10/01/2020 – Thiền viện Phước Sơn, Việt Nam
Câu hỏi của thiền sinh: Kính bạch Ngài, con từng thực hành Samatha một thời gian dài, giờ thì con bắt đầu học Vipassana. Con nghe nói rằng Samatha sẽ tự nhiên dẫn dắt ta tới Vipassana như là một bước tiến về chánh niệm. Có đúng không ạ? Con xin thỉnh ý kiến của Ngài.
Nếu ta so sánh Samatha như là một khóa thiền có kì hạn thì Vipassana như là một trung tâm thiền toàn thời gian. Một khóa thiền đơn thuần giới thiệu cho thiền sinh tìm hiểu thế nào là Dhamma (Pháp) và thực hành thiện pháp. Hầu hết mọi người không thể diệt trừ vô minh và dính mắc chỉ nhờ một vài khóa thiền. Một phần vì họ khó tham gia trọn vẹn thời khóa cho 5, 7 hay 10 ngày liên tục. Có thể nói, các khóa thiền chỉ giúp giảm trừ phần nào vô minh và dính mắc mà thôi. Các khóa thiền sẽ giúp ta kiểm soát được kilesa hay là tam độc trong tâm, tham – sân – si. Một trung tâm thiền toàn thời gian thường sẽ chuyển hóa được cuộc đời và tâm của các thiền sinh ở đấy. Họ đến, trú lại và hành thiền bất kể thời điểm nào, hành thiền không giới hạn. Đây là cơ duyên để thiền sinh trừ diệt dính mắc về những giới hạn vì họ có cơ hội được thực hành thiện pháp toàn thời gian. Nếu ta có đủ năng lực để thực hành thiện pháp toàn thời gian trong một trung tâm thiền, ta có thể hoàn toàn chuyển hóa tâm và kiếp sống này và trở nên khác biệt với người sống đời sống thế gian.
Samatha chỉ có thể tác động vào cái quả chứ không thay đổi được nhân. Cội nguồn của Kilesa là các việc thế gian, sống trong gia đình của mình, làm việc vì gia đình của mình và bảo vệ gia đình của mình. Ngay cả khi có năng lực giúp đỡ người khác, ta cũng sẽ không thể làm được vì xung quanh ta chẳng ai làm vậy cả. Cả khi có năng lực trì giới, ta vẫn sẽ dễ duôi. Cả khi có thể bố thí, ta cũng hiếm khi cho cái ta có dành cho người khác. Nếu không buông bỏ những sai lầm thế gian này, chúng ta sẽ không bao giờ thoát khỏi phiền não tam độc. Nếu như chỉ tham dự khóa thiền là đủ thì tôi sẽ chẳng gầy dựng trung tâm thiền toàn thời gian, vì điều này rất vất vả và tôi phải chịu trách nhiệm cho mọi thứ. Tuy nhiên việc này rất tuyệt vời! Samatha không thể là Vipassana. Một khóa thiền không thể so sánh như một trung tâm thiền toàn thời gian được. Sự thay đổi tự nhiên sẽ không diễn ra nếu chính ta không thay đổi (gieo nhân thiện). Nếu chúng ta không tập trung gầy dựng một trung tâm thiền toàn thời gian, chúng ta sẽ chẳng bao giờ làm được. Nếu không tập trung tổ chức một khóa thiền, chúng ta cũng sẽ chẳng bao giờ làm được. Cả hai việc đều khó nhưng đều cần thiết như nhau.
