Ðiểm tranh luận: Có tưởng ở cõi vô tưởng. (1)

Theo chú giải: Quan niệm này của phái Andhakas, bắt nguồn một phần từ kim ngôn của Ðức Phật "Thức sanh khởi do hành" (2) . Do đó, họ cho rằng không có sự tục sinh nếu không có tâm; một phần từ một đoạn kinh khác "Khi các vị Chư thiên tử cõi đó thì tâm thức sanh khởi" (3) . Phái này kết luận rằng tâm ở cõi Chư thiên vô tưởng trong lúc tục sinh và lúc tử.

(1) Theravadins: - Nhưng chắc rằng Ngài không thể nào chấp nhận như vậy đối với chúng sanh ấy (Chư thiên cõi Vô tưởng) có Tưởng hữu, Tưởng thú hướng, Tưởng ngã trụ, Tưởng luân hồi, Tưởng tự báo thân? có phải tất cả những khái niệm này không đúng cho bậc này?

(2) Có phải ngũ uần hữu, ngũ uẩn ngũ trụ, ... Ngũ uẩn tự báo thân có với bậc này không? Có phải nhứt uẩn hữu, nhứt uẩn thú hướng ... Nhứt uẩn tự báo thân không có với vị bậc này không? Ở đây, mặc dầu chúng tôi thừa nhận quan điểm của Ngài, Ngài không thể nói rằng một chúng sanh như thế hành động có ý thức, hành động bằng chính tâm thức mà Ngài vừa quy cho vị ấy; cũng như Ngài không tuyên bố điều này.

Nếu, như trong phần (1), Ngài thay thế cho "Chúng sanh vô tưởng" bằng "nhân loại", Ngài có thể nói cề nhân loại như sau: "Có tưởng hữu, Tưởng thú hướng, ... Tưởng tự báo thân. Và Ngài Ngài cũng có thể diễn tả về nhân loại như sau: Có ngũ uẩn hữu, ngũ uẩn ngũ trụ, ngũ uẩn luân hồi, ngũ uẩn sinh, ngũ uẩn tự bào thân". Như khi tôi nói rằng Ngài đã chấp nhận tất cả các điều này đối với chúng sanh vô tưởng bằng chính quan điểm của Ngài, thì Ngài lại từ chối.

Tương tự như phần (3), nếu chúng ta thay thế "nhân loại" bằng "một chúng sanh như vậy".

(4) Chúng ta hãy cho rằng quan điểm quan điểm của Ngài là hữu lý, dĩ nhiên chấp nhận có tâm ở cõi nhân loại. Tại sao Ngài vẫn tiếp tục xác nhận các vị Chư thiên có vô tưởng hữu, vô tưởng thú hướng, vô tưởng ngã trụ, vô tưởng sanh, vô tưởng luân hồi, vô tưởng tự báo thân, nhưng lại từ chối điều này đối với nhân loại? Và tại sao Ngài vẫn tiếp tục xác nhận nhứt uẩn hữu, nhứt uẩn thú hướng, ... cho những vị Chư thiên và từ chối những điều ấy đối với nhân loại? Sau cùng tại sao Ngài lại từ chối những vị Chư thiên cõi vô tưởng hành động có ý thức bằng chính tâm ấy, nhưng lại chấp nhận điều này đối với chúng sanh ở cõi nhân loại.

(5-6) Andhakas: - Nếu sai lầm khi nói rằng "Có tưởng ở cõi vô tưởng", thì tôi xin Ngài nhớ lại bài kinh mà trong đó có phải Ðức Thế tôn đã từng tuyên bố "Này Chư Tỳ kheo, có những vị Chư thiên gọi là chúng sanh vô tưởng, đối với các vị Chư thiên này, khi tâm sanh khởi thì chính lúc đó vị này tử biệt" (1) . Và quan điểm của chúng tôi là như vậy, có nghĩa là đôi khi các vị Chư thiên này có ý thức.

(7) Th: - Nếu nói như vậy thì các vị Chư thiên này đôi khi là chúng sanh hữu tưởng, đôi khi có tưởng hữu, đôi khi có ngũ uẩn hữu, và đôi khi là chúng sanh vô tưởng, đôi khi là vô tưởng hữu, đôi khi là nhứt uẩn hữu. Ðiều này thật vô lý.

Lại nữa, ở thời điểm nào chúng sanh này có tâm và thời điểm nào thì không?

A - Chính ngay khi tử và tái sanh (mối có tâm), còn khi bình nhật thì không có.

Th - Nhưng như vậy, sự chuyển biến vô lý phải xảy ra.

Phiên bản thư viện demo v4.5 [Tipiṭaka Tiếng Việt] Theravada