Nội Dung Chính
- Tiểu Bộ – Bổn Sanh I: Nhóm hai kệ ngôn, Phẩm 6 – 10
- ▪ 6. PHẨM VIỆC ẤY KHÔNG CHẮC CHẮN
- 1. Bổn sanh Trói Buộc Tại Gia.
- 2. Bổn sanh Thói Quen Đùa Giỡn
- 3. Bổn sanh Phận Sự Tổng Hợp
- 4. Bổn sanh Con Quạ Vīraka
- 5. Bổn sanh Con Cá Sông Gaṅgā
- 6. Bổn sanh Con Sơn Dương
- 7. Bổn sanh Vua Assaka
- 8. Bổn sanh Con Cá Sấu
- 9. Bổn sanh Con Gà Rừng
- 10. Bổn sanh Chim Kandagaḷaka
- TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
- ▪ 7. PHẨM ĐÁM CỎ BĪRAṆA
- 1. Bổn sanh Somadatta
- 2. Bổn sanh Bữa Ăn Còn Thừa
- 3. Bổn sanh Vua Bharu
- 4. Bổn sanh Con Sông Đầy Nước
- 5. Bổn sanh Con Rùa
- 6. Bổn sanh Con Cá
- 7. Bổn sanh Thôn Nữ Seggu
- 8. Bổn sanh Thương Buôn Xảo Trá
- 9. Bổn sanh Bị Chê Trách
- TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
- ▪ 8. PHẨM Y CA-SA
- 2. Bổn sanh Con Khỉ Cūḷanandiya
- 3. Bổn sanh Gói Cơm
- 4. Bổn sanh Con Cá Sấu
- 5. Bổn sanh Ca Ngợi Sự Kham Nhẫn
- 6. Bổn sanh Con Chim Cú
- 7. Bổn sanh Bọ Rầy Uống Phân
- 8. Bổn sanh Bị Cuốn Theo Dục Vọng.
- 9. Bổn sanh Kẻ Đào Thoát
- 10. Bổn sanh Kẻ Đào Thoát thứ nhì
- TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
- ▪ 9. PHẨM ĐÔI GIÀY
- 1. Bổn sanh Đôi Giày
- 2. Bổn sanh Cây Đàn vīṇā
- 3. Bổn sanh Mũi Tên.
- 4. Bổn sanh Nàng Asitābhū
- 5. Bổn sanh Ẩn Sĩ Vacchanakha
- 6. Bổn sanh Con Cò (236)
- 7. Bổn sanh Tại Sāketa
- 8. Bổn sanh Một Chữ
- 9. Bổn sanh Con Ếch Xanh
- 10. Bổn sanh Vua Mahāpiṅgala
- TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
- ▪ 10. PHẨM CHÓ RỪNG
- 1. Bổn sanh Mọi Loài Thú Có Nanh
- 2. Bổn sanh Con Chó
- 3. Bổn sanh Nhạc Sĩ Guttila
- 4. Bổn sanh Xa Lìa Ước Muốn.
- 5. Bổn sanh Phương Pháp Căn Bản.
- 6. Bổn sanh Giáo Giới Về Dầu Ăn
- 7. Bổn sanh Hoàng Tử Pādañjali
- 8. Bổn sanh Ví Dụ Về Cây Kiṃsuka
- 9. Bổn sanh Con Khỉ Sālaka.
- TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
- TÓM LƯỢC CÁC PHẨM
Tiểu Bộ – Bổn Sanh I: Nhóm hai kệ ngôn, Phẩm 6 – 10
▪ 6. NATAṂDAḶHAVAGGO
▪ 6. PHẨM VIỆC ẤY KHÔNG CHẮC CHẮN
253. Na taṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā yadāyasaṃ dārujaṃ babbajañca, sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttesu dāresu ca yā apekhā.
253. “Các bậc sáng trí đã nói sự trói buộc ấy không chắc chắn, là sự trói buộc bằng xích sắt, bằng cùm gỗ, và bằng dây thừng, còn sự mong muốn, bị luyến ái, bị dính mắc ở các bông tai bằng ngọc ma-ni, ở các con, và ở những người vợ,–
Bậc trí đã nói rằng
Không phải trói buộc chặt,
Còng sắt và gông gỗ,
Cùng các loại dây trói.
Chính dục ái cường thịnh
Ðối với ngọc, bông tai,
Ðối với vợ và con,
Mới thật chính buộc ràng!
254. Etaṃ daḷhaṃ bandhanamāhu dhīrā ohārinaṃ sithilaṃ duppamuñcaṃ, etampi chetvāna vajanti dhīrā anapekkhino kāmasukhaṃ pahāyā ”ti.
1. Bandhanāgārajātakaṃ.
254. –các bậc sáng trí đã nói sự trói buộc này là chắc chắn, có sự trì xuống, dẻo dai, khó tháo gỡ. Sau khi cắt đứt luôn cả sự trói buộc này, các bậc sáng trí ra đi, không có mong cầu, sau khi đã dứt bỏ khoái lạc của các dục.”
1. Bổn sanh Trói Buộc Tại Gia.
Bậc hiền trí đã nói rằng
Chính chúng trói buộc chặt,
Chúng kéo lui, lôi xuống,
Mềm mỏng nhưng khó thoát.
Bậc trí chặt đứt chúng,
Tất cả trói buộc này,
Ðoạn tận các dục lạc,
Không chờ đợi, ước mong.
255. Haṃsā koñcā mayūrā ca hatthiyo pasadā migā, sabbe sīhassa bhāyanti natthi kāyasmiṃ tulyatā.
255. “Các chim thiên nga, các con cò, và các con công, các con voi, các con nai đốm, tất cả đều sợ con sư tử, dù không có sự tương đương về thân thể. Thiên nga, cò, chim công
Voi và nai có đốm,
Tất cả sợ sư tử,
Dù chúng không ngang bằng.
256. Evameva manussesu daharo cepi paññavā, so hi tattha mahā hoti neva bālo sarīravā ”ti.
2. Keḷisīlajātakaṃ.
256. Tương tự y như thế, ở giữa loài người, mặc dầu trẻ tuổi nhưng có trí tuệ, chính vị ấy là to lớn ở nơi ấy, không phải kẻ có thân xác nhưng ngu si.”
2. Bổn sanh Thói Quen Đùa Giỡn
Cũng vậy, giữa mọi người,
Còn trẻ nhưng có trí,
Vị ấy thật vĩ đại,
Kẻ ngu dầu thân lớn,
Không hề được như vậy.
257. Virūpakkhehi me mettaṃ mettaṃ erāpathehi me, chabbyāputtehi me mettaṃ mettaṃ kaṇhāgotamakehi ca.
257. ‘Tôi có tâm từ đối với các Virūpakkha, tôi có tâm từ đối với các Erāpatha, tôi có tâm từ đối với các Chabyāputta, và tôi có tâm từ đối với các Kaṇhāgotamaka.
Ta khởi lên từ tâm
Với Vi-rù-pak-kha,
Ta khởi lên từ tâm
Với E-rà-pa-tha,
Ta khởi lên từ tâm
Với Chab-byà-put-ta,
Ta khởi lên từ tâm
Kan-hà-go-ta-ma.
258. Apādakehi me mettaṃ mettaṃ di pādakehi me, catuppadehi me mettaṃ mettaṃ bahuppadehi me.
258. Tôi có tâm từ đối với các loài không chân, tôi có tâm từ đối với các loài hai chân, tôi có tâm từ đối với các loài bốn chân, tôi có tâm từ đối với các loài nhiều chân.Với các loài không chân,
Ta khởi lên lòng từ,
Với các loài hai chân,
Ta khởi lên lòng từ,
Với các loài bốn chân,
Ta khởi lên lòng từ,
Nhiều chân hoặc không chân,
Ta khởi lên lòng từ.
259. Mā maṃ apādako hiṃsi mā maṃ hiṃsi dipādako, mā maṃ catuppado hiṃsi mā maṃ hiṃsi bahuppado.
259. Loài không chân đừng hãm hại tôi, loài hai chân đừng hãm hại tôi, loài bốn chân đừng hãm hại tôi, loài nhiều chân đừng hãm hại tôi.
Hỡi các loài không chân
Chớ có làm hại Ta,
Hỡi các loài hai chân,
Chớ có làm hại Ta,
Hỡi các loài bốn chân
Chớ có làm hại Ta,
Hỡi các loài nhiều chân
Chớ có làm hại Ta.
260. Sabbe sattā sabbe pāṇā sabbe bhūtā ca kevalā, sabbe bhadrāni passantu mā kañci pāpamāgamā.
260. Hỡi tất cả chúng sanh, tất cả các sinh vật, tất cả các sanh linh và toàn thể, xin tất cả hãy nhìn thấy các điều lành, điều xấu xa chớ có xảy đến bất cứ ai.
Tất cả loài chúng sanh,
Tất cả loài hữu tình,
Phàm tất cả sanh loại
Có mặt ở trên đời,
Mong được thấy tốt lành,
Chớ có làm điều ác.
261. Appamāṇo buddho appamāṇo dhammo appamāṇo saṅgho, pamāṇavantāni siriṃsapāni ahi vicchikā satapadi uṇṇanābhi sarabū mūsikā.
261. Đức Phật là vô lượng, Giáo Pháp là vô lượng, Hội Chúng là vô lượng. Các loài bò sát (như là) các loài rắn, bọ cạp, rết, nhện, thằn lằn, chuột là có hạn lượng.
Vô lượng là Phật, vô lượng là Pháp, vô lượng là Tăng.
Các loài bò sát, các loài rắn, các loài bò cạp, các loài một trăm chân, các loài nhện, các loài rắn mối, các loài chuột, đều có hạn lượng.
262. Katā me rakkhā katā me parittā paṭikkamantu bhūtāni, sohaṃ namo bhagavato namo sattannaṃ sammāsambuddhānan ”ti.
3. Khandhavattajātakaṃ.
262. Tôi đã thực hiện các sự bảo vệ, tôi đã thực hiện sự hộ trì, xin các sanh linh hãy tránh xa. Tôi đây kính lễ đức Thế Tôn, kính lễ bảy vị Chánh Đẳng Giác.”
