Vipassana Trong Tù – Lịch Sử Truyền Bá – Viện Nghiên Cứu Vipassana Vridhamma

Vipassana trong Tù – Lịch sử Truyền bá

Khóa thiền đầu tiên cho tù nhân

Cánh cửa Vipassana đã mở ra cho các nhà tù từ khi Bộ trưởng Bộ Nội vụ của Chính Quyền bang Rajasthan, đã tham dự một khóa thiền Vipassana và quyết định sử dụng kỹ thuật này như một công cụ cải tạo trong nhà tù. Nhiều thiên niên kỷ trôi qua sau thời Hoàng đế Asoka, khi thiền Vipassana được ứng dụng rộng rãi như một công cụ cải tạo, khóa thiền Vipassana đầu tiên đã kết thúc thành công tại Nhà tù Trung tâm Rajasthan.

Thử thách từ Vinoba Bhave

Trong vài năm đầu sau khi Goenkaji từ Miến Điện đến giảng dạy tại Ấn Độ, một khóa thiền được tổ chức bởi người con dâu của Mahatma Gandhi tại Sevagram Ashram, trong đó có mười lăm đồng sự của Gandhiji đã tham dự.

Họ rất hài lòng với khóa thiền. Sau khi kết thúc, họ đưa Goenkaji đến gặp Vinoba Bhave, một vị thánh sống của vùng Ấn Độ sinh sống gần đó.

Ông khá hào hứng về Vipassana và nói rằng nếu đem lại lợi lạc và hướng tới kết quả, phương pháp này cần được lan tỏa khắp đất nước. Nhưng ông nói thêm, “Tôi sẽ không chấp nhận Vipassana này trừ khi phương pháp mang lại kết quả tốt cho hai thành phần của xã hội: tội phạm cực đoan và học sinh.” Goenkaji đáp, “Tôi chắc chắn nó sẽ hữu ích. Tôi là người mới đến đất nước này; Tôi đã mang viên ngọc quý đầy giá trị này của Dhamma từ nơi khác. Bây giờ, chúng ta hãy tận dụng viên ngọc này cho đất nước. Xin hãy tổ chức các khóa thiền.”

Vinoba Bhave đã sắp xếp một khóa thiền dành cho thanh thiếu niên. Cũng như nhiều khóa thiền dành cho trẻ em kể từ đó, các khóa thiền được tổ chức thành công và ông rất hạnh phúc. Sau đó, ông ấy đã tổ chức một khóa thiền tại nhà tù Gaya. Nhưng một ngày trước khi khóa thiền bắt đầu, các quan chức nhà tù thông báo rằng Goenkaji sẽ phải ở bên ngoài nhà tù. Goenkaji nói, “Điều này là không thể. Vipassana là một cuộc giải phẫu của tâm, và tôi giống như một bác sĩ phẫu thuật. Tôi phải ở đó hai mươi bốn giờ một ngày. Vài điều có thể xảy ra và tôi có trách nhiệm. Tôi phải ở lại trong tù.” Họ khăng khăng, “Theo quy định của nhà tù, ông không thể bước vào bên trong khu vực nhà tù.” Goenkaji đã cầu xin họ, “Thế hãy cho tôi một án tù mười ngày!” Tuy nhiên họ không đồng ý. Vinobaji muốn thực hiện một số thỏa thuận khác, nhưng trước khi ông có thể, ông đã qua đời.

May mắn thay, vài năm sau, Bộ trưởng Bộ Nội vụ của Rajasthan, Ram Singh, đã đến một khóa thiền ở Jaipu. Ông ấy rất thích thú. Ông ấy nói: “Nhất định phải thử nghiệm phương pháp này trên tội phạm!” Ông ta cũng nghe về thử thách từ Vinobha Bhave. Ông đã tổ chức các khóa thiền đầu tiên, tại Nhà tù Trung tâm Jaipur, các quy tắc đã được sửa đổi để cho phép Goenkaji ở trong nhà tù trong mười ngày. Vì vậy, đây là cách các khóa thiền trong tù bắt đầu.

Khóa thiền Vipassana Đầu Tiên trong Tù

(Đoạn trích sau đây nói về khóa thiền Vipassana đầu tiên trong một nhà tù tại Ấn Độ. Khóa thiền được thực hiện bởi Ngài S.N. Goenka tại nhà tù trung tâm Jaipur vào tháng 10 năm 1975 và được Ngài Ram Singh tổ chức, lúc đó là Bộ trưởng Bộ Nội vụ của bang Rajasthan. Lời tường thuật sau đây được viết bởi ông.)

Khóa thiền Vipassana đầu tiên do Goenkaji thực hiện trong một nhà tù là vào năm 1975 tại Nhà tù Trung tâm Rajasthan. Tôi là Bộ trưởng Bộ Nội vụ của tiểu bang đó, tôi đã tự mình tham gia khóa thiền Vipassana và tự mình kinh nghiệm một sự thay đổi sâu sắc. Vào ngày thứ tư của khóa học, tôi cảm thấy Vipassana là một kỹ thuật có thể giải quyết không chỉ các vấn đề cá nhân mà còn cả vấn đề của xã hội, và có thể mang lại cải cách tốt cho chính phủ. Vào tối ngày thứ tư, tôi đã gặp Goenkaji và chia sẻ suy nghĩ của tôi với Ngài. Tôi hỏi Ngài rằng liệu kỹ thuật này có thể là một công cụ để thay đổi bộ máy nhà nước không. Ngài liền đồng ý, và tôi ngay lập tức hỏi liệu chúng tôi có thể sắp xếp để tổ chức một khóa thiền trong tù không. Ngài rất lạc quan và nói với tôi rằng Ngài sẽ đến nếu tôi sắp xếp được. Đây là một thách thức lớn!

Tôi bắt đầu nói chuyện với các đại diện có thẩm quyền – từ Ngài Thống Đốc, Bộ trưởng Bộ Nội vụ, các quan chức cai tù. Ban đầu tất cả đều rất hoài nghi, nhưng cuối cùng họ đã quyết định làm một thử nghiệm!

