TÂM TỪ METTACITTA

Tỳ Khưu Hộ Pháp

Lời nói đầu

Tâm-từ, nói một cách nôm na là tình thương yêu, là một tình cảm thiêng liêng đối với tất cả chúng-sinh dù nhỏ dù lớn, là một nhu cầu thiết yếu trong đời sống của mỗi chúng-sinh. Tất cả sinh vật (1) hiện hữu nói chung, tất cả mọi chúng-sinh nói riêng, thường có hai nhu cầu thiết yếu:

– Nhu cầu về vật chất: như vật thực, y phục, chỗ ở, thuốc trị bệnh, v.v…

– Nhu cầu về tinh thần: ở đây chỉ muốn đề cập đến tình cảm thiêng liêng, tình thương yêu đối với tất cả chúng-sinh gọi là tâm-từ, chỉ có trong thiện-tâm trong sáng mà thôi, là một món ăn tinh thần ngon lành bổ dưỡng không những nhất thời, mà còn nuôi dưỡng thiện-tâm tăng trưởng, đem lại sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an-lạc trong kiếp hiện-tại và nhiều kiếp vị-lai, cả cho mình lẫn cho tất cả mọi chúng-sinh nữa; cho nên, tâm-từ là một nguồn sinh lực quý giá, một thứ bảo bối bảo vệ an toàn cho thân tâm.

Ðể có được tâm-từ không phải là việc dễ dàng, mà đòi hỏi hành-giả cần phải có nền tảng vững chắc để tâm-từ phát sinh, có tâm tinh-tấn không ngừng, có đức nhẫn-nại, kiên trì thực-hành pháp-hành niệm rải tâm-từ đúng theo phương pháp, thì tâm-từ mới có thể phát sinh và tăng trưởng, chắc chắn đem lại sự lợi ích, sự tiến hóa, sự an-lạc cho mình và những người gần gũi thân cận cùng tất cả chúng-sinh, không
ngoại trừ một ai.

Bởi vì, hành-giả niệm rải tâm-từ rộng lớn vô lượng, vô biên đến tất cả chúng-sinh, hòa đồng giữa mình cùng với tất cả chúng-sinh; chan hoà cùng khắp, mọi sinh vật tiếp nhận sự an lành, mát mẻ trong một môi trường sinh khí phát xuất từ tâm-từ, làm cho các sinh vật được tươi tốt và tăng trưởng.

Vậy tâm-từ là gì?

Tâm-từ chính là vô-sân tâm-sở đồng sinh trong đại-thiện-tâm có đối-tượng là tất cả chúng-sinh. Hành-giả thực-hành pháp-hành niệm rải tâm-từ đến tất cả chúng-sinh, không ngoại trừ một chúng-sinh nào. Người có tâm-từ vô lượng vô biên rải khắp cùng mọi sinh vật; tâm-từ rải đến nơi nào, chúng-sinh muôn loài hưởng được an lành mát mẻ nơi ấy; tâm-từ rải khắp mọi nơi thì chúng-sinh muôn loài hưởng được an lành, mát mẻ khắp mọi nơi. Ngược lại với tâm-từ là “tâm-từ giả”, cũng là tình thương yêu, nhưng lại phát sinh từ tâm-tham trong đối-tượng chúng-sinh nào đáng hài lòng, người nào đáng hài lòng, v.v…

Nếu đối-tượng chúng-sinh, con người ấy làm điều gì không đáp ứng được tâm tham muốn, thì chủ thể, người mong muốn ấy cảm thấy bất mãn, thất vọng; nghĩa là tham mà không được như ý của mình, thì chính tâm-tham ấy làm nhân duyên phát sinh tâm-sân thù ghét, phá hoại đối- tượng chúng-sinh, con người ấy. Do đó, tình thương yêu phát sinh từ tâm-tham gọi là “tâm-từ giả”.

“Tâm-từ giả” và tâm-từ thật khác nhau do tâm và đối-tượng.

– “Tâm-từ giả” đồng sinh với tâm-tham, có đối-tượng là chúng-sinh, con người đáng yêu theo tâm-tham của mình; nếu đối-tượng chúng-sinh, con người ấy không còn thỏa mãn theo tâm-tham, thì làm nhân duyên phát sinh tâm-sân làm hại đối-tượng ấy. Ðó là tính chất của “tâm-từ giả”.

– Tâm-từ thật là vô-sân tâm-sở đồng sinh với thiện-tâm, có đối-tượng là tất cả chúng-sinh, không ngoại trừ một ai, dầu trong số tất cả chúng-sinh ấy, biết có chúng-sinh là kẻ thù của mình thì thiện-tâm vẫn không thay đổi, hành-giả vẫn niệm rải tâm-từ mong cho tất cả chúng-sinh:

Không oan trái lẫn nhau.
Không khổ tâm.
Không khổ thân.
Giữ gìn thân tâm thường được an-lạc.

Ðó là tính chất đặc biệt của tâm-từ.

Hành-giả thực-hành pháp-hành niệm rải tâm từ là người cần phải có tâm-từ trước tiên; cũng ví như người thí chủ muốn làm phước bố-thí thì cần phải hội đủ các điều kiện:

Tác-ý thiện-tâm bố-thí.
Có vật thí đầy đủ sẵn sàng.
Có người thọ thí xong.

Khi ấy, người thí chủ mới thành tựu phước-thiện bố-thí.

Cũng như vậy, hành-giả thực-hành pháp-hành niệm rải tâm-từ, trước tiên phải có đầy đủ tâm-từ, rồi mới niệm rải tâm-từ ấy đến tất cả chúng-sinh, không ngoại trừ chúng-sinh nào.

Hành-giả nên niệm rải tâm-từ bằng tiếng Pāḷi, lời giáo huấn của Ðức-Phật, là một thứ tiếng phổ thông đối với các hàng chư-thiên, phạm-thiên, lại còn có năng lực đối với tất cả các loài chúng-sinh, dù nhỏ dù lớn; điều quan trọng, khi tâm niệm, hành-giả cần phải hiểu rõ ý nghĩa từng chữ, từng câu Pāḷi ấy.