3. Bổn sanh Phận Sự Tổng Hợp
Nay ta được bảo vệ,
Nay ta được che chở,
Hỡi các loài sanh vật,
Hãy đi xa, tránh xa!
Con đảnh lễ Thế Tôn,
Và bảy đức Phật-đà,
Chư Phật đã tịch diệt.
263. Api vīraka passesi sakuṇaṃ mañjubhāṇakaṃ, mayūragīvasaṅkāsaṃ patiṃ mayhaṃ saviṭṭhakaṃ.
263. “Thưa ngài Vīraka, ngài có nhìn thấy chồng Saviṭṭhaka của tôi, là con chim có giọng nói dịu dàng, (có màu lông) tương tự cổ của chim công?”
Hỡi này Vi-ra-ka,
Bạn có thấy con chim,
Với giọng nói dịu ngọt,
Ðấy là chồng của tôi,
Cổ như cổ chim công,
Tên Sa-vit-tha-ka?
264. Udakathalacarassa pakkhino niccaṃ āmakamacchabhojino, tassānukaraṃ saviṭṭhako sevāle paḷiguṇṭhito mato ”ti.
4. Vīrakajātakaṃ.
264. “Trong khi bắt chước tôi đây, – là loài chim di chuyển ở trong nước và đất liền, thường xuyên có thức ăn là cá tươi, – Saviṭṭhaka bị vướng vào rong rêu và bị chết.”
4. Bổn sanh Con Quạ Vīraka
Con chim có thể đi
Trong nước, trên đất liền,
Luôn luôn nó được ăn
Các loại cá tươi sống.
Còn Sa-vit-tha-ka
Bắt chước loài chim ấy,
Mắc vướng trong đám rong,
Và đã chết tại đấy.
265. Sobhati maccho gaṅgeyyo atho sobhati yāmuno, catuppadāyaṃ puriso nigrodhaparimaṇḍalo, īsakāyatagīvo ca sabbeva atirocati.
265. “Con cá sông Gaṅgā xinh đẹp, con cá sông Yamunā cũng xinh đẹp, con người bốn chân này, tròn trịa như cây đa, và có cổ vươn dài như cán cày nhỏ, chói sáng hơn tất cả.”
Bầy cá sông Hằng đẹp,
Yà-mu-na cũng đẹp,
Nhưng vật bốn chân này,
Cổ dài như đòn gánh,
Tròn trịa như cây bàng,
Tuyệt đẹp hơn tất cả!
266. Yaṃ pucchito naṃ taṃ akkhā aññaṃ akkhāti pucchito, attappasaṃsako poso nāyaṃ asmāka ruccatī ”ti.
5. Gaṅgeyyajātakaṃ.
266. “Được hỏi điều nào, không trả lời điều ấy. Khi được hỏi, lại nói về điều khác. Là kẻ ca ngợi bản thân, (con rùa) này không được chúng tôi ưa thích.”
5. Bổn sanh Con Cá Sông Gaṅgā
Ðiều hỏi, không phải hỏi,
Trả lời khác câu hỏi,
Chỉ biết tự khen mình,
Ta không ưa điều ấy!
267. Iṅgha vaddhamayaṃ pāsaṃ chinda dantehi kacchapa, ahaṃ tathā karissāmi yathā nehiti luddako.
267. “Nào, bạn rùa. Bạn hãy dùng các răng cắn đứt cái bẫy thú làm bằng da. Con tôi sẽ làm như thế nào đó để người thợ săn không đi đến.”
Này rùa, hãy dùng răng
Cắn đứt cái bẫy da,
Ta sẽ làm thợ săn
Không thể đến gần ta.
268. Kacchapo pāvisī vāriṃ kuruṅgo pāvisī vanaṃ, satapatto dumaggamhā dūre putte apānayī ”ti.
6. Kuruṅgamigajātakaṃ.
268. “Con rùa đã đi vào trong nước, con sơn dương đã đi vào khu rừng, con chim gõ kiến đã đưa các con đi xa rời khỏi ngọn cây.”
6. Bổn sanh Con Sơn Dương
Con rùa bò xuống nước
Con nai chạy vào rừng,
Còn con chim gõ mỏ,
Từ trên ngọn cây cao
Vội đem bầy con nhỏ,
Bay xa thật là mau!
269. Ayamassakarājena deso vicarito mayā, anukāmayānukāmena piyena patinā saha.
269. “Khu vườn này đã được vua Assaka đi dạo chơi với ta, (bây giờ) cùng với người chồng đáng yêu đang ham muốn ta và được ta ham muốn lại.
Chính chỗ này tôi sống
Với vua A-sa-ka
Yêu thương, được yêu thương
Tôi đi dạo quanh vườn.
270. Navena sukhadukkhena porāṇaṃ apithīyati, tasmā assakaraññāva kīṭo piyataro maman ”ti.
7. Assakajātakaṃ.
270. Lạc và khổ cũ bị che đậy bởi lạc và khổ mới. Vì thế, đối với ta, con sâu là đáng yêu hơn cả đức vua Assaka.”
7. Bổn sanh Vua Assaka
Nay các khổ lạc mới
Làm mờ cảm giác cũ,
Vậy đối với sâu chồng,
Tôi yêu hơn Ðại vương!
271. Alammetehi ambehi jambūhi panasehi ca, yāni pāraṃ samuddassa varaṃ mayhaṃ udumbaro.
271. “Đã quá đủ cho ta với những xoài, những mận, và những mít, các thứ ấy là ở bên bờ kia của đại dương; cái quý giá đối với ta là cây sung.
Thôi đủ rồi, các trái
Hồng đào, mít và xoài
Ðược thấy bờ bên kia.
Ta không ham chúng nữa,
Cây sung ta tốt hơn.
272. Mahatī vata te bondi na ca paññā tadūpikā, suṃsumāra vañcito mesi gacchadāni yathā sukhan ”ti.
8. Suṃsumārajātakaṃ.
272. Quả thật, thân thể của ngươi là to lớn, nhưng trí tuệ thì không tương xứng với nó. Này cá sấu, ngươi đã bị ta lừa. Giờ đây, ngươi hãy đi thoải mái.”
8. Bổn sanh Con Cá Sấu
Thân của bạn thật lớn,
Nhưng trí bạn quá nhỏ!
Này sấu, ta lừa bạn.
Hãy đi như bạn muốn.
273. Diṭṭhā mayā vane rukkhā assakaṇṇavibhīṭakā, na tāni evaṃ sakkanti yathā tvaṃ rukkha sakkasi.
273. “Ta đã nhìn thấy các cây long thọ và các cây đuốt núi ở trong rừng, những cây ấy không di chuyển như là ngươi di chuyển giữa các cây rừng.”
Ta thấy nhiều cây rừng
Như A-sa-kan-na,
Các cây ấy không làm
Như ông đã làm đâu!
274. Purāṇakakkaro ayaṃ bhetvā pañjaramāgato, kusalo vāḷapāsānaṃ apakkamati bhāsatī ”ti.
9. Kakkarajātakaṃ.
274. “Con gà rừng già này đã bẻ gãy cái lồng rồi đi đến. Thiện xảo về các bẫy sập bằng lông thú, nó nói xong rồi bỏ đi.”
9. Bổn sanh Con Gà Rừng
Chim cũ phá cái lồng
Ðã bay đi mất rồi,
Khéo biết về bẫy sập
Thoát bẫy, nói giọng người!
275. Ambho ko nāmayaṃ rukkho sīnapatto sakaṇṭako, yattha ekappahārena uttamaṅgaṃ vighāṭitaṃ.
275. “Này bạn, cây này có tên là gì? Nó có lá mềm, có gai nhọn. Với một cái mổ vào nơi ấy, cái đầu bị hư hoại.”
Này bạn, cây gì đây,
Lá mát lại có gai,
Tại đây, mổ một cái,
Ðầu tôi bị vỡ nát?
276. Ācaritāyaṃ vitudaṃ vanāni kaṭṭhaṅgarukkhesu asārakesu, athāsadā khadiraṃ jātasāraṃ yatthabbhidā garuḷo uttamaṅgan ”ti.
10. Kandagaḷakajātakaṃ.
276. “Con chim này đi lại ở các khu rừng, mổ vào các thân cây có gỗ xốp, không có lõi, rồi nó đã chạm vào cây nhục quế, có lõi đã được hình thành,
tại nơi ấy, con linh điểu đã làm vỡ cái đầu.”
10. Bổn sanh Chim Kandagaḷaka
Loại chim này chỉ quen
Mổ ăn loại cây mềm,
Và các khúc gỗ mục,
Không có lõi cây cứng.
Rủi thay, mổ cây keo,
Loại cây có lõi cứng,
Tại đấy con chim chết,
Ðầu như bị vỡ ra.
Nataṃdaḷhavaggo chaṭṭho.
*****
Phẩm Việc Ấy Không Chắc Chắn là thứ sáu.
*****
TASSUDDĀNAṂ
Daḷhabandhanahaṃsavaro ca puna virūpakkha saviṭṭhakamacchavaro, sakuruṅgasa-assaka-ambavaro puna kakkarako garuḷena dasa.
–ooOoo–
TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
Sự trói buộc chắc chắn, và thêm vào chuyện chim thiên nga, (xà vương) Virūpakkha, chim Saviṭṭhaka, và chuyện hai con cá, với chuyện con sơn dương, vua Assaka, và các cây xoài, thêm vào con gà rừng, với con linh điểu, là mười.
–ooOoo–
▪ 7. BĪRAṆATTHAMBHAKAVAGGO
▪ 7. PHẨM ĐÁM CỎ BĪRAṆA
277. Akāsi yoggaṃ dhuvamappamatto saṃvaccharaṃ bīraṇatthambhakasmiṃ, vyākāsi saññaṃ parisaṃ vigayha na niyyamo tāyati appapaññaṃ.