Khi Goenkaji đến Jaipur để dạy khóa thiền, Ngài đã gặp khó khăn thực sự. Tôi buộc phải báo rằng Ngài sẽ không thể ở trong tù; thay vào đó là một ngôi nhà gỗ xinh đẹp phía ngoài trại giam. Ngài nói rằng Ngài phải ở trong nhà tù trong suốt hai mươi bốn giờ một ngày, bởi vì Vipassana là một cuộc giải phẫu sâu sắc, và Ngài giống như bác sĩ phẫu thuật. Vấn đề ở đây là quy định của nhà tù. Chỉ những người đã bị kết án hoặc những người bị xét xử hoặc thành viên của nhân viên trại giam mới có thể ở trong tù. Tôi đặt vấn đề với Goenkaji và Ngài nói, “Hãy kết án tôi!” Tôi kinh hãi, sốc; làm thế nào Thiền sư của tôi có thể bị kết án? Pháp lý can thiệp nhưng dường như không có giải pháp. Cuối cùng, chúng tôi đã ban hành chỉ dẫn từ chính quyền và vấn đề đã được giải quyết.

Goenkaji được phép ở lại trong tù, ở một phòng tạm trong trạm y tế của nhà tù. Một vấn đề khác xảy ra khi khóa thiền chỉ mới bắt đầu. Vào thời điểm đó, xích chân và còng tay được dùng cho những tội phạm nghiêm trọng. Có bốn tù nhân được đưa đến thiền đường trong tình trạng như thế. Goenkaji đang tiến lại gần và khi Ngài thấy điều này, Ngài đã rất đỗi kinh ngạc. Ngài hỏi tôi chuyện gì đang xảy ra. Tôi nói với Ngài rằng đó là những tội phạm nghiêm trọng. Ngài thốt lên, “Làm sao mà có thể để họ xiềng xích trước mắt tôi như thế?” Điều này không thể xảy ra. Xin hãy tháo xích.”

Nhưng Ngài Tổng Thanh Tra Nhà Tù (IG) nói rằng ông ấy có trách nhiệm đảm bảo an ninh trong nhà tù, và ông không thể tháo xích ra được. Tuy nhiên, Goenkaji chắc chắn. Ngài nói Ngài không thể truyền Dhamma cho những người ngồi trước mặt Ngài khi đang trong xiềng xích – và Ngài đã tự tay tháo xích cho tù nhân. Ngài Tổng Thanh Tra Nhà Tù (IG) nói với Goenkaji ông có thể tháo bỏ xiềng xích từ bên trong, nhưng không thể tháo xiềng xích bên ngoài! Goenkaji kiên quyết rằng những tù nhân đó phải được thả xích khi đang hành thiền. Đó là một nan đề lớn, một vấn đề lớn.

IG là một quan chức rất giàu kinh nghiệm. Ông đã yêu cầu tôi đừng ép ông nới lỏng các yêu cầu về an ninh cho những tù nhân đó. Ông nói không ai trong số họ là anh hùng cả, và họ có thể sẽ bóp cổ tôi hoặc Goenkaji cho đến chết chỉ trong tích tắc. Tôi đã thảo luận các vấn đề và cuối cùng đi đến một thỏa thuận là tháo bỏ gông xích. Một đội cảnh vệ sẽ chuẩn bị sẵn sàng cho thời điểm bắn phạm nhân nếu kẻ nào đó bắt đầu xông lên có dấu hiệu đe dọa. Tôi nói với IG rằng hãy đảm bảo rằng không để diễn ra vụ bắn nhầm hoặc xả súng nào.

Những gông xiềng được gỡ bỏ. Goenkaji hài lòng. Khóa thiền đã bắt đầu. Tôi ngồi cạnh bên. Ngài IG ở bên ngoài thiền đường nhưng với khoảng cách rất gần. Đôi mắt tôi chú ý vào “Đại Tứ”, tim đập thình thịch và bên trong đầy lo sợ! Nhưng tất cả khoảnh khắc trôi qua là sự giải thoát vô bờ. Khi Goenkaji bắt đầu tụng niệm, metta của Ngài [lòng từ ái] đang tuôn tràn. Đôi mắt của các phạm nhân đỏ au, những kẻ gây ra nhiều nhiều xáo trộn đã thay đổi và gương mặt họ sáng ngời; dòng nước mắt tuôn dài trên má. Nước mắt cũng tuôn dài trên gương mặt tôi; một khoảnh khắc hiếm hoi đầy lòng yên vui sau chừng ấy căng thẳng. Đây là kết quả của Vipassana! Lời kể của Goenkaji và câu chuyện kể về Angulimala chợt lóe lên trong tâm tôi.

Có một sự kiện cảm động khác. Có hai tù nhân bị tuyên án chờ thi hành án tử hình. Họ không được chấp nhận tham gia khóa thiền. Trong suốt một vòng dạo quanh buổi sáng, Goenkaji đi qua các phòng giam của họ và đề xuất dạy Anapana và Vipassana trong phòng giam bằng loa phát thanh từ thiền đường và chúng tôi đã đồng ý. Họ bắt đầu thực hành thiền, họ đã làm rất tốt, và họ đã thấy hạnh phúc. Họ đã lắng nghe những bài pháp thoại trong phòng giam, như những tù nhân khác. Chúng tôi đã phát chuỗi những bài pháp thoại trên khắp khuôn viên nhà tù.

Sau khi khóa thiền kết thúc, một trong những phạm nhân bị kết án gửi cho tôi một lời nhắn rằng anh quyết định rút lại thỉnh nguyện ân xá tới Ngài Tổng Thống Ấn Độ. Anh sẵn sàng chết. Bây giờ anh đã có Dhamma và cảm thấy không còn sợ hãi với cái chết sắp đến! Trong thời gian đó đơn thỉnh nguyện ân xá của anh bị từ chối, và ngày thi hành án treo cổ đã được ấn định. Tôi được mời đến để chứng kiến sự kiện đau buồn này. Người phạm nhân bước ra khỏi phòng giam đang mỉm cười và tinh thần phấn chấn. Anh cảm ơn nhân viên trại giam và bước đến giá treo cổ với niềm hân hoan chưa từng thấy.

