ quỉ tái sanh lên đời,
Loài súc vật trên bờ dưới nước,
Lớn nhỏ, vì từ trước dể duôi,
Đành cam số phận hẩm hiu,
Làm những vật thực để nuôi mạng người.
Bắt giết hại mấy mươi chẳng tiếc,
Tàn sát cho đáng nghiệp hồi xưa,
Hành hình thảm khốc mới vừa,
Đó là quả báo có chừa chi ai,
Cũng có kẻ đầu thai thần quỉ,
A-tu-la, ngạ quỉ khác chi,
Cũng đều đói khát nhiều khi,
Chịu chẳng biết mấy tăng kỳ[1] kiếp lâu.
Kiếp quá khứ rất giàu tội khổ,
Tội khổ này chẳng bỏ sót ai,
Chúng sanh khắp hết bốn loài,
Thấp hóa, không hạn, noãn thai chẳng trừ,
Nhân ác đã gieo từ vô thỉ,
Quả xấu xa trực chỉ theo mình,
Làm cho tất cả chúng sanh,
Mỗi kiếp phải chịu khổ hình như trên.
Cõi giả tạm đường tên thấm thoát,
Kiếp này qua kiếp khác đến thay,
Rồi trong những kiếp vị lai,
Cũng là khổ não, nạn tai dẫy đầy,
Sự khổ não bao vây liền sát,
Khiến chúng sanh lầm lạc thêm hoài,
Vì chưa thoát khổ trần ai,
Nên những nghiệp dữ không ngày nào xa,
Đây ta thử xét qua hiện tại,
Chẳng khổ nào sánh lại khổ ăn.
Vì chưng đói khát, khó khăn,
Muốn cho no đủ, nên hằng phải lo,
Nghèo sạch đất, giàu to cũng thế,
Nhọc ưu tư, nào kể ngày đêm,
Có rồi lại muốn có thêm,
Bằng người chưa có cũng tìm cho ra.
Nếu biếng nhác ở nhà thong thả,
Ăn không lo, lở cả núi sông,
Mối ăn nặng cánh bên lòng,
Mãn nuôi mạng sống dày công liệu lường.
Già trí trẻ vẫn thường làm lụng,
Làm kiếm ăn phải dụng tấm thân,
Xác thịt lẫn với tinh thần,
Khó khăn cũng chịu, nhọc nhằn cũng cam,
Bịnh đói khát hằng ngày vất vả,
Thuốc đầu hay, chẳng đã tật này,
Không được ăn uống ốm gầy,
Càng lâu ắt phải bỏ thây cõi trần,
Ăn hay gấp mất lần diệu dược.
Có ăn rồi, bịnh được giảm thuyên.
Chúng sanh dầu biếng cũng siêng,
Không sao tránh khỏi phải quyền sanh nhai.
Có kẻ ráng cấy cày, đào, cuốc.
Luống chuyên cần, rẫy bái ruộng nương.
Kẻ thì làm mướn bán buôn,
Biết bao khổ cực, luôn luôn mọi đời.
Người giàu có thảnh thơi đôi chút
Bởi từ xưa quả phúc vo tròn
Cõi trần hái trái ngọt ngon
Khỏe thân, nhưng cũng vẫn còn khổ tâm.
Những khổ não đã lần lượt giải
Vắn tắt đây đại khái tám điều
Chúng ta lấy đó làm nêu
Gái trai cũng phải chịu điều khổ lao.
Biết rõ khổ, ta mau thức tỉnh
Ráng tu hành, giới – định làm căn
Mong cầu giải thoát trối trăng
Trần khổ xa cách, nhẹ thăng Niết-bàn.
‒ Dứt tác phẩm Vô thường, khổ não, vô ngã (Pl.2513‒Dl.1970) ‒
[1] Nói cho đủ là a-tăng-kỳ, nghĩa là vô số.
- * Link cuốn Vô Thường Khổ Não Vô Ngã
- * Link tải sách ebook Vô Thường Khổ Não Vô Ngã
- * Link video cuốn Vô Thường Khổ Não Vô Ngã
- * Link audio cuốn Vô Thường Khổ Não Vô Ngã
- * Link thư mục tác giả Hộ Tông Tỳ Khưu
- * Link thư mục ebook Hộ Tông Tỳ Khưu
- * Link giới thiệu tác giả Hộ Tông Tỳ Khưu
- * Link tải app mobile Phật Giáo Theravāda
