Kinh Nghiệm Thiền Quán
Nghiệp quả: Si mê, gốc rễ của khổ đau
Khi có một việc ác xảy ra, ai hoặc cái gì là thực sự chủ yếu chịu trách nhiệm?
Một vị thầy của người bạn tôi là một tu sĩ Ấn Độ giáo, Sadhu, có nghĩa là từ bỏ, một người rất dễ thương. Mấy năm trước đây ông có ghé thăm Hoa Kỳ, và tuyên bố một điều mà cho đến bây giờ vẫn còn đeo theo tôi mãi. Ông bảo rằng, khi ông nhìn thế giới này, ông không thấy sự tàn ác, ông không thấy chiến tranh, ông cũng không thấy hận thù. Cái mà ông thấy là sự si mê của con người.
Đó là một sự thật. Những hành động tàn ác của loài người, những việc làm gây nên khổ đau – gốc rễ của chúng là từ đâu? Gốc rễ của chúng nằm sâu trong sự si mê của chúng ta, vì không thấy được rằng khổ đau và nghiệp báo là do chính mình tạo nên.
Nếu một người nào đó cứ cắm đầu đi vào nơi lửa cháy, thì chính họ đang làm cho họ bị phỏng. Vì đặc tính phổ thông và không thể tránh khỏi của luật nhân quả, nên khi có ai làm một việc gì bất thiện, nếu ta có thể nhìn xuyên qua những hành động ấy và thấy được gốc rễ của nó nằm nơi sự si mê, thì thay vì phản ứng bằng giận dữ, ta có thể đáp lại bằng lòng từ bi, thương xót đối với người ấy. Họ đang đi về hướng ngọn lửa thì khổ đau sẽ là hậu quả tất nhiên của việc làm đó.
Và ta cũng không nên thù ghét sự si mê làm gì. Việc ấy chẳng ích lợi gì mà cũng không làm vơi được khổ đau, có chăng là bạn chỉ đem tổn hại đắp thêm vào với tổn hại mà thôi. Phương cách hay nhất là đem từ bi và hiểu biết chiếu soi vào tình trạng ấy. Brian Keenan, một con tin người Anh được thả ra ở Lebanon sau bốn năm bị giam cầm, đã diễn đạt được sự minh triết này. Ông bảo rằng, ông không hề có ý muốn trả thù những người đã bắt giữ mình, vì trả thù cũng giống như là tự chặt cắt chân tay mình vậy, và ông không hề có ý định hủy hoại thân thể mình làm gì.
Tôi không muốn khuyên các bạn nên khuất phục trước những hành động tàn ác. Đôi khi những phản ứng mạnh mẽ, cương quyết là cần thiết và thích hợp. Nhưng chúng ta đáp lại những hành động tàn ác ấy bằng cách nào, lại tùy thuộc vào sự hiểu biết của mình về chúng. Ta cũng cần phải nhớ rằng, những phản ứng của mình cũng tạo nên quả báo mới. Khi ta nhận thức được rằng những hành động bất thiện có gốc rễ từ sự si mê, ta có thể tập trung năng lực của mình vào việc nhổ bật gốc rễ ấy trong ta và người khác. Lòng từ bi giúp ta cảm nhận được những khổ đau gây nên bởi sự si mê, và tuệ giác sẽ chỉ cho ta những gì cần phải làm.