Sự Truyền bá Vipassana trong những Nhà tù trên khắp Thế giới

India – Ấn Độ

Câu chuyện bắt đầu gần 30 năm về trước tại Ấn Độ. Khóa thiền Vipassana đầu tiên trong nhà tù được giảng dạy bởi Goenkaji năm 1975 và 1977 cho 120 tù nhân ở Nhà Tù Trung Tâm được bảo toàn cao nhất ở Jaipur với lời mời của Ngài Ram Singh, sau là Bộ trưởng Bộ Nội Vụ của Chính quyền Bang Rajasthan. Khóa thiền thứ ba cho thanh tra cảnh sát cao cấp và quan chức khác trong nhà tù được tổ chức tại Học Viện cảnh sát ở Jaipur. Mặc dù các khóa thiền ban đầu này thành công, nhưng sau đó không có khóa thiền cho tù nhân nào được tổ chức tại Bang Rajasthan và Gujarat. Những khóa thiền này là đề tài của một số nghiên cứu xã hội học được tiến hành bởi Bộ Giáo Dục của Bang Gujarat và Đại học Rajasthan. Nghiên cứu đã chỉ ra những thay đổi tích cực nhất định về thái độ và hành vi của những người tham gia, và chỉ ra rằng Vipassana có thể giúp tội phạm trở lại thành viên lành mạnh của xã hội.

Vào tháng 11 năm 1993, khóa thiền 10 này được tổ chức cho 96 tù nhân và 23 nhân viên tại Nhà Tù Tihar ở New Delhi, một trong những nhà tù lớn nhất châu Á, là nơi cư ngụ của gần 10.000 tù nhân. Tiếp đó vào tháng Một, khóa thiền thứ hai cho 300 tù nhân được tổ chức bởi sáu vị thiền sư phụ tá. Ba tháng sau đó vào tháng Tư 1994, khóa thiền Vipassana lớn nhất đến thời điểm đó được tổ chức bởi Goenkaji và mười thiền sư phụ tá cho hơn 1.000 tù nhân. Sau những thành công đạt được họ đã khánh thành một trung tâm cố định cho Vipassana bên trong nhà tù. Từ đó trở đi, khóa thiền mười ngày được tổ chức hai lần mỗi tháng tại Nhà Tù Tihar và ít hơn một chút ở 15 nhà tù khác tại Ấn Độ.

Năm 1997, 75 khóa thiền Vipassana được tổ chức tại các Nhà tù Ấn Độ. Thời điểm đó, có hai trung tâm Vipassana cố định tại Nhà tù Ấn Độ tại Tihar và trung tâm còn lại ở Nhà tù Nasik ở Maharashtra nơi Mohandas Gandhi một lần từng bị giam giữ. Do những thay đổi trong cách tổ chức, Chương trình Vipassana tại Nhà tù Nasik bị hủy bỏ. Tuy nhiên, ở Delhi, Dhamma Tihar phát triển mạnh và khóa 20 ngày được tổ chức đều đặn. Năm 2001, có tất cả 39 khóa thiền trong tù ở Ấn Độ với 1.420 tù nhân tham dự: 978 người là thiền sinh mới và 442 người là thiền sinh cũ.

Một nghiên cứu khảo sát tựa đề Những tác động tâm lý của Vipassana lên các Tù Nhân tại Tihar được thực hiện tại Viện Khoa học Y Khoa Ấn Độ tại New Delhi vào năm 1997. Nghiên cứu khẳng định thiền Vipassana giúp các tù nhân tăng sự kiểm soát cảm xúc thông qua việc giảm cảm giác giận dữ, căng thẳng, oán ghét, thù hận và bất lực. Chứng nghiện ma túy, triệu chứng thần kinh và tâm lý bệnh lý cũng thuyên giảm. (Chandiramani, Verma, Dhar & Agarwal, 1995; Kumar, 1995; Vora, 1995). Thêm nữa, các tù nhân thực hành Vipassana cho thấy họ tăng tinh thần làm việc, và tham gia vào các chương trình trị liệu khác, tuân thủ nội quy Nhà tù và hợp tác với cơ quan chức năng của Nhà tù.

Số lượng lớn những tù nhân được lợi lạc từ Vipassana gần ngang với số lượng học viên trường cảnh sát đang tham dự khóa thiền tại Học viện huấn luyện Cảnh Sát ở New Delhi. Trước năm 2001, có 17 khóa thiền, một vài khóa khác tại thời điểm đó có đến 1.265 học viên trường cảnh sát tham dự, đã được tổ chức.

Cùng với Ấn Độ cũng có những nhà lãnh đạo mẫu mực đã đem Dhamma đến các tù nhân, các hành giả bắt đầu công việc lan tỏa Vipassana trong các trại tù khắp thế giới. Đôi khi những nỗ lực chỉ đơn giản là chức một khóa thiền, theo cách đó hạt tốt đã được gieo. Các khóa học thời lượng khác đang có sự gia tăng đáng kể.

Học viên trường cảnh sát đang hành thiền ( Nguồn Newsline Photo bởi Cherian Thomas)

Sri Lanka/Sri Lanka

Khóa thiền Vipassana đầu tiên được tổ chức tại Bogrambara, một nhà tù với mức an ninh tối đa và cơ sở vật chất cải tạo lớn thứ hai trong khu vực, tọa lạc tại một thành phố cổ kính của Kandy vào năm 2004 sau những nỗ lực bền bỉ của các hành giả ở Sri Lanka.

Năm 2003, quan chức nhà tù đã cho phép bảy sĩ quan cải tạo tham dự một khóa thiền Vipassana 10 ngày tại Trung tâm Vipassana Dhamma Kuta. Trước những báo cáo tích cực của họ, các quan chức nhà tù đã yêu cầu tổ chức một khóa thiền Vipassana 10 ngày trong nhà tù. 

Bogrambara là một cơ sở dành cho tù nhân nam, các tù nhân nữ được chuyển đến địa điểm chỉ dành cho các chương trình riêng biệt. Để cho phép các tù nhân nữ học Vipassana, Ngài Ủy Viên Nhà Tù cho phép họ được cư ngụ tại Bogrambara trong suốt khóa thiền. Đây là lần đầu tiên có một thỏa thuận như thế được cho phép trong lịch sử của Sri Lanka. Điều kiện nghiêm khắc của sự riêng biệt nam nữ và an ninh được đáp ứng, dưới sự giám sát của một nữ giám sát viên, người đã hoàn tất một khóa thiền Vipassana.

Vào năm 2004, 46 tù nhân (38 nam và 8 nữ) đã hoàn thành khóa thiền thành công. Các tù nhân nỗ lực không ngừng nghỉ với sự chân thành từ lúc bắt đầu khóa thiền. Những yêu cầu đặc biệt từ những tù nhân tham gia đã được báo lại cho những người thân xa cách kể từ khi họ bị giam giữ. Vào ngày thứ 10, những tù nhân giao lưu với những những tù nhân khác và được chào đón như những người thân trong gia đình. Nhiều người mong muốn có một khóa thiền một ngày tiếp sau đó. Một bộ băng ghi lại pháp thoại 10 ngày được quyên tặng cho nhà tù, dùng cho việc ngồi thiền chung.

