15. Pannarasamo paricchedo
Arūpāvacarasamādhibhāvanāniddeso
980.
Rūpārūpamatītena , rūpārūpādivedinā;
Yāni cārūpapuññāni, sarūpenīritāni tu.
981.
Tesaṃ dāni pavakkhāmi, bhāvanānayamuttamaṃ;
Yogāvacarabhikkhūnaṃ, hitatthāya samāsato.
982.
‘‘Rūpe kho vijjamānasmiṃ, daṇḍādānādayo siyuṃ;
Anekāpi panābādhā, cakkhurogādayo’’iti.
983.
Rūpe ādīnavaṃ disvā, rūpe nibbindamānaso;
Tassātikkamanatthāya, arūpaṃ paṭipajjati.
984.
Tamhā kasiṇarūpāpi, so nibbijja visārado;
Apakkamitukāmo ca, sūkarābhihatova sā.
985.
Catutthe pana jhānasmiṃ, hutvā ciṇṇavasī vasī;
Catutthajjhānato dhīmā, vuṭṭhāya vidhinā puna.
986.
Karoti panidaṃ cittaṃ, rūpamārammaṇaṃ yato;
Āsannasomanassañca, thūlasantavimokkhato.
987.
Iti ādīnavaṃ disvā, catutthe tattha sabbaso;
Nikantiṃ pariyādāya, paṭhamāruppañca santato.
988.
Cakkavāḷapariyantaṃ, yattakaṃ vā panicchati;
Tattakaṃ pattharitvāna, phuṭṭhokāsañca tena taṃ.
989.
Ākāso iti vānanto,
Ākāso iti vā puna;
Manasā hi karontova,
Ugghāṭeti pavuccati.
990.
Ugghāṭento hi kasiṇaṃ, na saṃvelleti taṃ pana;
Na cuddharati so yogī, pūvaṃ viya kapālato.
991.
Kevalaṃ pana taṃ neva, āvajjati na pekkhati;
Nāvajjanto napekkhanto, ugghāṭeti hi nāmaso.
992.
Kasiṇugghāṭimākāsaṃ , nimittaṃ pana taṃva so;
Ākāso iti cittena, āvajjati punappunaṃ.
993.
Āvajjato hi tassevaṃ,
Karoto takkāhatampi ca;
Pañca nīvaraṇā tassa,
Vikkhambhanti hi sabbaso.
994.
Āsevati ca bhāveti, taṃ nimittaṃ punappunaṃ;
Karoto pana tasseva, santacittassa yogino.
995.
Tatrākāse panāppeti, paṭhamāruppamānasaṃ;
Idhāpi purime bhāge, tīṇi cattāri vā pana.
996.
Javanāni upekkhāya, sampayuttāni honti hi;
Catutthaṃ pañcamaṃ vāpi, hoti āruppamānasaṃ.
997.
Puna bhāvetukāmena, dutiyāruppamānasaṃ;
Suciṇṇavasinā hutvā, paṭhamāruppamānase.
998.
Āsannarūpāvacara-jjhānapaccatthikanti ca;
Dutiyāruppacittaṃva, na ca santamidanti ca.
999.
Evamādīnavaṃ disvā, paṭhamāruppamānase;
Nikantiṃ pariyādāya, dutiyaṃ santato pana.
1000.
Tamākāsaṃ pharitvāna, pavattamānasaṃ pana;
Tañca viññāṇamiccevaṃ, kattabbaṃ manasā bahuṃ.
1001.
Āvajjanañca kattabbaṃ, tathā takkāhatampi ca;
‘‘Ananta’’nti ‘‘ananta’’nti, kātabbaṃ manasā nidha.
1002.
Tasmiṃ pana nimittasmiṃ, vicārentassa mānasaṃ;
Upacārena taṃ cittaṃ, samādhiyati yogino.
1003.
Āsevati ca bhāveti, taṃ nimittaṃ punappunaṃ;
Tassa cevaṃ karontassa, satisampannacetaso.
1004.
Ākāsaṃ phusaviññāṇe, dutiyāruppamānasaṃ;
Appeti appanā yasmiṃ, nayo vuttanayova so.
1005.
Ākāsoyamanantoti, evamākāsameva taṃ;
Pharitvā pavattaviññāṇaṃ, ‘‘viññāṇañca’’nti vuccati.
1006.
Manakkāravasenāpi, anantaṃ paridīpitaṃ;
‘‘Viññāṇānanta’’micceva, vattabbaṃ panidaṃ siyā.
1007.
Atha bhāvetukāmena, tatiyāruppamānasaṃ;
Suciṇṇavasinā hutvā, dutiyāruppamānase.
1008.
Āsannapaṭhamāruppa-cittapaccatthikanti ca;
Tatiyāruppacittaṃva, na ca santamidanti ca.
1009.
Evamādīnavaṃ disvā, dutiyāruppamānase;
Nikantiṃ pariyādāya, tatiyaṃ santato pana.
1010.
Evaṃ manasi katvāna, kātabbo manasā puna;
Paṭhamāruppaviññāṇā-bhāvo tasseva suññato.
1011.
Taṃ panākāsaviññāṇaṃ, akatvā manasā puna;
‘‘Natthi natthī’’ti vātena, ‘‘suññaṃ suñña’’nti vā tato.
1012.