277. “Cha đã thực hiện sự tập luyện thường xuyên, không xao lãng, ở đám cỏ bīraṇa một năm. Sau khi đi vào cuộc hội họp, cha đã rối loạn tư tưởng; cha không bảo vệ được trí tuệ ít ỏi là điều chắc chắn.”
Thường xuyên học thuộc lòng,
Không bao giờ phóng dật.
Cả năm trường như vậy,
Học với chùm cỏ thơm,
Khi đứng trước triều thần,
Trả lời sai ý nghĩa,
Thực hành không ích lợi
Vì trí tuệ ít ỏi.
278. Dvayaṃ yācanako tāta somadatta nigacchati, alābhaṃ dhanalābhaṃ vā evaṃ dhammā hi yācanā ”ti.
1. Somadattajātakaṃ.
278. “Này con Somadatta, người cầu xin đạt đến (một trong) hai điều: không nhận được hoặc nhận được tài sản; việc cầu xin có bản chất là như vậy.”
1. Bổn sanh Somadatta
Sô-ma-đát-ta thân,
Người yêu cầu điều gì,
Giữa hai điều được một.
Hoặc không được gì cả,
Hoặc có được tài sản,
Pháp yêu cầu là vậy.
279. Añño uparimo vaṇṇo añño vaṇṇova heṭṭhimo, brāhmaṇiṃ tveva pucchāmi kiṃ heṭṭhā kiñca uppari.
279. “Phần ở trên có trạng thái khác, phần ở dưới lại có trạng thái khác. Này nữ Bà-la-môn, ta hỏi nàng: ‘Vì sao phần dưới nguội và phần trên nóng?’”Trên đầu sắc lại khác,
Phía dưới sắc lại khác,
Ta hỏi nữ Phạm chí,
Sao dưới vậy, trên vậy?
280. Ahaṃ naṭosmi bhaddante bhikkhakosmi idhāgato, ayaṃ hi koṭṭhamotiṇṇo ayaṃ so yaṃ gavesasī ”ti.
2. Ucchiṭṭhabhattajātakaṃ.
280. “Thưa ngài, tôi là vũ công. Là người ăn xin, tôi đã đi đến đây. Kẻ đã đi vào trong kho lúa chính là kẻ mà ngài tìm kiếm.”
2. Bổn sanh Bữa Ăn Còn Thừa
Kính thưa bậc Tôn giả
Tôi là người nhào lộn
Tôi đã đi đến đây,
Chỉ là để xin ăn,
Người núp trong kho chứa
Là người Tôn giả tìm.
281. Isīnamantaraṃ katvā bharurājāti me sutaṃ, ucchinno saha raṭṭhena sa rājā vibhavaṃ gato.
281. “Ta đã được nghe rằng: Đức vua Bharu, sau khi tạo ra sự sứt mẻ giữa các vị ẩn sĩ, đã bị sụp đổ cùng với vương quốc; vị vua ấy đã đi đến diệt vong.
Ta nghe vua Bha-ru,
Làm đạo sĩ đấu tranh,
Tự mình gặp đại nạn,
Cùng với cả quốc độ,
Như vậy vì tội ấy,
Vua đi đến diệt vong.
282. Tasmā hi chandāgamanaṃ nappasaṃsanti paṇḍitā, aduṭṭhacitto bhāseyya giraṃ saccupasaṃhitan ”ti.
3. Bharujātakaṃ.
282. Chính vì thế, các bậc sáng suốt không khen ngợi việc đi theo sự ham muốn. Người có tâm không xấu xa nên nói lời nói liên quan đến sự thật.”
3. Bổn sanh Vua Bharu
Vậy bậc trí không khen,
Dục chinh phục nội tâm,
Vị có tâm không nhiễm,
Nói toàn lời chân thật.
283. Puṇṇaṃ nadiṃ yena ca peyyamāhu jātaṃ yavaṃ yena ca guyhamāhu, dūraṃ gataṃ yena ca avhayanti sotyāgato handa ca bhuñja brāhmaṇa.
283. “Họ đã nói con sông đầy nước khiến con vật gì có thể uống được, họ đã nói lúa mạch đã sanh trưởng khiến con vật gì có thể ẩn náu, họ kêu gọi người đã đi xa nhờ vào con vật gì, (thịt) con vật ấy đã đến với khanh. Nào, này Bà-la-môn, hãy ăn đi.”
Vật gì người ta nói
Uống được nước sông đầy?
Vật gì người ta nói
Ðược lúa mì che lấp?
Vật gì người ta nói
Người lữ hành đi xa?
Vật ấy, nay đã đến,
Hãy ăn, Bà-la-môn!
284. Yato maṃ saratī rājā vāyasampi pahetave, haṃsā koñcā mayūrā ca asatīyeva pāpiyā ”ti.
4. Puṇṇanadījātakaṃ.
284. “Bởi vì nhớ đến ta, đức vua đã gởi đến dầu là (thịt) quạ, (rồi sẽ gởi) chim thiên nga, chim cò, và chim công. Nếu không có sự nhớ đến, quả là điều tồi tệ.”
4. Bổn sanh Con Sông Đầy Nước
Vì vua còn nhớ ta,
Nên mới gởi cho quạ,
Ngỗng trời, hạc, chim công,
Vua cũng sẽ gửi thôi,
Nếu vua không gửi gì
Ấy là điều đáng ngại.
285. Avadhi vata attānaṃ kacchapo vyāharaṃ giraṃ, suggahitasmiṃ kaṭṭhasmiṃ vācāya sakiyāvadhi.
285. “Quả thật, trong khi nói ra lời, con rùa đã hại chết bản thân. Khi khúc cây được giữ chặt (ở miệng), vì lời nói con rùa đã giết chết chính mình.
Con rùa nói lên lời,
Lời nói tự hại mình,
Tuy khéo ngậm cái gậy,
Mở miệng tự sát hại.
286. Etampi disvā naraviriyaseṭṭha vācaṃ pamuñce kusalaṃ nātivelaṃ, passasi bahubhāṇena kacchapaṃ vyasanaṃ gatan ”ti.
5. Kacchapajātakaṃ.
286. Tâu bậc tinh tấn hạng nhất ở loài người, sau khi nhìn thấy việc ấy, nên thốt ra lời nói tốt lành, không chiếm quá nhiều thời gian. Bệ hạ hãy nhìn xem, do việc nói nhiều, con rùa đã đi đến sự bất hạnh.”
5. Bổn sanh Con Rùa
Hãy thấy rõ điều này,
Bậc Nhân chủ vĩ đại,
Hãy nói lên vừa phải,
Cẩn thận nói đúng thời.
Kẻ nào nói nhiều lời,
Như con rùa gặp nạn.
287. Na cāyamaggi tapati na sūlo sādhu tacchito, yañca maṃ maññati macchī aññaṃ so ratiyā gato.
287. “Ngọn lửa này không gây bực bội, cọc nhọn đã được vót nhọn cũng không; mà là việc con cá cái nghĩ về tôi: ‘Gã đi hoan lạc với con cá cái khác.’
Không vì lửa này đốt,
Không vì dùi nhọn đâm,
Vì cá cái nghi tôi
Vui chơi với cá khác!
288. So maṃ dahati rāgaggi cittaṃ cupatapeti maṃ, jālino muñcathayirā maṃ na kāme haññate kvacī ”ti.
6. Macchajātakaṃ.
288. Ngọn lửa luyến ái ấy thiêu đốt tôi và khuấy rối tâm tôi. Này các ngư phủ, các ngài hãy thả tôi ra; không có trường hợp nào vì dục tình mà bị chết.”
6. Bổn sanh Con Cá
Chính lửa tình đốt tôi!
Làm khổ tâm tư tôi.
Các ngài hãy thả tôi,
Ái dục không đáng chết!
289. Sabbo loko attamano ahosi akovidā gāmadhammassa seggu, komāriko nāma tavajja dhammo yaṃ tvaṃ gahitā pavane parodasi.
287. “Tất cả thế gian đều đã được vui sướng, (con gái ta) Seggu không rành rẽ pháp lứa đôi. Bản thể con hôm nay có còn gọi là trinh nữ, là khi bị cha nắm lấy ở trong rừng, con liền òa khóc?”
Thế giới thích hoan lạc,
Còn con gái của ta
Lại không khéo hiểu biết
Ðối với chuyện hạ liệt.
Nay con còn được gọi
Thiếu nữ đồng trinh chăng?
Bị ta bắt trong rừng,
Thôi con đừng khóc nữa!
290. Yo dukkhaphuṭṭhāya bhaveyya tāṇaṃ so me pitā dūbhi vane karoti, sā kassa kandāmi vanassa majjhe yo tāyitā so sahasā karotī ”ti.
7. Seggujātakaṃ.
290. “Người nào là nơi nương tựa của tôi khi tôi bị xúc chạm khổ đau, người ấy là cha của tôi, kẻ lập kế hãm hại tôi ở trong khu rừng. Tôi đây khóc lóc cho ai ở giữa khu rừng? Người bảo vệ tôi lại là người làm điều bạo lực (đối với tôi).”
7. Bổn sanh Thôn Nữ Seggu
Người đáng bảo vệ con
Khỏi buồn phiền đau khổ,
Người ấy là cha con,
Lại ác ý trong rừng,
Nay con khóc với ai,
Giữa núi rừng thanh vắng,
Người đáng bảo vệ con,
Lại muốn dùng sức mạnh?
291. Saṭhassa sāṭheyyamidaṃ sucintitaṃ paccoḍḍitaṃ patikūṭassa kūṭaṃ, phālañce adeyyuṃ mūsikā kasmā kumāraṃ kulalā no hareyyuṃ.
291. “Sự lường gạt đáp trả kẻ lường gạt, điều này khéo được suy nghĩ, sự xảo trá đáp trả kẻ xảo trá là cách được lập ra để đối trị. Nếu các con chuột có thể ăn được lưỡi cày, vì sao các con diều hâu lại không thể tha đi đứa bé trai?