Các hành giả được trao cơ hội trò chuyện về tác động của những buổi thiền chung, trong đó có cả một Cựu Chánh Án Tòa Án của Sri Lanka và một Cựu Ủy Viên Nhà Tù.

Cục Tổng Ủy viên về Cải tạo của Sri Lanka đã giới thiệu khóa thiền 10 ngày cho các bệnh nhân nội trú tại trung tâm trị liệu và cải tạo Kandakadu, ở Vùng Trung Bắc. Những khám phá ban đầu cho thấy có những ảnh hưởng tích cực mạnh mẽ tới những bệnh nhân nội trú tham dự khóa thiền. Các nhóm thiền chung mỗi ngày tại trung tâm giúp bệnh nhân nội trú tiếp tục hành thiền. Các khóa thiền tổ chức mỗi hai tháng, và có tổng cộng 13 khóa thiền được thực hiện đến tháng Một 2019. Ba trung tâm cải tạo khác cũng đã tổ chức các khóa thiền Vipassana vào năm 2017.

Myanmar/ Myanmar

Khóa thiền Vipassana 10 ngày đầu tiên được tổ chức thành công tại Nhà tù Trung Tâm Insein, Yangon, Myanmar, trong tháng 7 năm 2008 có một trung tâm được thành lập trong tù. Ở Insein, có mười lăm khóa thiền 10 ngày cho nam và bốn khóa thiền cho nữ. Thêm nữa, các nhà tù đã là địa điểm cho khóa thiền Vipassana 7 ngày cho giới trẻ, cũng như khóa thiền Satipatthana. Hầu hết các tù nhân thanh thiếu niên đã kể lại những lợi ích tích cực sau khi thực hành thiền. Họ bày tỏ lòng biết ơn với lời dạy và sắp xếp thực hành thiền mỗi ngày.

Khóa thiền Anapana cũng được tổ chức tại cùng nhà tù đó vào ngày 27 tháng 7, 2008, cho 169 nam tù nhân trẻ. Hầu hết các tù nhân thanh thiếu niên đều kể lại những lợi ích tích cực sau khi tham dự khóa thiền. Họ bày tỏ lòng biết ơn với lời dạy và hành thiền mỗi ngày.

Trung tâm này được theo sau bởi hai Trung Tâm Vipassana cố định trong tù. Dhamma Rakkhita, (Người bảo vệ Dhamma), được thành lập ở Nhà tù Thayawaddi ở Đặc khu Bago năm 2009 và Dhamma Vimutti (Sự Giải thoát bởi Dhamma), được thành lập ở Nhà tù Obo, Mandalay năm 2010. Từ 2008, các khóa thiền Vipassana thường xuyên được tổ chức tại các trung tâm trên mang đến nhiều lợi ích cho hàng ngàn tù nhân.

Nhân viên trại giam cũng đã tham gia khóa thiền trong tù cũng như các khóa thiền bên ngoài nhà tù. Ở Nhà Tù trung tâm Insein, một nghiên cứu về các hành giả Vipassana đã cho thấy sự cải thiện về sức khỏe thể chất và tâm trí, cũng như sự thay đổi ngày càng tiến bộ về hành vi. Nhìn chung, các tù nhân phản ứng rất tốt và cảm thấy quan tâm về Vipassana dù họ có những gia cảnh trước kia khác nhau.

Những tiến bộ này đang được thực hiện theo lời dạy của S.N.Goenka. Khi Ngài nói, “Nhà tù có ý nghĩa thực sự là đưa con người thoát khỏi khổ đau, thoát khỏi sai lầm. Thiền Vipassana là một công cụ tuyệt vời cho các tù nhân.”

Taiwan/ Đài Loan

Vào 1996, Goenkaji có cuộc gặp gỡ với Thủ tướng Tư Pháp Đài Loan tại Đài Loan. Kết quả của cuộc gặp ngắn này, khóa 10 ngày đầu tiên được tổ chức tại Chi Nhánh Nhà Tù Ming Te gần Tainan thuộc vùng duyên hải phía Tây Nam Đài Loan. Nhà tù Ming Te là một trại cai nghiện ma túy tọa lạc trong vùng núi xanh tốt, là nơi cư ngụ cũng những tù nhân bị tuyên án dùng các chất cấm. Ở đây họ thực hiện các chương trình tôn giáo để giúp những kẻ nghiện ngập phục hồi. Một bước tiến mới chưa từng có trong lịch sử Đài Loan, Goenkaji được mời phát biểu thân ái đến một nhóm 24 tù nhân tham dự khóa thiền. Kể từ đó, chưa có sự tiến triển gì khác ở Đài Loan.

Thailand/ Thái Lan

Sau khi một vị Tổng Thanh Tra từ Bộ Cải Tạo Thái Lan được biết về bộ phim. “Thiền Vipassana trong tù”, cô đã sắp xếp cho vài thiền sư phụ tá để trình bày với các nhân viên của mình. Nhưng sau khi biết rằng các tình nguyện viên Vipassana sẽ cần ở trong tù với các tù nhân, nhân viên của cô đã hoãn lại hoạt động trên.

Năm năm sau đó, một thiền sinh cũ đi đến một trong những đài truyền hình Thái Lan với mục đích sản xuất một bộ phim lồng tiếng Thái. Bộ trưởng Bộ Cải tạo đã xem video, và thấy hứng thú sắp xếp một thử nghiệm thiền trong Nhà Tù Thái Lan.

Vào tháng Năm 2002, một khóa thiền Vipassana được tổ chức tại Nhà tù Kolong Pai ở Quận Sikkiu, phía Đông Bắc Bangkok. Bốn mươi chín nam phạm nhân ma túy và hai nhân viên trại giam tham gia khóa thiền. Một khóa thiền thứ hai cho 50 tù nhân nữ tại khu vực dành cho nữ được tổ chức hai tháng sau. Ngài Tổng Thanh Tra, người ban đầu chỉ thấy hứng thú tổ chức khóa thiền Vipassana, đã tham dự khóa này như một thiền sinh, và chọn ở lại trong phòng giam với cơ sở vật chất căn bản như bao thiền sinh khác. Khi kết thúc khóa thiền này, Ngài Bộ trưởng tuyên bố rằng cả hai địa điểm khóa thiền trên sẽ trở thành trung tâm cố định của Vipassana. Tuy nhiên, kể từ khi Bộ Cải Tạo đưa ra một số chuyển đổi do những bất ổn, vậy những chính sách cải cách khi đó còn được duy trì hay không.