Āvajjitabbamevañhi, kattabbaṃ manasāpi ca;
Takkāhatañca kātabbaṃ, punappunaṃva dhīmatā.
1013.
Tasmiṃ nimitte tassevaṃ, vicārentassa mānasaṃ;
Sati tiṭṭhati bhiyyopi, samādhiyati mānasaṃ.
1014.
Āsevati ca bhāveti, taṃ nimittaṃ punappunaṃ;
Tassa cevaṃ karontassa, satisampannacetaso.
1015.
Kasiṇugghāṭimākāsaṃ, pharitvāna samantato;
Viññāṇassa pavattassa, natthibhāve abhāvake.
1016.
Tatiyāruppaviññāṇaṃ,
Taṃ panāppeti yogino;
Appanāya nayopettha,
Hoti vuttanayova so.
1017.
Ākāsagataviññāṇaṃ, dutiyāruppacakkhunā;
Passanto viharitvāna, ‘‘natthi natthī’’tiādinā.
1018.
Parikammamanakkāre , tasmiṃ antarahite pana;
Tassāpagamamattaṃva, passanto vasatī ca so.
1019.
Sannipātaṃ yathā koci, disvā saṅghassa katthaci;
Gate saṅghe tu taṃ ṭhānaṃ, suññamevānupassati.
1020.
Puna bhāvetukāmena, catutthāruppamānasaṃ;
Suciṇṇavasinā hutvā, tatiyāruppamānase.
1021.
Āsannadutiyāruppa-cittapaccatthikanti ca;
Catutthāruppacittaṃva, na ca santamidanti ca.
1022.
Evamādīnavaṃ disvā, tatiyāruppamānase;
Nikantiṃ pariyādāya, catutthaṃ santato pana.
1023.
Evaṃ manasi katvāna, puna tattheva dhīmatā;
Abhāvārammaṇaṃ katvā, sampavattamidaṃ mano.
1024.
‘‘Santaṃ santamidaṃ citta’’-miccevaṃ taṃ punappunaṃ;
Hoti āvajjitabbañca, kātabbaṃ manasāpi ca.
1025.
Tasmiṃ nimitte tassevaṃ, vicārentassa mānasaṃ;
Sati tiṭṭhati bhiyyopi, samādhiyati mānasaṃ.
1026.
Āsevati ca bhāveti, taṃ nimittaṃ punappunaṃ;
Tassa cevaṃ karontassa, satisampannacetaso.
1027.
Tatiyāruppasaṅkhāta-khandhesu ca catūsupi;
Catutthāruppaviññāṇaṃ, taṃ panāppeti yogino.
1028.
Appanāya nayopettha, heṭṭhā vuttanayūpamo;
Apicettha visesoyaṃ, veditabbo vibhāvinā.
1029.
‘‘Aho santā vatāya’’nti, samāpatti padissati;
Yā panābhāvamattampi, katvā ṭhassati gocaraṃ.
1030.
Santārammaṇatāyeva, ‘‘santāya’’nti vipassati;
Santato ce manakkāro, kathañca samatikkamo.
1031.
Anāpajjitukāmattā , hoteva samatikkamo;
‘‘Samāpajjāmahameta’’-miccābhogo na vijjati.
1032.
Santato taṃ karonto hi, manasā sukhumaṃ paraṃ;
Asaññaṃ pana dubbalyaṃ, pāpuṇāti mahaggataṃ.
1033.
Nevasaññī ca nāsaññī,
Yāya saññāya hoti so;
Na kevalaṃ tu saññāva,
Edisī atha kho pana.
1034.
Evameva bhavantettha, sukhumā vedanādayo;
Pattamakkhanatelena, maggasmiṃ udakena ca.
1035.
Sāvetabbo ayaṃ attho, catutthāruppabodhane;
Paṭusaññāya kiccassa, nevakkaraṇato ayaṃ.
1036.
‘‘Nevasaññā’’ti niddiṭṭhā, catutthāruppasambhavā;
Paṭusaññāya kiccaṃ sā, kātuṃ sakkoti neva ca.
1037.
Yathā dahanakiccaṃ tu, tejodhātu sukhodake;
Sā saṅkhārāvasesattā, sukhumattena vijjati;
Tasmā pana ca sā saññā, ‘‘nāsaññā’’ti pavuccati.
1038.
Etā hi rūpamākāsaṃ,
Viññāṇaṃ tadabhāvakaṃ;
Atikkamitvā kamato,
Catasso honti āha ca.
1039.
‘‘Ārammaṇātikkamato, catassopi bhavantimā;
Aṅgātikkamametāsaṃ, na icchanti vibhāvino.
1040.
Supaṇītatarā honti,
Pacchimā pacchimā idha;
Upamā tattha viññeyyā,
Pāsādatalasāṭikā’’ti.
1041.
Saṅkhepena mayāruppa-samāpattinayo ayaṃ;
Dassito dassito suddha-dassinā piyadassinā.
1042.
Rūpārūpajjhānasamāpattividhānaṃ ,
Jānātimaṃ sārataraṃ yo pana bhikkhu;
Rūpārūpajjhānasamāpattīsu dakkho,
Rūpārūpaṃ yāti bhavaṃ so abhibhuyya.
Iti abhidhammāvatāre arūpāvacarasamādhibhāvanāniddeso nāma
Pannarasamo paricchedo.