Man trá trị man trá,
Ðây thật suy tính hay,
Dùng lừa đảo phản công
Ðối trị kẻ lừa đảo
Nếu cho rằng loài chuột
Có thể ăn lưỡi cày,
Thì sao các diều hâu
Lại không mang đứa trẻ?
292. Kūṭassa hi santi kūṭakūṭā bhavati cāpi nikatino nikatyā, dehi puttanaṭṭha phālanaṭṭhassa phālaṃ mā te puttamahāsi phālanaṭṭho ”ti.
8. Kūṭavāṇijajātakaṃ.
292. Bởi vì đối với sự xảo trá, có những sự xảo trá dành cho xảo trá, và cũng có sự lừa đảo đáp trả sự lừa đảo. Này kẻ bị mất con, ngươi hãy trả lưỡi cày cho người bị mất lưỡi cày, chớ để người bị mất lưỡi cày mang đi đứa con trai của ngươi.”
8. Bổn sanh Thương Buôn Xảo Trá
Có những kẻ lừa đảo,
Lừa đảo kẻ lừa đảo,
Có những kẻ lường gạt
Lường gạt kẻ lường gạt!
Mất con, ông hãy cho
Lưỡi cày kẻ đã mất.
Người đã mất lưỡi cày,
Hãy trả con người khác!
293. Hiraññaṃ me suvaṇṇaṃ me esā rattiṃ divā kathā, dummedhānaṃ manussānaṃ ariyadhammaṃ apassataṃ.
293. “Vàng thô của tôi, vàng ròng của tôi, điều ấy là lời nói ban đêm và ban ngày của những người ngu muội không nhìn thấy pháp của bậc Thánh.
Vàng ròng là của tôi,
Vàng quý là của tôi !
Như vậy suốt ngày đêm,
Chúng rêu rao lớn tiếng,
Những người ngu si ấy
Không nhìn đến Chánh pháp.
294. Dve dve gahapatayo gehe eko tattha amassuko, lambatthano veṇikato atho aṅkitakaṇṇako, kīto dhanena bahunā so taṃ vitudate janan ”ti.
9. Garahitajātakaṃ.
294. Trong nhà có đến hai người chủ, ở đó một người không có râu, có vú lòng thòng, tóc được buộc lại, rồi lỗ tai được xuyên lỗ, được mua về bằng nhiều tài sản, kẻ ấy đay nghiến đám gia nhân ấy.”
9. Bổn sanh Bị Chê Trách
Trong nhà, có hai chủ,
Một chủ không có râu,
Vú dài, có tóc bện,
Hai tai có đâm lỗ,
Ðược mùa với nhiều tiền,
Làm khổ đau mọi người.
295. Sukhaṃ jīvitarūposi raṭṭhā vivanamāgato, so ekako araññasmiṃ rukkhamūle kapaṇo viya jhāyasi.
295. “Với dáng vẻ được sống sung sướng, ngài đã lìa xứ sở đi vào rừng. Ngài đây, một mình trong khu rừng, ở gốc cây, trầm tư như là người khổ sở.”
Ngài sống vẻ an lạc,
Sao bỏ nước vào rừng?
Như một người khốn khổ
Một mình dưới gốc cây,
Ngồi thẫn thờ sầu muộn?
296. Sukhaṃ jīvitarūposmi raṭṭhā vivanamāgato so ekako araññasmiṃ, rukkhamūle kapaṇo viya jhāyāmi sataṃ dhammaṃ anussaran ”ti.
10. Dhammaddhajajātakaṃ.
296. “Với dáng vẻ được sống sung sướng, ta đã lìa xứ sở đi vào rừng. Ta đây, một mình trong khu rừng, ở gốc cây, ta trầm tư như là người khổ sở,
trong khi nhớ lại đạo đức của những người tốt.”
10. Bổn sanh Ngọn Cờ Đạo Đức
Ta sống vẻ an lạc
Nhưng bỏ nước vào rừng,
Như một người khốn khổ
Cô độc ngồi gốc cây
Suy tư về Thánh pháp.
Bīraṇatthambhakavaggo sattamo.
*****
Phẩm Đám Cỏ Bīraṇa là thứ bảy.
*****
TASSUDDĀNAṂ
Atha bīraṇatthambhavaro ca naṭo bharurājavaruttamapuṇṇanadī, bahubhāṇi aggi pavane mūsikā sahalambatthano kapaṇena dasa.
–ooOoo–
TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
Giờ là chuyện đám cỏ bīraṇa, và người vũ công, câu chuyện hay nhất về vua Bharu, con sông đầy nước, việc nói nhiều, ngọn lửa, ở trong rừng, các con chuột, với người có vú thòng, với người khổ sở, là mười.
–ooOoo–
▪ 8. KĀSĀVAVAGGO
▪ 8. PHẨM Y CA-SA
297. Anikkasāvo kāsāvaṃ yo vatthaṃ paridahessati, apeto damasaccena na so kāsāvamarahati.
297. “Kẻ nào có uế trược chưa lìa, sẽ khoác lên tấm vải ca-sa, (mà) bỏ bê việc rèn luyện và sự chân thật, kẻ ấy không xứng với y ca-sa.
Ai đầy những uế nhiễm,
Lại mặc áo cà-sa,
Tự mình không chế ngự,
Không tôn trọng sự thật,
Kẻ ấy không xứng đáng
Ðược mặc áo cà-sa.
298. Yo ca vantakasāvassa sīlesu susamāhito, upeto damasaccena sa ve kāsāvamarahatī ”ti.
1. Kāsāvajātakaṃ.
298. Còn vị nào có uế trược đã được tẩy trừ, khéo định tĩnh trong các giới, gắn bó với việc rèn luyện và chân thật, vị ấy quả nhiên xứng với y ca-sa.”
1. Bổn sanh y ca-sa
Ai gột sạch uế nhiễm,
Vững vàng trong giới luật,
Tự mình có chế ngự,
Biết tôn trọng sự thật,
Vị ấy thật xứng đáng
Ðược mặc áo cà-sa.
299. Idaṃ tadācariyavaco pārāsariyo yadabravi, mā su tvaṃ akarā pāpaṃ yaṃ tvaṃ pacchā kataṃ tape.
299. “Điều này là lời nói của vị thầy, Pārāsariya đã nói rằng: ‘Ngươi chớ có làm điều ác. Sau này, ngươi sẽ nóng nảy về điều ngươi đã làm.’
Ðây là lời sư trưởng,
Pà-rà-sa-ri-ya:
Chớ nên làm điều ác
Khiến ngươi phải hối tiếc.
300. Yāni karoti puriso tāni attani passati, kalyāṇakārī kalyāṇaṃ pāpakārī ca pāpakaṃ, yādisaṃ vapate bījaṃ tādisaṃ harate phalan ”ti.
2. Cūḷanandiyajātakaṃ.
300. Con người làm những việc nào, thì sẽ thấy những việc ấy ở bản thân. Người làm lành thấy điều lành, và người làm ác thấy điều ác. Gieo hạt giống như thế nào thì mang lại kết quả như thế ấy.”
2. Bổn sanh Con Khỉ Cūḷanandiya
Việc gì con người làm,
Sẽ thấy nó trên thân;
Làm việc ác, gặp ác.
Như gieo hột giống nào,
Ðem lại quả giống ấy.
301. Name namantassa bhaje bhajantaṃ kiccānukubbassa kareyya kiccaṃ, nānatthakāmassa kareyya atthaṃ asambhajantampi na sambhajeyya.
301. “Nên kính lễ người kính lễ (bản thân), nên hợp tác với người hợp tác, nên thực hành bổn phận với người thực hành theo bổn phận, không nên làm điều lợi ích đối với người không mong muốn điều lợi ích, không nên gắn bó với người không gắn bó.
Cung kính người biết kính,
Chia với người biết chia,
Với ai làm bổn phận,
Hãy làm đủ bổn phận,
Với ai làm lợi mình,
Hãy làm lợi người ấy.
Với ai không san sẻ,
Chớ nên san sẻ lại!
302. Caje cajantaṃ vaṇathaṃ na kayirā apetacittena na sambhajeyya, dijo dumaṃ khīṇaphalanti ñatvā aññaṃ samekkheyya mahā hi loko ”ti.
3. Puṭabhattajātakaṃ.
302. Nên từ bỏ người đang từ bỏ, không nên thể hiện sự tham đắm, không nên gắn bó bằng tâm không chân thành. Loài chim, sau khi biết cây hết trái,
còn trông ngóng cây khác, bởi vì thế gian là to lớn.”
3. Bổn sanh Gói Cơm
Hãy xử sự khinh xuất
Với những ai khinh xuất,
Chớ giữ lòng thương yêu
Với ai hết thương yêu,
Phải có lòng chia sẻ,
Chung sống để an ủi.
Khi loài chim biết được
Cây không còn trái nữa,
Chúng bay đến cây khác,
Thế giới thật lớn thay!
303. Yassete caturo dhammā vānarinda yathā tava, saccaṃ dhammo dhiti cāgo diṭṭhaṃ so ativattati.
303. “Này khỉ chúa, người nào có bốn đức tính này, giống như ngài đã có là: chân thật, trí xét đoán, nghị lực, và xả thí, người ấy vượt trội đối thủ.
Ai đủ bốn pháp này,
Hỡi vua các loài khỉ,
Chân thật và chánh nghĩa,
Kiên trì và xả thí,
Vị ấy vượt thắng lên
Các tà kiến bất chánh.
304. Yassa cete na vijjanti guṇā paramabhaddakā, saccaṃ dhammo dhiti cāgo diṭṭhiṃ so nātivattatī ”ti.
4. Kumbhīlajātakaṃ.
304. Và người nào không có được các đức tính tốt đẹp tối thắng này là: chân thật, trí xét đoán, nghị lực, và xả thí, người ấy không vượt qua đối thủ.”
4. Bổn sanh Con Cá Sấu
Ai không có đủ
Công đức thiện thù thắng,
Chân thật và chánh nghĩa,
Kiên trì và xả thí,
Vị ấy không vượt lên
Các tà kiến bất chánh.