Mongolia/ Mông cổ

Hai mươi tám tù nhân nữ chịu bản án trong cơ sở cải tạo riêng biệt cho nữ người Mông Cổ đã kết thúc thành công khóa thiền Vipassana đầu tiên vào Tháng Tám 2005.

Khóa thiền được tổ chức là kết quả từ yêu cầu trực tiếp bởi Bộ Tư Pháp, cũng là Phát Ngôn viên của Quốc hội Mông cổ. Những kết quả đáng khích lệ được phát thanh khắp cả nước vào ngày cuối cùng của khóa thiền.

Khóa thiền thứ hai cho nữ tại Mông cổ được tổ chức vào tháng Năm 2007. Có 25 thiền sinh hoàn thành khóa, bảy người trong số họ là thiền sinh cũ những người đã hoàn thành khóa đầu tiên vào hai năm về trước. Cuối khóa thiền, nhiều thiền sinh bày tỏ trách nhiệm và hối hận vì những tội ác nó đã gây ra, các sai lầm phạm phải, những giận dữ và oán ghét họ đã chịu đựng trong nhiều năm. Họ cũng bày tỏ lòng biết ơn và hy vọng vào tương lai sắp tới. Giám ngục trại giam cũng hứa rằng các tù nhân này sẽ có cơ hội hành thiền ít nhất một lần mỗi ngày.

Sở Tư Pháp cử người đại diện của bốn nam tù nhân Mông Cổ để tham dự khóa thiền 10 ngày, và yêu cầu những khóa thiền kế tiếp sớm được tổ chức ở mỗi cơ sở trên.

Các thiền sư giảng dạy Vipassana trở về nhà tù để quan sát các nhóm ngồi thiền chung hai tuần sau đó. Có 23 thiền sinh tham gia. Họ đã hành thiền đều đặn, và vô cùng hào hứng vì đã có những kết quả tốt, và yêu cầu sớm có một khóa thiền khác.

Israel/ Israel

Khóa thiền Vipassana đầu tiên được tổ chức vào Tháng mười hai 2006 tại Nhà tù Hermon của Israel, một cơ sở cải tạo với an ninh tối thiểu tọa lạc tại khu vực yên tĩnh của Vùng Hạ Galilee, sau gần như một thập kỷ với nỗ lực bền bỉ. Việc chuẩn bị khóa thiền bắt đầu từ tháng Chín 2006 với một loại khóa thiền định hướng và một đội nhóm mạnh được chọn lọc để thực hiện khóa thiền. 13 tù nhân, gồm những người nghiện ngập đang hồi phục và những tù nhân thường xuyên từ nhiều nền tôn giáo khác nhau, cùng tham dự khóa thiền này. Khóa thiền được tổ chức thành công dù ban đầu gặp phải khó khăn.

Sau ngày cuối khóa ngày thứ 11, nhân viên nhà tù tổ chức một buổi kỷ niệm thân mật. Bạn bè của các thiền sinh và quan chức cấp cao từ Ban phục vụ Nhà tù cũng tham dự buổi kỷ niệm thân mật này. Một vài thiền sinh chia sẻ trải nghiệm của họ. Một người nói có những thời điểm anh muốn bỏ khóa thiền:” Thình lình tôi nhận rằng đó là điều tôi đã làm suốt với cuộc đời của mình – Chạy trốn để không đối mặt với tình huống. Tôi đã hiểu vấn đề bên trong chính mình, và bây giờ tôi đã có công cụ giúp tôi thay đổi khuôn mẫu thói quen này.’’

Sau khi kết thúc thành công khóa thiền đầu tiên, khóa thứ hai được tổ chức tại Nhà tù Hermon trong suốt tháng Tư – tháng Năm 2007. Một số thiền sinh từ khóa thiền Tháng 12 năm 2006 cũng đến tham dự lần thứ hai. Nhà tổ chức sắp xếp khóa thiền dựa vào kinh nghiệm của khóa thiền trước để chắc rằng các thiền sinh có môi trường hỗ trợ tốt nhất. Kết quả là các thiền sinh tham gia làm việc nghiêm túc và chăm chú và đạt nhiều kết quả thực sự. Những người không hành thiền tham dự lễ kỷ niệm thân mật cũng bị tác động bởi những thay đổi từ các thiền sinh.

United Kingdom/ Vương Quốc Anh

Khóa thiền Vipassana đầu tiên trong một nhà tù tại Châu Âu được tổ chức năm 1998, tại Nhà tù Lâu Đài Lancaster ở U.K. Đây có lẽ là một trong những nơi có có bề dày lâu đời nhất trên thế giới nơi vẫn tiếp tục dùng để giam giữ tội phạm. Tòa lâu đài ban đầu có từ khoảng năm 1093. Những ngục tối trong tòa lâu đài vẫn còn tồn tại đến nay.

Khóa thiền Vipassana 10 ngày được tổ chức sau khi hai quan chức tham dự khóa thiền Vipassana và, được khích lệ bởi những trải nghiệm của chính họ và hiểu biết về các khóa thiền trong tù được tổ chức tại các quốc gia khác, họ đã quyết định khám phá khả năng để làm một khóa thiền như thế ở Lancaster. Khi những thiền sư phụ tá đầu tiên viếng thăm nhà tù, họ có nghi ngờ về việc dạy một khóa thiền ở đây. Dù thế, chính quyền cảm thấy được truyền cảm hứng qua video về các khóa thiền trong tù tại Nhà tù Tihar. Ông ấy vẫn kiên quyết muốn tổ chức khóa thiền. Cuối cùng một cách được thực hiện là lập ra một khu vực nhỏ như một nơi khu vực khép kín dành cho khóa thiền.

Tám tù nhân đã tham dự khóa thiền. Mặc cho những điều kiện bất tiện, họ vẫn làm việc nghiêm túc và đạt lợi ích nhiều từ trải nghiệm. Ban phục vụ tờ Journal Prison đã ấn bản 127 báo cáo nói rằng Bộ Giáo dục Lancasters đã ghi nhận có một thay đổi đáng kể trong sự tăng tiến kỷ luật cá nhân, tinh thần sẵn sàng học tập và chất lượng đầu ra của các thiền sinh tham gia khóa thiền.

Ireland/ Ireland

Tháng Tám 2015, sau ba năm nỗ lực kiên nhẫn đã đến ngày có thành quả khi một khóa thiền Vipassana được tổ chức tại một nhà tù có an ninh thấp tại Loughan House ở Blacklion, Quận Cavan.

Trước khi khóa thiền được tổ chức, hai thành viên là nhân viên của Loughan House đã tham dự một khóa thiền 10 ngày. Một trong số họ đã liên lạc giữa ban quản lý nhà tù và ban quản lý khóa thiền. Khóa thiền đã kết thúc thành công.

Vào ngày thứ 10, có một buổi tiệc chiêu đãi nho nhỏ để chúc mừng các thiền sinh và lắng nghe kinh nghiệm của họ. Quan chức nhà tù, các nhân viên nhà tù khác, cùng tù nhân và gia quyến của những người tham gia cùng tham dự buổi tiệc đó.

Thành công của khóa thiền đầu tiên dọn đường cho các khóa thiền tương lai tại Ireland. Khi đó, các nhóm thiền chung tiếp tục thực hành tại Loughan House, và vài tù nhân đang tham gia khóa thiền được phép rời trại để tham dự khóa thiền ba ngày tại Dublin.

Spain/ Tây Ban Nha

Khóa thiền 10 ngày đầu tiên tại Tây Ban Nha được tổ chức năm 2003, tại Nhà tù Can Brians, cơ sở an ninh tối cao gần Martorell, Barcelona. Câu chuyện đằng sau sự chấp thuận khóa thiền và việc chuẩn bị thật truyền cảm hứng.

Khoảng hai năm trước khi bắt đầu khóa thiền đầu tiên, một người đàn ông về hưu tham dự khóa thiền 10 ngày đầu tiên tại Trung tâm Vipassana Dhamma Neru. Sau khi nhận được lợi lạc từ phương pháp này, ông quyết chí giới thiệu Vipassana đến nhà tù. Ông chọn Nhà tù Can Brian, vì nhà tù này sẵn lòng thử nghiệm những cách mới để chuyển hóa phạm nhân, đó cũng là bước ngoặt trong việc phục vụ Nhà tù tại Tây Ban Nha.

Giám đốc nhà tù đã mời những người tin cậy để trình bày với những nhân viên nhà tù và thăm hỏi các chuyên gia, buổi gặp này có 30 người tham dự, gồm cả thẩm phán cao cấp người có vợ đã tham gia khóa thiền Vipassana 10 ngày trước đây. Những phản hồi tích cực và bốn nhân viên cùng một nam tù nhân tham dự khóa thiền tại Dhamma Neru. Sau khóa thiền, một bản báo cáo chi tiết bằng tiếng Tây Ban Nha, chỉ ra những hướng dẫn và điều kiện, được chuẩn bị và đệ trình lên Chính phủ.

Trong suốt tám tuần trước khóa thiền, có nhiều sự chuẩn bị. Bốn lớp định hướng cho những tù nhân quan tâm được tổ chức hơn một tháng. Các cơ sở vật chất riêng biệt trong nhà tù được dùng cho khóa thiền được kiểm tra và chấp thuận. Một lệnh phê chuẩn đặc biệt từ chính phủ được yêu cầu cho các thiền sư và người phục vụ được phép ở lại trong tù trong suốt khóa thiền. Cũng như, một hệ thống cần thiết để chuẩn bị thức ăn cho khóa thiền trong khu bếp chính của nhà tù.

Với kế hoạch chuẩn bị chu đáo tại nhà tù và một vài khó khăn phút cuối, nhưng khóa thiền bắt đầu đúng hạn định và đạt thành công lớn. Mười tám thiền sinh đã hoàn thành khóa thiền. Họ chia sẻ trải nghiệm với các tù nhân khác, gia đình và quan khách vào buổi tiếp đãi Ngày thứ 11. Một thiền sinh yêu cầu thiền sư của khóa thiền viết một bài viết về Vipassana cho tạp chí nhà tù một tờ ấn phẩm được phân phát cho 7.000 tù nhân khắp xứ Catalynya. Vị Giám đốc đã kinh ngạc bởi thay đổi trong các tù nhân. Ông đã sắp xếp những buổi ngồi thiền mỗi ngày cho tù nhân và yêu cầu những khóa thiền khác cho 30 thiền sinh vào tháng Tám 2003.

New Zealand/ New Zealand

Kể từ năm 1999, khóa thiền Vipassana được tổ chức tại New Zealand ở “Te Ihi Tu” một trại cải tạo ở New Plymouth, một thành phố nằm ở Bắc Đảo New Zealand, vận hành bởi người Maoris (Người bản địa New Zealand), dành cho người Maori chuẩn bị ra tù và được khoan hồng. ‘Te Ihi Tu’ là một nơi riêng biệt đáng tin cậy được ủng hộ bởi Bộ Cải tạo New Zealand. Niềm tin được chú trọng trong truyền thống văn hóa Maori và giá trị này giúp đỡ con người trở nên sống tốt hơn sau khi ra tù. Mỗi năm, ‘Te Ihi Tu’ thực hiện chương trình tái hòa nhập trước khi ra tù kéo dài 03 tháng, bắt đầu với khóa thiền Vipassana mười ngày.

Khóa thiền Vipassana được đưa vào chương trình “Te Ihi Tu’ vào tháng chín năm 1999 sau khi hai nhân viên tham dự khóa Vipassana 10 ngày tại Trung tâm thiền Vipassana Dhamma Medini, gần Auckland. Các nhân viên nhà tù khác nhanh chóng bị thuyết phục rằng Vipassana sẽ có lợi ích và quyết định làm một thử nghiệm. Từ năm 1999, nhiều khóa thiền Vipassana được tổ chức trong chương trình “Te Ihi Tu’, làm khóa thiền trở thành một phần của chương trình.

Nhân viên ‘Te Ihu Tu’ đã nhận thấy sự thay đổi sâu sắc trong thái độ của các tù nhân sau khi học Vipassana, và người tham gia bày tỏ lòng sẵn sàng thay đổi để sống tốt hơn trong buổi gặp chia tay cuối khóa. ‘Te Ihi Tu’ nhấn mạnh hoàn toàn trên cơ sở người Maoris giúp người Maoris trong truyền thống Maoris. Trái lại, niềm tin đã chào đón Vipassana như là phần chủ chốt của chương trình- là sự ghi nhận giá trị với sự phổ quát của Dhamma.