305. Atthi me puriso deva sabbakiccesu vyāvaṭo, tassa ceko parādh’ atthi tattha tvaṃ kinti maññasi.
305. “Tâu bệ hạ, thần có một người giỏi giang về mọi công việc. Và người ấy có một lỗi lầm, trong việc này, bệ hạ nghĩ nên xử lý thế nào?”
Thưa Thiên tử, thần có
Một người giỏi nhiều việc,
Người ấy đã phạm tội,
Ngài nghĩ phải làm gì?
306. Amhākampatthi puriso ediso idha vijjati, dullabho aṅgasampanno khanti-r-asmāka ruccatī ”ti.
5. Khantivaṇṇanajātakaṃ.
306. “Đối với chúng tôi, cũng có một người như vậy được tìm thấy ở đây. Người đầy đủ các yếu tố là khó đạt được, sự kham nhẫn được chúng tôi ưa thích.”
5. Bổn sanh Ca Ngợi Sự Kham Nhẫn
Và chính ta cũng có
Người như vậy đứng đây.
Người tốt thật khó tìm,
Nên ta cần kham nhẫn!
307. Kāle nikkhamanā sādhu nākāle sādhu nikkhamo, akālena hi nikkhamma ekakampi bahūjano, na kiñci atthaṃ joteti dhaṃkasenāva kosiyaṃ.
307. “Việc ra đi lúc hợp thời là tốt đẹp, việc ra đi lúc phi thời là không tốt đẹp, bởi vì kẻ ra đi lúc phi thời không đem lại bất cứ lợi ích gì. Đám đông người sẽ bao vây một người, ví như bầy quạ vây đánh con chim cú.
Lành thay nếu xuất hành
Ðúng thời, không phi thời,
Khi xuất hành phi thời,
Nhiều người hay chỉ một
Thế nào cũng gặp nạn,
Vì không rõ nghĩa này,
Như con cú khốn khổ
Phải chết vì quạ bầy.
308. Dhīro ca vidhividhānaññū paresaṃ vivarantagū, sabbāmitte vasīkatvā kosiyova sukhī siyā ”ti.
6. Kosiyajātakaṃ.
308. Và bậc sáng trí, biết được sự xếp đặt của quy luật, khai thác điểm yếu của những kẻ khác, tựa như con chim cú có thể chế ngự mọi kẻ thù và có được sự an lạc.”
6. Bổn sanh Con Chim Cú
Bậc trí biết quy luật,
Biết nhược điểm người khác,
Chinh phục mọi kẻ thù,
Như cú, nếu khôn ngoan
Sẽ được nhiều an lạc.
309. Sūro sūrena saṅgamma vikkantena pahārinā, ehi nāga nivattassu kinnu bhīto palāyasi? passantu aṅga-magadhā mama tuyhañca vikkamaṃ.
309. “Dũng sĩ gặp gỡ với dũng sĩ bằng sức lực, bằng cú đấm. Này voi, hãy đến, hãy quay lại. Chẳng lẽ ngươi bỏ chạy vì khiếp sợ? Hãy cho người dân xứ Aṅga và Magadha xem sức lực của ta và của ngươi.”
Anh hùng địch anh hùng,
Dũng mãnh, ta đánh nhau,
Hãy quay lại, voi kia,
Sao sợ, và bỏ chạy?
Hãy cho dân hai nước
An-ga, Ma-ga-dha,
Thấy được sức hùng mạnh
Của bác và của ta.
310. Na taṃ pādā vadhissāmi na dantehi na soṇḍiyā, mīḷhena taṃ vadhissāmi pūti haññatu pūtinā ”ti.
7. Gūthapāṇakajātakaṃ
310. “Ta sẽ giết chết ngươi không bằng bàn chân, không bằng hai ngà, không bằng cái vòi, ta sẽ giết chết ngươi bằng phân. Này kẻ hôi thối, ngươi hãy bị giết chết bởi vật hôi thối.”
7. Bổn sanh Bọ Rầy Uống Phân
Ta không cần giết bọ
Bằng chân, ngà hay vòi,
Ta giết bọ bằng phân,
Hỡi vật đầy hôi thối,
Hãy chết với đồ dơ!
311. Tayo giriṃ antaraṃ kāmayāmi pañcālā kuruyo kekake ca, tatuttariṃ brāhmaṇa kāmayāmi tikiccha maṃ brāhmaṇa kāmanītaṃ.
311. “Trẫm ham muốn ba quốc độ ở trên núi: Pañcālā, Kuruyo, và Kekaka. Này Bà-la-môn, trẫm còn ham muốn hơn thế nữa. Này Bà-la-môn, trẫm đã bị cuốn theo dục vọng, hãy chữa trị cho trẫm.”
Ta tham muốn ba thành,
Mỗi thành xây trên núi,
Thành tên Pan-ca-la,
Cu-ru, Ke-ca-ca,
Hỡi chàng Bà-la-môn,
Ta còn muốn hơn nữa,
Hãy chữa ta căn bệnh,
Nô lệ của dục tham.
312. Kaṇhāhi daṭṭhassa karonti heke amanussavaddhassa karonti paṇḍitā, na kāmanītassa karoti koci okkantasukkassa hi kā tikicchā ”ti.
8. Kāmanītajātakaṃ.
312. “Một số thầy thuốc chữa trị cho người bị rắn cắn, các bậc sáng suốt chữa trị cho người bị phi nhân hãm hại, không ai chữa trị cho người đã bị cuốn theo dục vọng, phương thức chữa trị nào dành cho kẻ đã bỏ rơi thiện pháp?”
8. Bổn sanh Bị Cuốn Theo Dục Vọng.
Có người chữa trị được,
Vết cắn của rắn đen,
Bậc hiền trí chữa trị,
Người bị ma quỷ ám,
Không ai chữa trị được
Người nộ lệ dục tham.
Làm sao chữa trị được,
Kẻ thối thất tinh cần?
313. Gajaggameghehi hayaggamālihi rathūmijātehi sarābhivassahi, tharuggahā vaṭṭadaḷhappahārihi parivāritā takkasilā samantato.
313. “Thành Takkasilā bị bao vây xung quanh bởi những đám mây gồm các con voi tuyệt hảo, bởi những tràng hoa của những con ngựa tuyệt hảo, bởi những cỗ xe trào lên như làn sóng, bởi những cơn mưa tên, bởi những cú chém mạnh bạo xoay tròn của các chiến binh giơ cao thanh kiếm.
Với các voi tối thắng,
Như mây bão trên trời!
Với các ngựa tối thắng,
Quây tròn như vòng hoa!
Với xe như đợt sóng,
Với tên như mưa rào,
Với quân kiếm cầm tay,
Bủa vây chém dữ dội,
Chúng bao vây trọn vẹn,
Thành Tak-ca-si-là,
Cho đế khi địch quân
Phải ngã nhào xuống đất!
314. Abhidhāvathā ca patathā ca vividhavinaditā ca dantihi, vattatajja tumulo ghoso yathā vijjutā jaladharassa gajjato ”ti.
9. Palāsijātakaṃ.
314. Các khanh hãy xông lên và hãy lao xuống, và nhe răng gào thét bằng nhiều cách. Hôm nay, âm thanh náo động hãy vận hành, giống như những tia chớp của cơn mưa đang gào thét.”
9. Bổn sanh Kẻ Đào Thoát
Hãy xông tới đánh chúng,
Hãy nhào tới đạp chúng!
Hãy la lớn khởi binh,
Hãy hát khúc hành quân!
Trong khi các đàn voi,
Ðồng thét lên vang dội.
Hãy cất cao giọng nói
Náo động giữa chiến trường,
Như sấm chớp lóe sáng,
Ầm ầm giữa không gian.
315. Dhajamaparimitaṃ anantapāraṃ duppasahaṃ daṅkehi sāgaramiva, girimiva anilena duppasaho duppasaho ahamajja tādisena.
315. “Với vô số cờ hiệu không có giới hạn ở phía đối diện, tựa như biển cả là khó vượt qua bởi những con quạ, tựa như ngọn núi là khó lay động bởi cơn gió, với binh lực như thế ấy, hôm nay ta khó bị khuất phục.”
Cờ xí ta vô lượng,
Không ai đối địch nổi,
Dầu quạ bay từng đàn,
Ðâu chận đứng được biển!
Chẳng khác gì ngọn núi
Không bị bão thổi bạt,
Nay ta cũng như vậy,
Không ai chinh phục ta.
316. Mā bāliyaṃ vippalapi na hi ’ssa tādisaṃ viḷayhase na hi labhase nisedhakaṃ, āsajjasi gajamiva ekacārinaṃ yo taṃ pādā naḷamiva pothayissatī ”ti.
10. Dutiyapalāsijātakaṃ.
316. “Chớ lải nhải điều ngu dốt, bởi vì binh lực của ngươi không là như thế ấy. Ngươi nóng nảy bởi vì ngươi không đạt được thế thượng phong. Ngươi được ví như đang đối đầu với con voi độc hành, nó sẽ dùng bàn chân dẫm đạp ngươi như là dẫm đạp cây sậy.”
10. Bổn sanh Kẻ Đào Thoát thứ nhì
Chớ nói lời ngu muội
Chẳng có ai bằng ngươi!
Ngươi lảm nhảm mất trí,
Sao chế ngự được ta?
Chẳng khác ngươi tấn công
Con voi dữ độc hành,
Với chân chà ngươi nát
Như chà nát cọng lau!
Kāyāvavaggo aṭṭhamo.
****
Phẩm Y Ca-Sa là thứ tám.
*****
TASSUDDĀNAṂ
Varavatthavacodumakhīṇaphalaṃ caturo dhammavaraṃ purisuttama, dhaṅkamagadhā ca tayo girināma gajaggavaro dhajavarena dasa.
–ooOoo–
TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
Tấm vải cao quý, lời nói (của vị thầy), cây hết trái, bốn đức tính cao quý, hỡi con người tối thượng, bầy quạ, những người xứ Magadha, và ba tên gọi các ngọn núi, chuyện những con voi tuyệt hảo, với chuyện cờ hiệu, là mười.
–ooOoo–
▪ 9. UPĀHANAVAGGO
▪ 9. PHẨM ĐÔI GIÀY
317. Yathāpi kītā purisassupāhanā sukhassa atthāya dukhaṃ udabbahe, ghammābhitattā talasā papīḷitā tasseva pāde purisassa khādare.
317. “Cũng giống như đôi giày của một người đã được mua về có thể xóa đi sự đau đớn (của bàn chân) nhằm mục đích thoải mái. Bị cháy bỏng bởi sức nóng, bị cọ xát với lòng bàn chân, đôi giày gây thương tích hai bàn chân của chính người ấy.
Như người mua giày hư
Mong giày đem an lạc,
Không ngờ, giày đem khổ,
Bị nóng bức đốt cháy
Gót chân bị bức bách,
Chân người ấy bị thương.
318. Evameva dukkulino anariyo tamhāka vijjañca sutañca-m-ādiya, tameva so tattha sutena khādati anariyo vuccati pānadūpamo ”ti.
1. Upāhanajātakaṃ.
318. Tương tự y như thế, kẻ không cao thượng, thuộc gia tộc thấp kém, sau khi tiếp thu học nghệ và kiến thức của người thầy, kẻ ấy, tại nơi ấy, gây tổn hại cho chính mình bởi kiến thức (kém cỏi); kẻ không cao thượng được gọi là tựa như đôi giày xấu.”
1. Bổn sanh Đôi Giày
Cũng vậy kẻ phàm phu,
Sanh gia đình hạ tiện,
Ðến người để học nghề,
Và học cả mọi việc,
Chính do thiếu hiểu biết,
Trở lại làm hại mình,
Kẻ nông nổi nóng vội
Giống như chiếc giày hư.
319. Ekacintitova ayamattho bālo aparināyako, na hi khujjena vāmena bhoti saṅgantumarahasi.
319. “Ý nghĩa này chỉ một mình con nghĩ thế, kẻ ngu si không thể là chồng, bởi vì với kẻ gù và thấp bé, này cô nương, con không phù hợp để kết hôn.”
Việc này do con nghĩ,
Ngu si, không người dắt,
Ở một bên kẻ ngu,
Không xứng đáng với con.
320. Purisūsabhaṃ maññamānā ahaṃ khujjamakāmayiṃ, soyaṃ saṅkuṭito seti chinnatanti yathā thūṇā ”ti.
2. Vīṇāthūṇajātakaṃ.
320. “Trong khi nghĩ rằng người nam như bò mộng, con đã ham muốn kẻ bị gù. Kẻ này đây nằm co quắp, giống như cây đàn bị đứt dây.”
2. Bổn sanh Cây Đàn vīṇā
Nghĩ là người tối thượng,
Con yêu kẻ gù lưng,
Nay nó nằm cong queo,
Như đàn cầm dây đứt.
321. Kāmaṃ yahiṃ icchasi tena gaccha viddhosi mammamhi vikaṇṇakena, hatosi bhattena savāditena lolo ca macche anubandhamāno.
321. “Ngươi thích nơi nào, ngươi hãy đi đến nơi ấy như mong muốn. Ngươi đã bị mũi tên đâm vào chỗ nhược. Ngươi bị chết vì bữa ăn có kèm theo tiếng trống, và là kẻ tham lam trong khi bám theo bầy cá.”
Ngươi muốn đi chỗ nào,
Hãy đi đến chỗ ấy,
Mũi tên ta có ngạnh,
Ðã bắn trúng ngươi rồi.
Nghe tiếng trống gọi cơm,
Ngươi tham lam đã đến,
Ðuổi bắt ăn đàn cá,
Nên ngươi phải mạng chung.
322. Evampi lokāmisaṃ opatanto vihaññati cittavasānuvattī, so haññati ñātisakhānamajjhe macchānugo soriva suṃsumāro ”ti.
3. Vikaṇṇakajātakaṃ.
322. “Cũng vậy, trong khi bị sa vào vật chất của thế gian, kẻ nuông chiều theo mãnh lực của tâm (dục vọng) bị khổ sở. Kẻ ấy bị giết chết giữa bà con và thân hữu, tựa như con cá sấu ấy với việc đuổi theo đàn cá.”
3. Bổn sanh Mũi Tên.
Các thú vật trong đời,
Khi đã bị cám dỗ
Và chúng bị chinh phục
Bởi dục vọng của mình,
Chúng sẽ bị giết hại
Giữa bà con, bạn bè,
Như con các sấu ấy
Ði theo ăn đàn cá.Câu chuyện 233
323. Tvameva dāni makara yaṃ kāmo vyagamā tayi, soyaṃ appaṭisandhiko kharāchinnaṃva rerukaṃ.
323. “Giờ đây, dục vọng (của thiếp) ở chàng đã tiêu tan, chính chàng đã tạo nên việc ấy. Điều này đây là không còn nối lại được, tựa như ngà voi đã bị cắt đứt bởi lưỡi cưa.”
Nay chính nhờ chàng làm,
Ta hết say đắm dục,
Như ngà bị cưa đứt,
Không thể gắn lại được.
324. Atricchā atilobhena atilobhamadena ca, evaṃ hāyati atthamhā ahaṃva asitābhūyā ”ti.
4. Asitābhūjātakaṃ.
324. “Kẻ có sự ưa thích này nọ do tham lam quá độ, và do sự tham lam say đắm quá độ như vậy thì bỏ rơi điều lợi ích, tựa như ta bỏ rơi nàng Asitābhū.”
4. Bổn sanh Nàng Asitābhū
Như tham lam quá độ,
Làm tâm trí si mê
Cướp đi mọi công đức,
Ta đánh mất vợ ta!
325. Sukhā gharā vacchanakha sahiraññā sabhojanā, yattha bhutvā ca pītvā ca sayeyyātha anussuko.
325. “Này Vacchanakha, đời sống gia đình là sung sướng, có vàng bạc, có thức ăn, tại đó, sau khi ăn và uống, bạn có thể nằm dài, không phải nỗ lực.”
Này Vac-cha-na-kha,
An lạc thay gia đình,
Ðầy đủ thứ vàng bạc,
Ðầy đủ các món ăn,
Ở đây, ăn và uống,
Rồi nằm dài thỏa thích!
326. Gharā nānīhamānassa gharā nābhaṇato musā, gharā nādinnadaṇḍassa paresaṃ anikubbato, evaṃ chiddaṃ durabhibhavaṃ ko gharaṃ paṭipajjatī ”ti.
5. Vacchanakhajātakaṃ.
326. “Đời sống gia đình không dành cho người không năng nỗ, đời sống gia đình không dành cho người không nói láo, đời sống gia đình không dành cho người không trộm cắp, không gậy gộc, không gạt gẫm những người khác; sự khiếm khuyết như vậy là khó khắc phục, ai sẽ chọn lấy đời sống gia đình?”
5. Bổn sanh Ẩn Sĩ Vacchanakha
Người sống trong gia đình,
Không bao giờ an lạc,
Người ấy thường nói láo,
Người ấy thường lừa đảo,
Người ấy thường đánh đập,
Làm hại những người khác,
Các tội lỗi như vậy,
Làm sao chế ngự được,
Vậy ai nay còn muốn
Sống ở trong gia đình?
327. Bhaddako vata yaṃ pakkhī dvijo kumudasannibho, vūpasantehi pakkhehi mandamandova jhāyati.
327. “Con chim này quả thật xinh đẹp, nó là loài lưỡng sanh, giống như hoa súng trắng, với hai cánh lặng yên, vô cùng chậm chạp, như đang tham thiền.”
Thật trắng thay chim này,
Loài chim hai lần sanh,
Chẳng khác gì hoa súng,
Lặng lẽ dang hai cánh,
Im lặng, mơ màng nhìn,
Như trầm tư mặc tưởng!
328. Nāssa sīlaṃ vijānātha anaññāya pasaṃsatha, amhe dijo na pāleti tena pakkhī na phandatī ”ti.
6. Bakajātakaṃ.
328. “Các người không nhận biết bản tính của con vật này; không biết rõ mà các người lại ca ngợi. Con thú lưỡng sanh (này) không bảo vệ chúng ta; vì thế, con thú có cánh (này) không lay động.”
6. Bổn sanh Con Cò (236)
Con cò ấy làm gì,
Các ngươi đâu biết được,
Vì không biết rõ ràng,
Nên có lời tán tụng
Chim hai lần tái sanh ấy
Ðang đợi giết chúng ta,
Do vậy hai cánh nó
Không vẫy, không động đậy.
329. Ko nu kho bhagavā hetu ekacce idha puggale, atīva hadayaṃ nibbāti cittañcāpi pasīdati.
329. “Bạch đức Thế Tôn, nguyên nhân nào mà trái tim lại vô cùng nguội lạnh đối với một số người ở nơi này, tuy nhiên tâm lại tin tưởng một số người khác?”
Thế Tôn, do nhân gì,
Ở đời có số người,
Tâm hết sức lạnh nhạt.
Nhưng đối với kẻ khác,
Tâm lại rất yêu thương?
330. Pubbeva sannivāsena paccuppannahitena vā, evaṃ taṃ jāyate pemaṃ uppalaṃva yathodake ”ti.
7. Sāketajātakaṃ.
330. “Do việc sống chung trong quá khứ, hoặc do sự lợi ích trong hiện tại, như vậy sự yêu thương ấy sanh lên, giống như loài sen mọc lên ở trong nước.”
7. Bổn sanh Tại Sāketa
Xưa do vì sống chung,
Nay, do vì hạnh phúc,
Như vậy, luyến ái sanh,
Như sen mọc trong nước.
331. Iṅgha ekapadaṃ tāta anekatthapadanissitaṃ, kiñci saṅgāhikaṃ brūhi yenatthe sāvayāmase.
331. “Nào, thưa cha, bằng cách tổng hợp nào đó, xin cha hãy nói một từ được bao gồm với nhiều ý nghĩa, nhờ đó chúng ta có thể đạt thành mục đích.”