United States of America/ Hoa Kỳ

Cơ sở cải tạo phía Bắc Quận King (NRF), Seattle, Washington, là một trung tâm cải tạo đầu tiên ở Bắc Mỹ tổ chức khóa thiền Vipassana năm 1997, 11 tù nhân đã tham dự khóa thiền này.

Nhà tù San Francisco số 7, San Bruno, California là cơ sở cải tạo thứ hai và là nhà tù đầu tiên có mức độ an ninh vừa phải tại Hoa kỳ đã tổ chức một khóa thiền Vipassana. Khóa thiền mười ngày đầu tiên được tổ chức năm 2001 có 14 tù nhân tham dự. Thiền sinh cũ được cung cấp sự hỗ trợ thiết yếu bằng các bữa ăn trưa nóng hổi để bổ sung cho thức ăn trong tù vẫn còn hạn chế. Họ cũng được cung cấp sự hỗ trợ để bố trí địa điểm khóa thiền, mang vào những thứ cần thiết trong suốt khóa thiền và sắp xếp cho ngày tổng kết khóa.

Khóa thiền 10 ngày đầu tiên được tổ chức tại Cơ sở cải tạo W.E Donaldson, Alabama, một cơ sở có mức an ninh tối đa của US và địa điểm chọn để trao giải cho phim tài liệu, “Những người anh em Dhamma”, vào tháng Một năm 2002 với 20 tù nhân. Những tù nhân tại Alabama này hầu hết bạo loạn và có bất ổn tâm lý họ bị giam cầm trong cơ sở này. Sau thành công khóa thiền đầu tiên, hàng trăm tù nhân tại Donaldson tham dự chương trình thiền Vipassana, hiện tại chỉ có một trung tâm như thế ở Bắc Mỹ.

Tiểu Bang muốn mở rộng chương trình cho các nữ tù nhân. Nhà tù có 24 dãy phòng tử hình, và một phần ba xấp xỉ gần 1.500 tù nhân chịu bản án chung thân không có cơ hội tha bổng. Một nghiên cứu đang được tiến hành bởi Đại học Alabama and Đại học Stanford đã phát hiện rằng tù nhân trải qua khóa thiền giảm đến 20% những vụ xử lý kỷ luật.

Cơ sở cải tạo theo độ tuổi và không độ tuổi Hamilton, Nhà tù y tế với mức độ an ninh cấp độ 4 nằm ở phía Tây Bắc Alabama thực hiện khóa thiền 10 ngày đầu tiên vào ngày 2 tháng 6 năm 2007. Khóa thiền được tổ chức trong hai tòa nhà nguyện được ngăn ra khỏi khu vực chính và gồm một cái sân nhỏ. Nhà quản giáo và nhà tâm lý nhìn chung khá hài lòng với các kết quả.

Giám sát khóa thiền tại Bắc Mỹ là Ban Tín nhiệm Vipassana cho Nhà tù Bắc Mỹ. Ủy Ban này nắm giữ các trị liệu hàng năm để lên lịch hoạt động và cung cấp đào tạo. Năm 1997, Dự án Vipassana Nhà tù Bắc Mỹ đã mang đến vô số khóa thiền nội trú 10 ngày cho hơn hàng trăm người tham gia tại năm cơ sở cải tạo ở Bắc Mỹ.

Canada/ Canada

Mùa thu 2011, Viện Westmorland ở Phía Đông Canada chủ trì khóa thiền Vipassana đầu tiên của quốc gia tại một trung tâm cải tạo.

Cơ sở của việc mang Vipassana đến Westmorland là khi hai nhân viên nhà tù tham gia khóa thiền 10 ngày và tham dự workshop của Ban Tín nhiệm Vipassana cho Nhà Tù. Khi họ trở về công việc, họ nhiệt tình nói với các đồng sự về kinh nghiệm của họ và về khả năng cho các tù nhân cơ hội tương tự.

Về địa điểm khóa học, ban điều hành làm một cơ sở khép kín trong chính trung tâm. Nó gồm phòng họp, nhà bếp và khu vực ăn tối, các phòng riêng cho các thiền sinh, toilet và vòi tắm, và một khu giặt giũ. Với các tiêu chuẩn nhà tù, thì nó thật là sang trọng.

Tất cả có 16 nam thiền sinh dự khóa thiền. Được phục vụ bởi một nhóm nhỏ các thiền sinh cũ tận tâm, các thiền sinh tham dự làm việc cần mẫn và hoàn thành khóa thiền. Luôn là thế, các buổi tổng kết khóa cảm động. Mỗi tù nhân nói lên sự đấu tranh trong suốt khóa thiền và niềm hạnh phúc vào cuối khóa.

Sau khóa thiền, nhóm ngồi thiền buổi tối cho tù nhân bắt đầu tại Westmorland. Có những kế hoạch không chắc chắn cho khóa thiền 10 ngày tới và một vài thiền sinh khóa này bày tỏ ý muốn tham dự.

Vào tháng Sáu 2015, một chánh án của Tòa án Liên Bang Canada, trong lúc ra phán quyết cho một tù nhân người bị từ chối tha bổng, đã khuyên xem cuốn phim “Ngồi tù, Ngồi thiền Vipassana’ cho những tù nhân. Ông nói thêm về tác dụng đáng kể của việc thực hành thiền Vipassana trong việc giảm rủi ro tái phạm pháp và đề nghị dùng kỹ thuật của Thiền Vipassana trong các trại giam để giảm tỉ lệ phạm tội trong xã hội.

Vào tháng Bảy 2015, một trung tâm giam giữ trẻ vị thành niên ở tỉnh Manitoba của Canada đã chủ trì buổi workshop thiền Anapana một ngày – workshop đầu tiên được bảo trợ bởi Ban Tín nhiệm Vipassana cho Nhà Tù dành cho 11 thanh thiếu niên từ 15 đến 18. Dù có nhiều thử thách, tất cả người tham dự đã hành thiền nghiêm túc. Sau đó, người thiếu niên trẻ nói về làm thế nào Anapana giúp họ giữ bình tĩnh trong những tình huống kích động bình thường – ví dụ, sự hiện diện trước tòa, không đồng tình với nhân viên trại hoặc người bạn cùng trại, hoặc khó khăn trong giao tiếp điện thoại. Để đọc toàn đề mục của khóa thiền này, vui lòng nhấn vào đây.