Cha thân, hãy nói lên
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Với chữ ấy, chúng ta
Thành đạt được lý tưởng.
332. Dakkheyyekapadaṃ tāta anekatthapadassitaṃ, tañca sīlena saṃyuttaṃ khantiyā upapāditaṃ, alaṃ mitte sukhāpetuṃ amittānaṃ dukhāya cā ”ti.
8. Ekapadajātakaṃ.
332. “Này con, sự khéo léo (tinh tấn) là một từ được bao gồm với nhiều ý nghĩa, và điều ấy được kết hợp với giới hạnh, được thực hiện với nhẫn nại, là có thể đem lại hạnh phúc cho bạn bè và khổ đau cho các kẻ thù.”
8. Bổn sanh Một Chữ
Một chữ đáng kính trọng,
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Ðó chính là tài năng,
Liên hệ với giới đức,
Gắn liền với nhẫn nhục,
Ðể con giúp bạn hữu,
Và cảnh giác kẻ thù.
333. Āsīvisaṃ mamaṃ santaṃ paviṭṭhaṃ kumināmukhaṃ, ruccate haritā mātā yaṃ maṃ khādanti macchakā.
333. “Này bạn ếch xanh, trong khi ta là con rắn độc, đã đi vào miệng lưới cá, việc các con cá gặm nhấm ta có làm bạn vui thích?”
Khi ta là con rắn
Đi vào trong miệng nơm,
Các con cá cắn ta,
Bạn nhái có hoan hỷ
Với việc đàn cá làm?
334. Vilumpateva puriso yāvassa upakappati, yadā caññe vilumpanti so vilutto viluppatī ”ti.
9. Haritamātujātakaṃ.
334. “Con người cướp đoạt cho đến khi nào (quyền lực) còn thuộc về kẻ ấy. Và đến khi những kẻ khác cướp đoạt (sau khi có được quyền lực), thì kẻ đã cướp đoạt bị cướp đoạt lại.”
9. Bổn sanh Con Ếch Xanh
Loài người thường ăn cướp,
Khi nào thấy được lợi,
Khi người khác ăn cướp,
Kẻ bị cướp, cướp lại.
335. Sabbo jano hiṃsito piṅgalena tasmiṃ mate paccayaṃ vedayanti, piyo nu te āsi akaṇhanetto kasmā nu tvaṃ rodasi dvārapāla.
335. “Tất cả dân chúng đều bị vua Piṅgala hãm hại, khi vua ấy chết, mọi người cảm thấy hân hoan. Chẳng lẽ vị vua có mắt vàng nâu đã được ngươi yêu mến? Này người giữ cổng, tại sao ngươi lại khóc lóc?”
Chính vua Pin-ga-la,
Làm hại khắp mọi người,
Nay vua đã chết đi,
Ai cũng thấy thoải mái,
Phải chăng vua Hoàng nhãn
Ðã được ngươi thương yêu?
Khiến ngươi phải than khóc,
Hỡi người giữ cửa kia?
336. Na me piyo āsi akaṇhanetto bhāyāmi paccāgamanāya tassa, ito gato hiṃseyya maccurājaṃ so hiṃsito āneyya puna idha.
336. Vị vua có mắt vàng nâu đã không được tôi yêu mến. Tôi sợ hãi việc quay lại của vua ấy. Từ đây ra đi, vua có thể hãm hại Thần Chết, Thần chết, bị hãm hại, có thể đưa vua về lại nơi này.”
Tôi không hề thương mến
Vua có con mắt vàng,
Tôi chỉ sợ một việc
Vua sẽ trở lại đây.
Vì làm hại thần Chết,
Nên từ đây vua đi,
Thần Chết bị vua hại,
Lại đưa vua trở về.
337. Daḍḍho vāhasahassehi sitto ghaṭasatehi so, parikkhatā ca sā bhūmi mā bhāyi nāgamissatī ”ti.
10. Mahāpiṅgalajātakaṃ.
337. “Vua ấy đã bị đốt cháy bởi một ngàn xe (củi), đã bị rưới ướt bởi một trăm chậu nước, và khu đất ấy đã bị đào vòng quanh; chớ sợ hãi, vua sẽ không trở lại.”
10. Bổn sanh Vua Mahāpiṅgala
Bị ngàn xe củi đốt,
Bị trăm ghè nước tưới,
Ðất đã bị đào quanh,
Chớ sợ vua trở lại.
Upāhanavaggo navamo.
*****
Phẩm Đôi Giày là thứ chín.
*****
TASSUDDĀNAṂ
Varupāhanakhujjavikaṇṇakako asitābhūyā pañcama vacchanakho, dijapemavaruttama ekapadaṃ. kumināmukhapiṅgalakena dasā ”ti.
–ooOoo–
TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
Chuyện đôi giày, kẻ bị gù, và mũi tên, với nàng Asitābhū, ẩn sĩ Vacchanakha là thứ năm, loài lưỡng sanh, sự yêu thương là chuyện hay nhất, một chữ,
miệng lưới cá, với vua Piṅgala, là mười.
–ooOoo–
▪ 10. SIGĀLAVAGGO
▪ 10. PHẨM CHÓ RỪNG
338. Sigālo mānatthaddhova parivārena atthiko, pāpuṇi mahatiṃ bhūmiṃ rājāsi sabbadāṭhinaṃ.
338. Con chó rừng, kẻ tầm cầu về đồ chúng, ương ngạnh vì ngã mạn, đã chiếm được vùng đất rộng lớn, đã trở thành vị vua của tất cả các loài thú có răng nanh.
Kiên trì trong kiêu mạn
Chó rừng ham hội chúng,
Làm vua cả đại địa,
Cả muôn loài có răng.
339. Evamevaṃ manussesu yo hoti parivāravā, so hi tattha mahā hoti sigālo viya dāṭhinan ”ti
1. Sabbadāṭhajātakaṃ.
339. Tương tự như vậy, người nào có đồ chúng trong số loài người, chính người ấy là vĩ đại ở nơi ấy, ví như con chó rừng đối với các loài thú có nanh.
1. Bổn sanh Mọi Loài Thú Có Nanh
Cũng vậy là người nào
Ðược nhiều người vây quanh,
Tạo nên danh vọng lớn,
Giống như vua chó rừng,
Với các loài bốn chân.
340. Bālo vatāyaṃ sunakho yo varattaṃ na khādati, bandhanā ca pamuñceyya asito ca gharaṃ vaje.
340. “Quả thật con chó này ngu thật, nó không nhai đứt sợi dây da! Nó có thể thoát khỏi sự trói buộc, và không bị giữ lại, nó có thể chạy về nhà.”
Ngu thay, con chó này,
Sao không cắn dây da?
Và thoát khỏi trói buộc,
Hân hoan chạy về nhà!
341. Aṭṭhitaṃ me manasmiṃ me atho me hadaye kataṃ, kālañca patikaṅkhāmi yāva passupatū jano ”ti.\
2. Sunakhajātakaṃ.
341. “Điều đã được tôi quyết định ở ý của tôi, rồi đã được thực hiện ở tâm của tôi, và tôi chờ đợi thời điểm cho đến khi mọi người đã đi ngủ.”
2. Bổn sanh Con Chó
Ý ta đã quyết định,
Ta ghi nhớ trong tâm,
Ta chờ đợi thời cơ,
Khi mọi người đi ngủ.
342. Sattatantiṃ sumadhuraṃ rāmaṇeyyaṃ avācayiṃ, so maṃ raṅgamhi avheti saraṇaṃ me hohi kosiya
.342. “Tôi đã dạy về đàn bảy dây vô cùng du dương, làm cho vui thích. Gã (học trò) ấy thách thức tôi về việc trình diễn. Này Kosiya, ngài hãy là nơi nương nhờ của tôi.”
Tôi có một đệ tử
Ðã học đàn với tôi,
Ðàn tỳ bà bảy dây,
Thật du dương êm ái,
Nó thách tôi biểu diễn.
Thiên chủ Ko-si-ya,
Xin hãy giúp đỡ tôi!
343. Ahaṃ taṃ saraṇaṃ samma ahamācariya pūjako, na taṃ jayisasti sisso sissamācariya jessasī ”ti.
3. Guttilajātakaṃ.
343. “Này bạn, ta là nơi nương nhờ của bạn, ta là người phụng sự vị thầy. Gã học trò sẽ không thắng bạn. Này vị thầy, bạn sẽ thắng gã học trò.”
3. Bổn sanh Nhạc Sĩ Guttila
Ðừng sợ, ta sẽ giúp,
Khi nào bạn cần ta,
Danh dự là phần thưởng
Xứng đáng với giáo sư,
Ðừng sợ, vì đệ tử
Không thể đối địch thầy,
Và bạn sẽ chiến thắng.
344. Yaṃ passati na taṃ icchati yañca na passati taṃ kira icchati, maññāmi ciraṃ carissati na hi taṃ lacchati yaṃ so icchati.
344. “Cái mà gã nhìn thấy thì gã không ước muốn cái ấy, và cái mà gã không nhìn thấy, nghe nói gã ước muốn cái ấy. Ta nghĩ rằng gã sẽ du hành dài lâu,
bởi vì gã sẽ không đạt được cái mà gã ước muốn.
Cái thấy, nó không muốn,
Cái không thấy, nó muốn,
Ta nghĩ nó đi lâu,
Không được điều nó muốn.
345. Yaṃ labhati na tena tussati yaṃ pattheti laddhaṃ hīḷeti, icchā hi anantagocarā vīticchānaṃ namo karomase ”ti.
4. Vīticchajātakaṃ.
345. Cái mà nó đạt được, thì sẽ không được nó vui thích, cái mà nó ước nguyện, khi đã đạt được thì nó lại khinh bỉ, bởi vì ước muốn có hành xứ là không giới hạn. Tôi xin bày tỏ sự kính lễ đến các vị đã xa lìa sự ước muốn.”
4. Bổn sanh Xa Lìa Ước Muốn.
Cái được, nó không thỏa,
Ðược rồi, nó không muốn,
Ước muốn nó không cùng,
Ta kính bậc ly dục.