Mexico/ Mexico

Khóa thiền đầu tiên được tổ chức vào Tháng Ba 2003 tại Penal de Santiaguito, cơ sở tại Bang Mexican ở Almoloya de Juarez. Cơ sở này, là nơi cư trú của khoảng 1.500 tù nhân, một mô hình nhà tù Mỹ Latin. Khóa thiền diễn ra trong cơ sở nhỏ và riêng biệt chỉ ở phía trước khu vực chính. Không gian hoàn toàn độc lập nên các tù nhân có hẳn phòng riêng và có không gian mở rộng lớn để tản bộ.

Những sự kiện dẫn đến khóa thiền tại Mexico bắt đầu khi một nhân viên từ cơ sở cải tạo tham dự một khóa thiền Vipassana và chỉ cho sếp của cô về khóa thiền, Ngài Tổng Giám đốc phụ trách 20 cơ sở ở Bang ở Mexico. Sau khi xem bộ phim “Ngồi tù, Ngồi thiền Vipassana’, Ngài Tổng Giám Đốc có được cảm hứng tổ chức một khóa thiền trong tù. Một cuộc họp mặt với thiền sư Vipassana diễn ra sau đó. Sau cùng, 12 người từ các hệ thống phòng xử phạt khác nhau tham gia khóa thiền Vipassana, như một điều kiện tiên quyết để tổ chức khóa thiền trong tù. Sau hơn hai lần gặp mặt các đại diện có thẩm quyền, một địa điểm và ngày tháng cho khóa thiền được ấn định. 

Sau khi phỏng vấn hơn 30 tù nhân (trong các tuần được phóng thích), 18 tù nhân được chọn để tham dự khóa thiền. Nhóm đó gồm những kẻ giết người, bắt cóc trẻ em, cướp giật, và buôn bán ma túy, họ đều làm việc cần mẫn. Có vài sự quấy rối nhưng không thiền sinh nào rời khóa thiền. Sau khóa thiền, tất cả tù nhân bày tỏ lòng biết ơn và kiên quyết thay đổi cuộc đời họ.

Tivi và báo đài tham dự ngày tổng kết cuối khóa vào Ngày 11 và ngày kế tiếp họ đưa tin rằng khóa thiền đã kết thúc tốt đẹp. Các đại diện có thẩm quyền họ hài lòng về kết quả của khóa thiền và muốn làm thêm nhiều chương trình Vipassana tiếp theo và cố định tại cơ sở Almolya.

Colombia/Colomia

Khóa thiền Vipassana đầu tiên được thực hiện vào Tháng Ba 2011 tại Reclusion de Mujeres, một phụ nữ trong nhà tù ở Pereira, một trong những thành phố bạo động nhất ở Colombia. Trung tâm này là nơi cư ngụ của 252 người lớn cũng như trẻ em dưới 3 tuổi. Một người lao động đề nghị tổ chức một khóa thiền Vipassana ở nhà tù này và giám đốc nhà tù đồng ý.

Sau khi một nhân viên của nhà tù tham dự khóa thiền Vipassana 10 ngày, công việc lên kế hoạch bắt đầu. Địa điểm khóa thiền là khu vực khép kín bên trong cơ sở, gồm thiền đường với nhà ở liền kề nhau và khu vệ sinh. Những sự sắp đặt cần thiết để tổ chức khóa thiền diễn ra trôi chảy.

Mặc dù có nhiều thử thách và khó khăn, ba mươi lăm phụ nữ đã hoàn thành khóa thiền. Trong ngày tổng kết, nhiều người trong số họ nói về khóa thiền và ảnh hưởng mạnh mẽ của nó lên họ. Một nhóm các hành giả Vipassana từ một thành phố lân cận, đã đến để thiền tập với họ thường xuyên.

Những thay đổi của những người tham gia của nhà tù Reclusion de Mujeres đã chứng kiến bởi của nữ giám đốc của nhà tù dành cho nữ, đã thuyết phục cô về giá trị của chương trình, và sau đó chính cô đã tham dự một khóa thiền Vipassana 10 ngày. Trong năm 2015, một khóa thiền được tổ chức tại nhà tù ở Manizales, một nhà tù phức hợp mức độ an ninh trung bình gần thành phố Manizales và có 73 tù nhân tham dự. Khóa thiền kết thúc thành công dù có một trận bão khắc nghiệt và vài khó khăn khác.

(Trích từ một bài báo được công bố trên Bản tin International Vipassana ở tháng Năm 2013, Vol.43 (2016), No. 2, Vol. 38, No. 3, tháng Bảy 2011, Vol. 43 (2016), No. 2  vào ngày 17 tháng Sáu, 2016)

Videos Các Khoá Thiền Trong Tù

* Các Bài Viết Này Được Tổng Hợp Hoặc Chuyển Ngữ Từ Các Tài Liệu Về Thiền Do Thiền Sư S.N. Goenka Giảng Dạy Theo Truyền Thống Thiền Sư Sayagyi U Ba Khin. Tài Liệu Thuộc Bản Quyền Của Viện Nghiên Cứu Vipassana VRIDhamma.org & Dhamma.org. Tài Liệu Chỉ Mang Tính Tham Khảo. Để Học Phương Pháp Thiền Này, Quý Vị Nên Tìm Hiểu Thông Tin & Đăng Ký Tham Dự Khoá Thiền Tại Dhamma.org.

TẢI MOBILE APP PHẬT GIÁO THERAVĀDA ĐỂ XEM THÊM NHIỀU THÔNG TIN HỮU ÍCH (ANDROID & IOS)

Dhamma Nanda

BQT trang Theravāda cố gắng sưu tầm thông tin tài liệu Dhamma trợ duyên quý độc giả tìm hiểu về Dhamma - Giáo Pháp Bậc Giác Ngộ thuyết giảng suốt 45 năm sau khi Ngài chứng đắc trở thành Đức Phật Chánh Đẳng Chánh Giác vào đêm Rằm tháng 4, tìm hiểu thêm phương pháp thực hành thiền Anapana, thiền Vipassana qua các tài liệu, bài giảng, pháp thoại từ các Thiền Sư, các Bậc Trưởng Lão, Bậc Thiện Trí.

Trả lời

Từ điển
Youtube
Live Stream
Tải app