346. Kālo ghasati bhūtāni sabbāneva sah’ attanā, yo ca kālaghaso bhūto sa bhūtapacaniṃ paci.
346. “Thời gian gặm nhấm các chúng sanh, toàn bộ tất cả cùng với bản thân. Và kẻ nào có sự gặm nhấm thời gian là bản thể, kẻ ấy đã nung nấu sự nung nấu chúng sanh.
Thời gian ăn hữu tình,
Ăn tất cả, ăn mình,
Ai là hữu tình ấy
Ăn cả đến thời gian,
Ai là người nấu chín
Thời gian nấu hữu tình?
347. Bahūni narasīsāni lomasāni brahāni ca, gīvāsu paṭimukkāni kocidevettha kaṇṇavā ”ti.
5. Mūlapariyāyajātakaṃ.
347. Nhiều cái đầu của loài người là có tóc mọc và to lớn, được gắn vào ở những cái cổ, ở đây, ai là người có lỗ tai (trí tuệ)?”
5. Bổn sanh Phương Pháp Căn Bản.
Loài người có nhiều đầu,
Trên đầu tóc mọc lên,
Ðầu dính lên trên cổ,
Bao nhiêu đầu có tai?
348. Hantvā jhatvā vadhitvā ca deti dānaṃ asaññato, edisaṃ bhattaṃ bhuñjamāno sa pāpena upalippati.
348. “Kẻ không tự chế ngự (không giữ giới) đánh đập, đốt cháy, giết chết (sinh mạng), rồi bố thí vật thí (bữa ăn). (Người nào) trong lúc thọ dụng thức ăn như thế này, người ấy bị uế nhiễm bởi tội ác.”
Người ác không tự chế,
Bảo giết, nấu, mời ăn,
Người ăn món thịt này,
Bị ác làm ô nhiễm.
349. Puttadārampi ce hantvā deti dānaṃ asaññato, bhuñjamānopi sappañño na pāpena upālippatī ”ti.
6. Telovādajātakaṃ.
349. “Nếu kẻ không tự chế ngự (không giữ giới) giết chết thậm chí vợ và con, rồi bố thí vật thí (bữa ăn). Bậc có trí tuệ, mặc dầu thọ dụng thức ăn, cũng không bị uế nhiễm bởi tội ác.”
6. Bổn sanh Giáo Giới Về Dầu Ăn
Nếu người không tự chế,
Giết vợ con, mời ăn,
Người có trí tuy ăn,
Không bị ác làm nhiễm.
350. Addhā pādañjalī sabbe paññāya atirocati, tathā hi oṭṭhaṃ bhañjeti uttariṃ nūna passati.
350. “Chắc chắn hoàng tử Pādañjali chói sáng hơn tất cả về trí tuệ, bởi vì theo như cách ngài bĩu môi, phải chăng ngài nhìn thấy nhiều hơn?”
Thật sự hoàng tử này
Trí tuệ sáng hơn người,
Hoàng tử bĩu môi vậy,
Chắc thấy rõ chúng ta!
351. Nāyaṃ dhammaṃ adhammaṃ vā atthānatthaṃva bujjhati, aññatra oṭṭhanibbhogā nāyaṃ jānāti kiñcanantī ”ti.
7. Pādañjalijātakaṃ.
351. “Người này không nhận chân là đúng pháp hay là phi pháp, luôn cả việc có lợi ích hay không có lợi ích, ngoại trừ việc bĩu môi; người này không biết bất cứ điều gì!”
7. Bổn sanh Hoàng Tử Pādañjali
Kẻ này không biết được
Pháp, phi pháp, chân, vọng,
Ngoài cái bĩu môi ra,
Nó không biết gì cả.
352. Sabbehi kiṃsuko diṭṭho kinnvettha vicikicchatha, na hi sabbesu ṭhānesu sārathi paripucchito.
352. “Cây kiṃsuka đã được nhìn thấy bởi tất cả các con, các con hoài nghi gì ở đây? Chính vì người đánh xe đã không được hỏi rõ về mọi trường hợp.”
Tất cả các con ta
Ðã thấy Kim-su-ka,
Nhưng chính ở nơi đây,
Cái gì làm con nghi?
Không hỏi người đánh xe,
Cây ấy ở thời nào?
353. Evaṃ sabbehi ñāṇehi yesaṃ dhammā ajānitā, te ve dhammesu kaṅkhanti kiṃsukasmiṃva bhātaro ”ti.
8. Kiṃsukopamajātakaṃ.
53. “Tương tự như vậy với tất cả các trí, đối với những người nào các pháp không được nhận biết, đương nhiên, họ nghi hoặc về các pháp, tựa như các anh em trai nghi hoặc về cây kiṃsuka.”
8. Bổn sanh Ví Dụ Về Cây Kiṃsuka
Như vậy những kẻ nào
Thiếu hiểu biết Chánh pháp,
Cũng phát sinh nghi ngờ
Ðối với các Chánh pháp,
Giống như các anh em
Với cây Kim-su-ka.
354. Ekaputtako bhavissasi tvaṃ ca no hesassi issaro kule, oroha dumasmā sālaka ehi dāni gharakaṃ vajemase.
354. “Con sẽ là con trai độc nhất, và con sẽ trở thành chủ nhân ở gia đình chúng ta. Này Sālaka, từ trên cây con hãy leo xuống, hãy đến, giờ đây chúng ta nên đi về nhà.”
Con là con độc nhất,
Sẽ là chủ nhà ta,
Hãy từ cây leo xuống,
Hỡi con, Sà-la-ka!
Này con hãy về nhà,
Hãy sống chung với cha!
355. Nanu maṃ hadayeti maññasi yañca maṃ hanasi veḷuyaṭṭhiyā, pakkambavane ramāmase gaccha tvaṃ gharakaṃ yathāsukhan ”ti.
9. Sālakajātakaṃ.
355. “Hiển nhiên là ông khi dễ tôi về tâm tánh, và thêm việc ông đánh tôi bằng cây gậy tre? Chúng tôi sẽ vui thích ở khu rừng xoài chín, còn ông hãy đi về nhà một cách thoải mái.”
9. Bổn sanh Con Khỉ Sālaka.
Phải chăng ông quá biết
Tâm tôi là thế nào!
Chính ông đã đánh tôi,
Với cây gậy bằng tre,
Tôi vui sống rừng xoài,
Có trái cây chín muồi,
Hãy đi về nhà ông,
Vậy tôi xin từ biệt!
356. Ayaṃ isī upasamasaṃyame rato santiṭṭhati sisirabhayena aṭṭito, handa ayaṃ pavisatumaṃ agārakaṃ vinetu sītaṃ darathañca kevalaṃ.
356. “Vị ẩn sĩ này thích thú sự an tịnh và thu thúc, ông ta đứng yên, bị phiền muộn do nỗi sợ hãi mùa đông. Nào, hãy cho ông này đi vào nhà, hãy giúp ông ta xua đi sự lạnh lẽo và mọi nỗi khổ nhọc.”
Ẩn sĩ này vui thích
An tịnh và chế ngự,
Nay đang đứng run rẩy,
Ướt át và lạnh lẽo,
Hãy mời vị ấy vào,
Trong nhà của chúng ta
Ðể chế ngự cơn lạnh,
Và tất cả khổ đau.
357. Nāyaṃ isī upasamasaṃyame rato, kapī ayaṃ dumavarasākhagocaro, so dūsako rosako cāpi jammo sace vaje imampi dūsaye gharan ”ti.
10. Kapijātakaṃ.
357. “Gã này không phải là ẩn sĩ thích thú sự an tịnh và thu thúc, gã này là con khỉ, có hành xứ là các cành cây. Nó là kẻ tồi bại, khuấy rối, và đáng khinh bỉ, nếu nó đi vào, nó cũng sẽ làm nhơ bẩn căn nhà này.”10. Bổn sanh Con Khỉ.
Nó không phải ẩn sĩ
Vui an tịnh, chế ngự,
Nó chỉ là con khỉ,
Tìm ăn giữa cành cây,
Nó thuộc loài độc ác
Sân hận và tham lam,
Nếu để nó vào đây,
Nó làm bẩn nhà này.
Sigālavaggo dasamo.
*****
Phẩm Chó Rừng là thứ mười.
*****
TASSUDDĀNAṂ
Atha rājāsigālavaro sunakho tathā kosiya icchati kālaghaso, atha dānavaroṭṭhapi sārathinā punappavanañca sisirakapi dasa.
Dukanipāto niṭṭhito.
*****
TÓM LƯỢC PHẨM NÀY
Giờ là chuyện chó rừng làm vua, chuyện con chó, tương tự vị Trời Kosiya, ước muốn, sự gặm nhấm thời gian, rồi chuyện bố thí, bĩu môi, với người đánh xe, và khu rừng lần nữa, con khỉ vào mùa đông, là mười.
Nhóm Hai Kệ Ngôn được chấm dứt
*****
VAGGUDDĀNAṂ
Daḷhañca vaggaṃ aparena santhavaṃ kalyāṇavaggaṃ sadiso ca ruhakaṃ, nataṃdaḷhaṃ bīranatthambhakaṃ puna kāsāvupāhanasigālakena dasā ”ti.
–ooOoo–
TÓM LƯỢC CÁC PHẨM
Phẩm cứng rắn, và sự thân thiết khác nữa, phẩm tốt lành, sự so sánh, và quan tế tự Ruhaka, việc ấy không chắc chắn, đám cỏ bīraṇa lần nữa, y ca-sa, đôi giày, với chó rừng, là mười.
–ooOoo–
—-
Bài viết trích từ cuốn “Kinh Điển Tam Tạng – Tiểu Bộ Bổn Sanh I“, Tỳ-khưu Indacanda Dịch Việt
* Link tải sách ebook: Kinh Điển Tam Tạng – Tiểu Bộ Bổn Sanh I
* Link thư mục ebook: Sách Tỳ-khưu Indacanda
* Link tải app mobile: Ứng Dụng Phật Giáo Theravāda
